Hoofdstuk 5: Kijken door een traumabril:
5.1 Trauma herkennen:
Welk gedrag kun je tegenkomen:
- Angstige of schrikachtige reacties
- Agressief gedrag
- Opstandig gedrag
- Gevoelens niet onder controle hebben
- Heel snel heel erg boos worden
- Moeite om te leren van correcties
- Zich terugtrekken
- Niet willen opvallen
- Complimenten moeilijk in ontvangst kunnen nemen
- Weinig sociale vaardigheden
- Onhandigheid in sociale contacten
- Controle willen behouden
- Leerkracht of andere kinderen willen claimen
- Perfectionisme
- Concentratieproblemen
- Planningsproblemen
- Impulsiviteit
- Weinig inzicht oorzaak-gevolg-relaties
- Wisselende schoolprestaties
- Ongeïnteresseerde houding
- Seksueel wervend/grensoverschrijdend gedrag
Wat kun je doen als school om het te leren herkennen:
- Weet hoe de thuissituatie eruit ziet
- Weet wat een kind heeft meegemaakt
Durf met ouders in gesprek te gaan:
- Ingrijpende gebeurtenissen:
o Licht dit nader toe bij ouders voorbeelden
o Kom hier vaker op terug bij ouders
- Zo kun je een kind beter begrijpen en begeleiden je weet dan of het een trauma kan zijn,
chronische stress of een andere problematiek.
Durf met kinderen te praten over thuis:
- Kinderen voelen zich gesteund door de leerkracht
- Laat ze tijdens het gesprek iets doen (tekenen) meer op hun gemak
- Stel geen waaromvragen
- Geef complimenten over de openheid
- Laat je eigen emoties niet de overhand nemen!
o Blijf kalm
o ‘Wat ontzettend dapper en goed dat je dit met mij durft te delen!’
o ‘Het is niet jouw schuld’, bij misbruik
- Vraag naar het gevoel van het kind
- Stel ze gerust door te vertellen dat andere kinderen ook dingen vertellen over hun
thuissituatie
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
, - Schakel anderen alleen in nadat je dit ook met het kind hebt overlegd. Speel niet zomaar iets
door naar ouders!
o Meldcode
o Beloof nooit volledige geheimhouding, je kunt overleggen met het kind.
- Tips: Zie bijlage 1
Kinderen steunen:
- Soms moeilijk om de juiste woorden te vinden
- Voorbeelden, zie bijlage 2
5.2 Trauma erkennen: Gedrag van getraumatiseerde kinderen door een traumabril
bekijken:
Gedrag heeft hen geholpen om te overleven in de stresssituatie. Daarom eigen gemaakt:
- Ervaren de omgeving nog steeds als bedreigend
- Ze kiezen er niet voor, het overkomt ze
- Ze schamen zich ervoor
- Heeft geen positief effect straf etc.
Koppel het gedrag los. Het is een onvermogen!!!
- Gek, storend of juist teruggetrokken gedrag is een signaal dat het gevoel van onveiligheid bij
het kind toeneemt!
Erken dat een kind zich onveilig voelt!
- Mogelijkheid om empathie en met begrip te reageren, voordat je eerste gevoel de overhand
neemt!
- Straal rust uit en blijf rustig, reageer rustig:
o Bouwen aan vertrouwen
o Kinderen hebben onvoldoende vertrouwen in een volwassene kunnen opbouwen!
- Wees voorspelbaar bouwen aan vertrouwen
- Begrenzen is ook nodig!!! Connect before correct. Zie hoofdstuk 7!
5.3 De ijsberg en de GGG-driehoek:
De onzichtbare koffer is hierbij van belang:
- Gevuld met negatieve gedachten en gevoelens van het kind
o Door hier inzicht in te hebben, kun je gedrag van kind leren begrijpen
o Je kunt kind helpen zijn gedrag te veranderen.
gedrag
De GGG-driehoek
- Gedachten zijn van invloed op je gevoel en je gedrag
- Vanuit je onzichtbare koffer reageer je op een bepaalde manier op
een situatie
- Een verandering in een van de hoeken heeft meteen invloed op de
andere hoeken gevoelens gedachten
- Door je hiervan bewust te zijn, kun je de hoeken veranderen:
o Hier hebben kinderen jouw hulp bij nodig
o Door traumabril kijken, helpt je om de driehoek te ontrafelen en onder het topje van
de ijsberg te kijken
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
, o Je ziet hoe de GGG-driehoekpunten met elkaar samenhangen en je kunt het gedrag
begrijpen
o Je kunt reageren op de oorzaak en het
kind helpen meer grip op zijn GGG te
krijgen
o Wel tijd en herhaling voor nodig!!!
