“Samenvatting - SZR”
SOCIAAL ZEKERHEIDSRECHT WEEK 1-7
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding 3
Hoofdstuk 2: Het socialezekerheidsstelsel 9
Hoofdstuk 3: Personele werkingssfeer 17
Hoofdstuk 4: Ziekte 23
Hoofdstuk 5: Arbeidsongeschiktheid 33
Hoofdstuk 6: Werkloosheid 47
Hoofdstuk 11: Behoeftigheid 59
Hoofdstuk 12: Re-integratie 67
Hoofdstuk 13: Handhaving 73
2
,H1: Inleiding
1.1. Sociale zekerheid: een veelzijdig begrip
Het begrip sociale zekerheid ‘een toestand waarbij voor allen de bezorgdheid voor gebrek wordt
uitgesloten’. = vrije vertaling van het beginsel van freedom from want.
Sociale zekerheid heeft met bestaanszekerheid te maken. Daarnaast wordt vaak gewezen op het belang
van bepaalde waarden die aan de sociale zekerheid ten grondslag liggen. Zoals bijvoorbeeld solidariteit:
de sterken leveren een bijdrage aan de bescherming van de zwakkeren.
horizontale solidariteit: Leden van een groep delen onderling risico’s
verticale solidariteit: De eenzijdige steun van rijken ten opzichte van armen
Welke vorm ook van toepassing is, sociale zekerheid is een gezamenlijk streven.
Ook biedt de sociale zekerheid verschillende methoden van inkomensbescherming. Sommige gaan uit van
het verzekeringsprincipe = de mensen verzekeren zich tegen betaling van een premie tegen een onzekere
gebeurtenis. Als die gebeurtenis zich voordoet, dan is de verzekeraar een geldbedrag verschuldigd. Bij
sociale verzekeringen is de verzekering verplicht gesteld en worden de geldbedragen uitgekeerd in de
vorm van uitkeringen (zoals werkloosheidsuitkeringen of arbeidsongeschiktheidsuitkeringen). Ook zijn er
sociale voorzieningen; deze stellen geen eisen ten aanzien van voorafgaande verzekeringen, de uitkering
wordt verstrekt als men op enig moment aan de wettelijke voorwaarden voldoet. Soms dient het stelsel
zich van eigen spaarvormen; de betrokkene heeft dan ergens een spaarrekening ondergebracht
waaruit hij voor bepaalde doeleinden gelden kan onttrekken zonder dat de fiscus heffingen oplegt.
Uitkeringsvormen prestaties; pensioenen, toeslagen, aanvullingen, bijdragen, verstrekkingen, etc.
Sommige uitkeringen houden rekening met andere inkomsten die een persoon heeft. Dit is bijvoorbeeld
het geval bij de Bijstand. Daarvoor komt men alleen in aanmerking als de eigen middelen onder het
bestaansminimum liggen (middelentoets).
De meeste uitkeringen zijn in geld, sommige zijn in natura. Veel uitkeringen compenseren inkomensverlies.
Andere zijn erop gericht belemmeringen weg te nemen die de burger ondervindt om (weer) zelfstandig in
het bestaan te voorzien.
1.2 Een werkdefinitie van sociale zekerheid
De socialezekerheidsregelingen regelingen die bescherming bieden bij sociale risico’s en bij
behoeftigheid en die uitkeringsgerechtigden steun geven bij het vinden van werk. Traditioneel wordt
inkomensbescherming als het primaire doel beschouwd van de sociale zekerheid = waarborgfunctie.
De waarborgfunctie heeft een dubbele betekenis:
1. Minimumbescherming en Zoals bij AOW-uitkeringen
2. Bescherming tegen inkomensderving. Zoals bij WW-uitkeringen
De bescherming kan overigens ook bestaan uit het aanbieden van bepaalde voorzieningen of
verstrekkingen die een persoon nodig heeft om zelfstandig te functioneren.
Ook heeft het een activeringsfunctie. Het gaat erom uitkeringsgerechtigden te re-integreren op de
arbeidsmarkt, d.w.z. weer terug te brengen naar de arbeidsmarkt.
De sociale zekerheid dient de inkomensbescherming verband te houden met sociale risico’s of
behoeftigheid. Sociaal risico verwijst naar bepaalde gebeurtenissen in het (werkzame) leven van de
mensen die aanleiding hebben gegeven tot de opkomst van sociale verzekeringen (Gecodificeerd in
Conventie nr. 102 van de IAO betreffende minimumnormen inzake sociale zekerheid.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen uitkeringen in verband met:
3
, - medische zorg en ziekte
- werkloosheid
- ouderdom en overlijden
- arbeidsongevallen en beroepsziekten
- gezinslasten en moederschap
* er zijn ook nieuwe risico’s ontstaan zoals risico van arbeid en zorg (voor kinderen of voor een ziek
familielid waardoor het inkomen wegvalt veelal geregeld in de wet WAZO).
Het risico dat aan deze gebeurtenissen verbonden is, heeft vaak te maken met het wegvallen van
arbeidsinkomsten.
Daarnaast wordt behoeftigheid niet beschouwd als sociaal risico. Toch wel bescherming nodig, zoals bijv.
Bij de bijstand ongeacht de oorzaak van de behoeftigheid.
1.3Recht op sociale zekerheid en overheidsverantwoordelijkheid
“De gemeenschap, georganiseerd in den staat, is aansprakelijk voor de sociale zekerheid en vrijwaring
tegen gebrek van al haar leden, op voorwaarde, dat deze leden zelf het redelijke doen om zich die sociale
zekerheid en vrijwaring tegen gebrek te verschaffen.”
Gebeurtenissen erna, werkgever en werknemer zelf krijgen meer verantwoordelijkheid.
De bijzondere verantwoordelijkheid van de overheid is tevens verankerd in het recht, in het bijzonder
in de erkenning van het recht op sociale zekerheid als een sociaal grondrecht.
Nederland: artikel 20 lid 2 GW sociale zekerheid
artikel 20 lid 3 GW recht op bijstand
artikel 22 lid 1 GW recht op gezondheidszorg
Deze drie grondrechten worden overkoepeld door het recht op bestaanszekerheid art. 20 lid 1 GW.
De tekst van art. 20 GW luidt als volgt:
1. De bestaanszekerheid der bevolking en spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg der
overheid.
2. De wet stelt regels omtrent de aanspraken op sociale zekerheid.
3. Nederlands hier te lande, die niet in het bestaan kunnen voorzien, hebben een bij de wet te
regelen recht op bijstand van overheidswege.
Het recht op sociale zekerheid impliceert niet noodzakelijk een directe verantwoordelijkheid voor de
overheid, maar wel een eindverantwoordelijkheid voor de bestaanszekerheid van haar burgers.
1.4Sociale zekerheid: publiek en privaat
1.4.1 Publieke sociale zekerheid
Sociale zekerheidsregelingen geven aanspraak op bepaalde prestaties. Indien deze aanspraak is
gefundeerd op een publiekrechtelijke regeling is er sprake van publieke sociale zekerheid. Ook sociale
verzekeringen hebben zich tot publieke regelingen ontwikkeld. Noodzaak: om de deelname aan
verzekeringen tegen bepaalde risico’s verplicht te stellen.
1.4.2. Private sociale zekerheid
Naast de publieke sociale zekerheid staat de private sociale zekerheid. Hiervan is sprake als de aanspraak
op de desbetreffende prestatie (een uitkering of voorziening) is gebaseerd op een civielrechtelijke
overeenkomst. Zoals private pensioenproducten, banken en particuliere verzekeringsmaatschappijen.
privatisering van de publieke sociale zekerheid
zoals bij (1) inkomensvoorziening bij ziekte. loondoorbetalingsverplichting van de werkgever
(2) de aanspraken op medische voorzieningen die de wet Zvw biedt, vloeien niet voort uit de wet, maar uit
een overeenkomst die de burger afsluit met een particuliere ziektekostenverzekeraar. Je hebt de plicht om
je te verzekeren.
Privatisering is in de sfeer van de sociale zekerheid meestal van overheidswege gereguleerd.