- Ken ook je eigen driehoek! voorwaarde om
door de bril te kunnen kijken!!! inzicht zorgt
voor rustig voelen, positief denken en kalm
reageren.
- Zie voorbeeld uit het boek van Thomas. Hij is
boos want hij mag niet meedoen.
o Leerkracht die door een traumabril kijkt:
zie afbeelding
- Gebruik de werkbladen te verkrijgen via een
code bij het boek.
- Je zoekt naar verbanden, je erkent het
onvermogen en daardoor kun je het gedrag
bekijken door een traumabril!
- Anderen kunnen ook invloed uitoefenen met
bijvoorbeeld helpende gedachten:
o Hij voelt zich onveilig
o Hij probeert zichzelf te beschermen
o Er is sprake van een onvermogen en geen onwil
o Als hij anders kon, deed hij dat wel
o Het gedrag is een gevolg van de overtuigingen uit de onzichtbare koffer/het trauma
en heeft niets met mij als persoon te maken
o Ik geloof niet in de negatieve overtuigingen die het kin heeft. Ik wil die overtuigingen
niet bevestigen
o Dit kind is de moeite waard.
o Dit is een kans om de koffer opnieuw in te pakken
5.4 Nieuwe verbindingen aanleggen in de hersenen:
Nieuwe verbindingen ontstaan door ervaringen. Door een trauma zijn er minder verbindingen. Focus
ligt daarbij op het overleven.
Door positieve ervaringen, herstellende ervaringen kunnen nieuwe verbindingen worden
gevormd:
- Kost veel tijd
- Kost veel herhaling
- Voorbeeld: nieuw pad maken in een weiland. Tijd nodig om te leren gebruiken en voordat
het ingesleten is en het oude pad verdwijnt! Soms terugval naar het oude pad! Is niet erg!
Babytijd=sensitieve periode:
- Tijd om paadjes te vormen als relatie met ouder en ervaringen positief zijn
- Kinderen met trauma leren nieuw gedrag later en kost dus meer moeite
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
, Window of tolerance vergroten:
- Kost tijd
- Veel herstellende en positieve ervaringen nodig om vertrouwen in anderen en zichzelf te
herstellen
- Hebt als leerkracht veel geduld nodig als aanpassen langer duurt!
Veerkracht van kinderen vergroten:
- Herstellen van een trauma
- Minder kwetsbaar voor verdere traumatisering
- Kind kan weer profiteren van positieve ervaringen
Door traumasensitief lesgeven bereik je veel bij kinderen:
- Vergroten van de veerkracht en veiligheid
- Bouwt aan een stabiele relatie met het kind
- Helpt kind grip te krijgen op eigen gedachten, gevoelens en gedrag
- Zorgt voor zo veel mogelijk voorspelbaarheid
- Meer punten:
o Zelfvertrouwen versterken:
Leerkracht heeft zicht op kwaliteiten, talenten of inspanningen van het kind
Ook zichtbaar maken voor anderen
Accepteren da je niet alles goed kunt doen
o Rolmodellen zoeken voor de leerlingen:
Leerkracht is rolmodel spiegelen en voordoen
Kinderen kunnen van elkaar leren
Leren welke mensen op welke manier belangrijk kunnen zijn
o Bij interesses en talenten aansluiten bewust maken van als het kind het nog niet
weet.
o Hoop en een positief toekomstperspectief vergroten:
Inzicht in hoe anderen doelen bereiken interviewen van een ander
Praten over wensen en dromen werkt ook.
o Gevoel dat ze ergens bij horen versterken geef kind een verantwoordelijkheid of
specifieke taak.
5.5 Ondersteuning bij het leren:
Stress belemmert het leren:
- De hogere delen van de hersenen zijn dan minder actief
- Beperkt informatieverwerking
- Probleemoplossend vermogen is minder
Help door zelf kalm te blijven:
- Met pedagogische/sociale vaardigheden hen helpen stress te reguleren
- Korte contactmomenten
o Geruststellende glimlach, grapje, hand op de schouder helpt
o Gevoel van vertrouwen geven Ik ben er voor je
o Let op dat het past bij het kind!
Ken de voorgeschiedenis van het kind! Aanraking kan niet prettig zijn, vraag
toestemming!
Let op non-verbale reacties van het kind
Wees voorspelbaar en bouw het voorzichtig op!
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
5.1 Trauma herkennen:
Welk gedrag kun je tegenkomen:
- Angstige of schrikachtige reacties
- Agressief gedrag
- Opstandig gedrag
- Gevoelens niet onder controle hebben
- Heel snel heel erg boos worden
- Moeite om te leren van correcties
- Zich terugtrekken
- Niet willen opvallen
- Complimenten moeilijk in ontvangst kunnen nemen
- Weinig sociale vaardigheden
- Onhandigheid in sociale contacten
- Controle willen behouden
- Leerkracht of andere kinderen willen claimen
- Perfectionisme
- Concentratieproblemen
- Planningsproblemen
- Impulsiviteit
- Weinig inzicht oorzaak-gevolg-relaties
- Wisselende schoolprestaties
- Ongeïnteresseerde houding
- Seksueel wervend/grensoverschrijdend gedrag
Wat kun je doen als school om het te leren herkennen:
- Weet hoe de thuissituatie eruit ziet
- Weet wat een kind heeft meegemaakt
Durf met ouders in gesprek te gaan:
- Ingrijpende gebeurtenissen:
o Licht dit nader toe bij ouders voorbeelden
o Kom hier vaker op terug bij ouders
- Zo kun je een kind beter begrijpen en begeleiden je weet dan of het een trauma kan zijn,
chronische stress of een andere problematiek.
Durf met kinderen te praten over thuis:
- Kinderen voelen zich gesteund door de leerkracht
- Laat ze tijdens het gesprek iets doen (tekenen) meer op hun gemak
- Stel geen waaromvragen
- Geef complimenten over de openheid
- Laat je eigen emoties niet de overhand nemen!
o Blijf kalm
o ‘Wat ontzettend dapper en goed dat je dit met mij durft te delen!’
o ‘Het is niet jouw schuld’, bij misbruik
- Vraag naar het gevoel van het kind
- Stel ze gerust door te vertellen dat andere kinderen ook dingen vertellen over hun
thuissituatie
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
, - Schakel anderen alleen in nadat je dit ook met het kind hebt overlegd. Speel niet zomaar iets
door naar ouders!
o Meldcode
o Beloof nooit volledige geheimhouding, je kunt overleggen met het kind.
- Tips: Zie bijlage 1
Kinderen steunen:
- Soms moeilijk om de juiste woorden te vinden
- Voorbeelden, zie bijlage 2
5.2 Trauma erkennen: Gedrag van getraumatiseerde kinderen door een traumabril
bekijken:
Gedrag heeft hen geholpen om te overleven in de stresssituatie. Daarom eigen gemaakt:
- Ervaren de omgeving nog steeds als bedreigend
- Ze kiezen er niet voor, het overkomt ze
- Ze schamen zich ervoor
- Heeft geen positief effect straf etc.
Koppel het gedrag los. Het is een onvermogen!!!
- Gek, storend of juist teruggetrokken gedrag is een signaal dat het gevoel van onveiligheid bij
het kind toeneemt!
Erken dat een kind zich onveilig voelt!
- Mogelijkheid om empathie en met begrip te reageren, voordat je eerste gevoel de overhand
neemt!
- Straal rust uit en blijf rustig, reageer rustig:
o Bouwen aan vertrouwen
o Kinderen hebben onvoldoende vertrouwen in een volwassene kunnen opbouwen!
- Wees voorspelbaar bouwen aan vertrouwen
- Begrenzen is ook nodig!!! Connect before correct. Zie hoofdstuk 7!
5.3 De ijsberg en de GGG-driehoek:
De onzichtbare koffer is hierbij van belang:
- Gevuld met negatieve gedachten en gevoelens van het kind
o Door hier inzicht in te hebben, kun je gedrag van kind leren begrijpen
o Je kunt kind helpen zijn gedrag te veranderen.
gedrag
De GGG-driehoek
- Gedachten zijn van invloed op je gevoel en je gedrag
- Vanuit je onzichtbare koffer reageer je op een bepaalde manier op
een situatie
- Een verandering in een van de hoeken heeft meteen invloed op de
andere hoeken gevoelens gedachten
- Door je hiervan bewust te zijn, kun je de hoeken veranderen:
o Hier hebben kinderen jouw hulp bij nodig
o Door traumabril kijken, helpt je om de driehoek te ontrafelen en onder het topje van
de ijsberg te kijken
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
, o Je ziet hoe de GGG-driehoekpunten met elkaar samenhangen en je kunt het gedrag
begrijpen
o Je kunt reageren op de oorzaak en het
kind helpen meer grip op zijn GGG te
krijgen
o Wel tijd en herhaling voor nodig!!!