I 1.4.2 Driepijlerstelsel
4
SOCIAAL ZEKERHEIDSRECHT WEEK 1-7
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding 3
Hoofdstuk 2: Het socialezekerheidsstelsel 9
Hoofdstuk 3: Personele werkingssfeer 17
Hoofdstuk 4: Ziekte 23
Hoofdstuk 5: Arbeidsongeschiktheid 33
Hoofdstuk 6: Werkloosheid 47
Hoofdstuk 11: Behoeftigheid 59
Hoofdstuk 12: Re-integratie 67
Hoofdstuk 13: Handhaving 73
2
,H1: Inleiding
1.1. Sociale zekerheid: een veelzijdig begrip
Het begrip sociale zekerheid ‘een toestand waarbij voor allen de bezorgdheid voor gebrek wordt
uitgesloten’. = vrije vertaling van het beginsel van freedom from want.
Sociale zekerheid heeft met bestaanszekerheid te maken. Daarnaast wordt vaak gewezen op het belang
van bepaalde waarden die aan de sociale zekerheid ten grondslag liggen. Zoals bijvoorbeeld solidariteit:
de sterken leveren een bijdrage aan de bescherming van de zwakkeren.
horizontale solidariteit: Leden van een groep delen onderling risico’s
verticale solidariteit: De eenzijdige steun van rijken ten opzichte van armen
Welke vorm ook van toepassing is, sociale zekerheid is een gezamenlijk streven.
Ook biedt de sociale zekerheid verschillende methoden van inkomensbescherming. Sommige gaan uit van
het verzekeringsprincipe = de mensen verzekeren zich tegen betaling van een premie tegen een onzekere
gebeurtenis. Als die gebeurtenis zich voordoet, dan is de verzekeraar een geldbedrag verschuldigd. Bij
sociale verzekeringen is de verzekering verplicht gesteld en worden de geldbedragen uitgekeerd in de
vorm van uitkeringen (zoals werkloosheidsuitkeringen of arbeidsongeschiktheidsuitkeringen). Ook zijn er
sociale voorzieningen; deze stellen geen eisen ten aanzien van voorafgaande verzekeringen, de uitkering
wordt verstrekt als men op enig moment aan de wettelijke voorwaarden voldoet. Soms dient het stelsel
zich van eigen spaarvormen; de betrokkene heeft dan ergens een spaarrekening ondergebracht
waaruit hij voor bepaalde doeleinden gelden kan onttrekken zonder dat de fiscus heffingen oplegt.
Uitkeringsvormen prestaties; pensioenen, toeslagen, aanvullingen, bijdragen, verstrekkingen, etc.
Sommige uitkeringen houden rekening met andere inkomsten die een persoon heeft. Dit is bijvoorbeeld
het geval bij de Bijstand. Daarvoor komt men alleen in aanmerking als de eigen middelen onder het
bestaansminimum liggen (middelentoets).
De meeste uitkeringen zijn in geld, sommige zijn in natura. Veel uitkeringen compenseren inkomensverlies.
Andere zijn erop gericht belemmeringen weg te nemen die de burger ondervindt om (weer) zelfstandig in
het bestaan te voorzien.
1.2 Een werkdefinitie van sociale zekerheid
De socialezekerheidsregelingen regelingen die bescherming bieden bij sociale risico’s en bij
behoeftigheid en die uitkeringsgerechtigden steun geven bij het vinden van werk. Traditioneel wordt
inkomensbescherming als het primaire doel beschouwd van de sociale zekerheid = waarborgfunctie.
De waarborgfunctie heeft een dubbele betekenis:
1. Minimumbescherming en Zoals bij AOW-uitkeringen
2. Bescherming tegen inkomensderving. Zoals bij WW-uitkeringen
De bescherming kan overigens ook bestaan uit het aanbieden van bepaalde voorzieningen of
verstrekkingen die een persoon nodig heeft om zelfstandig te functioneren.
Ook heeft het een activeringsfunctie. Het gaat erom uitkeringsgerechtigden te re-integreren op de
arbeidsmarkt, d.w.z. weer terug te brengen naar de arbeidsmarkt.