- Ken ook je eigen driehoek! voorwaarde om
door de bril te kunnen kijken!!! inzicht zorgt
voor rustig voelen, positief denken en kalm
reageren.
- Zie voorbeeld uit het boek van Thomas. Hij is
boos want hij mag niet meedoen.
o Leerkracht die door een traumabril kijkt:
zie afbeelding
- Gebruik de werkbladen te verkrijgen via een
code bij het boek.
- Je zoekt naar verbanden, je erkent het
onvermogen en daardoor kun je het gedrag
bekijken door een traumabril!
- Anderen kunnen ook invloed uitoefenen met
bijvoorbeeld helpende gedachten:
o Hij voelt zich onveilig
o Hij probeert zichzelf te beschermen
o Er is sprake van een onvermogen en geen onwil
o Als hij anders kon, deed hij dat wel
o Het gedrag is een gevolg van de overtuigingen uit de onzichtbare koffer/het trauma
en heeft niets met mij als persoon te maken
o Ik geloof niet in de negatieve overtuigingen die het kin heeft. Ik wil die overtuigingen
niet bevestigen
o Dit kind is de moeite waard.
o Dit is een kans om de koffer opnieuw in te pakken
5.4 Nieuwe verbindingen aanleggen in de hersenen:
Nieuwe verbindingen ontstaan door ervaringen. Door een trauma zijn er minder verbindingen. Focus
ligt daarbij op het overleven.
Door positieve ervaringen, herstellende ervaringen kunnen nieuwe verbindingen worden
gevormd:
- Kost veel tijd
- Kost veel herhaling
- Voorbeeld: nieuw pad maken in een weiland. Tijd nodig om te leren gebruiken en voordat
het ingesleten is en het oude pad verdwijnt! Soms terugval naar het oude pad! Is niet erg!
Babytijd=sensitieve periode:
- Tijd om paadjes te vormen als relatie met ouder en ervaringen positief zijn
- Kinderen met trauma leren nieuw gedrag later en kost dus meer moeite
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
, Window of tolerance vergroten:
- Kost tijd
- Veel herstellende en positieve ervaringen nodig om vertrouwen in anderen en zichzelf te
herstellen
- Hebt als leerkracht veel geduld nodig als aanpassen langer duurt!
Veerkracht van kinderen vergroten:
- Herstellen van een trauma
- Minder kwetsbaar voor verdere traumatisering
- Kind kan weer profiteren van positieve ervaringen
Door traumasensitief lesgeven bereik je veel bij kinderen:
- Vergroten van de veerkracht en veiligheid
- Bouwt aan een stabiele relatie met het kind
- Helpt kind grip te krijgen op eigen gedachten, gevoelens en gedrag
- Zorgt voor zo veel mogelijk voorspelbaarheid
- Meer punten:
o Zelfvertrouwen versterken:
Leerkracht heeft zicht op kwaliteiten, talenten of inspanningen van het kind
Ook zichtbaar maken voor anderen
Accepteren da je niet alles goed kunt doen
o Rolmodellen zoeken voor de leerlingen:
Leerkracht is rolmodel spiegelen en voordoen
Kinderen kunnen van elkaar leren
Leren welke mensen op welke manier belangrijk kunnen zijn
o Bij interesses en talenten aansluiten bewust maken van als het kind het nog niet
weet.
o Hoop en een positief toekomstperspectief vergroten:
Inzicht in hoe anderen doelen bereiken interviewen van een ander
Praten over wensen en dromen werkt ook.
o Gevoel dat ze ergens bij horen versterken geef kind een verantwoordelijkheid of
specifieke taak.
5.5 Ondersteuning bij het leren:
Stress belemmert het leren:
- De hogere delen van de hersenen zijn dan minder actief
- Beperkt informatieverwerking
- Probleemoplossend vermogen is minder
Help door zelf kalm te blijven:
- Met pedagogische/sociale vaardigheden hen helpen stress te reguleren
- Korte contactmomenten
o Geruststellende glimlach, grapje, hand op de schouder helpt
o Gevoel van vertrouwen geven Ik ben er voor je
o Let op dat het past bij het kind!
Ken de voorgeschiedenis van het kind! Aanraking kan niet prettig zijn, vraag
toestemming!
Let op non-verbale reacties van het kind
Wees voorspelbaar en bouw het voorzichtig op!
Samenvatting | Esmee de Vries | Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen | 30 oktober 2023