De sociale zekerheid dient de inkomensbescherming verband te houden met sociale risico’s of
behoeftigheid. Sociaal risico verwijst naar bepaalde gebeurtenissen in het (werkzame) leven van de
mensen die aanleiding hebben gegeven tot de opkomst van sociale verzekeringen (Gecodificeerd in
Conventie nr. 102 van de IAO betreffende minimumnormen inzake sociale zekerheid.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen uitkeringen in verband met:
3
, - medische zorg en ziekte
- werkloosheid
- ouderdom en overlijden
- arbeidsongevallen en beroepsziekten
- gezinslasten en moederschap
* er zijn ook nieuwe risico’s ontstaan zoals risico van arbeid en zorg (voor kinderen of voor een ziek
familielid waardoor het inkomen wegvalt veelal geregeld in de wet WAZO).
Het risico dat aan deze gebeurtenissen verbonden is, heeft vaak te maken met het wegvallen van
arbeidsinkomsten.
Daarnaast wordt behoeftigheid niet beschouwd als sociaal risico. Toch wel bescherming nodig, zoals bijv.
Bij de bijstand ongeacht de oorzaak van de behoeftigheid.
1.3Recht op sociale zekerheid en overheidsverantwoordelijkheid
“De gemeenschap, georganiseerd in den staat, is aansprakelijk voor de sociale zekerheid en vrijwaring
tegen gebrek van al haar leden, op voorwaarde, dat deze leden zelf het redelijke doen om zich die sociale
zekerheid en vrijwaring tegen gebrek te verschaffen.”
Gebeurtenissen erna, werkgever en werknemer zelf krijgen meer verantwoordelijkheid.
De bijzondere verantwoordelijkheid van de overheid is tevens verankerd in het recht, in het bijzonder
in de erkenning van het recht op sociale zekerheid als een sociaal grondrecht.
Nederland: artikel 20 lid 2 GW sociale zekerheid
artikel 20 lid 3 GW recht op bijstand
artikel 22 lid 1 GW recht op gezondheidszorg
Deze drie grondrechten worden overkoepeld door het recht op bestaanszekerheid art. 20 lid 1 GW.
De tekst van art. 20 GW luidt als volgt:
1. De bestaanszekerheid der bevolking en spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg der
overheid.
2. De wet stelt regels omtrent de aanspraken op sociale zekerheid.
3. Nederlands hier te lande, die niet in het bestaan kunnen voorzien, hebben een bij de wet te
regelen recht op bijstand van overheidswege.
Het recht op sociale zekerheid impliceert niet noodzakelijk een directe verantwoordelijkheid voor de
overheid, maar wel een eindverantwoordelijkheid voor de bestaanszekerheid van haar burgers.
1.4Sociale zekerheid: publiek en privaat
1.4.1 Publieke sociale zekerheid
Sociale zekerheidsregelingen geven aanspraak op bepaalde prestaties. Indien deze aanspraak is
gefundeerd op een publiekrechtelijke regeling is er sprake van publieke sociale zekerheid. Ook sociale
verzekeringen hebben zich tot publieke regelingen ontwikkeld. Noodzaak: om de deelname aan
verzekeringen tegen bepaalde risico’s verplicht te stellen.
1.4.2. Private sociale zekerheid
Naast de publieke sociale zekerheid staat de private sociale zekerheid. Hiervan is sprake als de aanspraak
op de desbetreffende prestatie (een uitkering of voorziening) is gebaseerd op een civielrechtelijke
overeenkomst. Zoals private pensioenproducten, banken en particuliere verzekeringsmaatschappijen.
privatisering van de publieke sociale zekerheid
zoals bij (1) inkomensvoorziening bij ziekte. loondoorbetalingsverplichting van de werkgever
(2) de aanspraken op medische voorzieningen die de wet Zvw biedt, vloeien niet voort uit de wet, maar uit
een overeenkomst die de burger afsluit met een particuliere ziektekostenverzekeraar. Je hebt de plicht om
je te verzekeren.
Privatisering is in de sfeer van de sociale zekerheid meestal van overheidswege gereguleerd.
I 1.4.2 Driepijlerstelsel
4
