ARCHITECTUUR EN CULTUUR: FILOSOFIE
INTRODUCTIE COLLEGE
verkenning
filosofie beschouwd alle hedendaagse dingen:
- verschijnselen
- gedrag
- kennis van verschijnselen en gedrag
→ studeren en leren over de wereld maar trekken de waarheid in vraag
Nadenken over wat we weten:
- wat zijn de verschijnselen?
- waarom doe je wat je doet?
- waar komt jouw kennis uiteindelijk vandaan?
(ouders, omgeving observeren, school, boeken, tv, internet, …)
- hoe kwam die kennis tot stand?
(zintuigen, regelmatige observatie, …)
- welke redenen heb je om ze te vertrouwen?
Kernvragen:
- Wat is werkelijk?
↳ ontologie / metafysica / zijnsleer
- hoe moeten we leven?
↳ ethiek/ moraalfilosofie
- welke kennis is betrouwbaar?
↳ epistemologie / kennisleer / wetenschapsfilosofie
- wanneer is een redenering correct
↳ logica / argumentatie
- wanneer is iets mooi?
↳ esthetica
stroming = een beweging van mensen die eenzelfde idee hebben en aanhouden, een
stroming gaat over een aantal jaren
filosofische werktuigen:
principe van voldoende reden/ reductio absurdum/ reductie/ Metonymie/ antilogie/ dilemma/
analogie/ aforisme/ Maieutiek
eerste ervaringen komen in het 3e levensjaar → het moment waar filosoof naar terug gerijpt
→ verwondering voor de wereld
1
,Oudheid
Reductie - Thales
Filosoof: Thales
periode: 7/6e E v.C. (oudheid)
methode: reductie / abstractie
reductie= iets herleiden en zoeken naar het onderliggende / de oorsprong (=archè)
voor thales wa de oorsprong Water → atomen ⇒ alles is herleidbaar tot fysica
↳ bij geboorte vruchtwater → water is de bron van leven
gevaar: demystificatie
Thales
- heeft zonsverduidtering voorspeld
- eerste natuurfilosoof → natuur enkel verklaren vanuit de natuur
- herleid wereld tot wiskunde → wiskunde is overal hetzelfde ⇒ kan helpen om wereld te beschrijven
Pythagoras: 6e E v.C.
2 2 2
- stelling: 𝑎 + 𝑏 = 𝑐
↳wiskundige verhoudingen en relaties tussen intervallen
↳natuur kan door beoefenen van wiskunde worden begrepen
toepassingen van reductie
- argumentatief: suggereert een diepere waarheid
- onderzoekend: verder verkennen door dieper te graven
- voor ontwerpers: ontwerpen vanuit een basisvorm of principe / 1 grondstof gebruiken
Principe van voldoende redenen - Anaximander
Filosoof: anaximander
periode: 7/6eE v.C.
methode: principe van voldoende reden
principe= iets wat je aanneemt omdat je geen tegenbewijs hebt
redenering van anaximander:
- “De aarde is onbeweeglijk omdat een beweging in welke richting ook geen verschil
zou maken.” ⇒ geen reden om te bewegen
niets is zonder reden → mensen willen altijd een reden maar er zijn reden die wij als mens
gewoon niet kunnen weten (ook al zijn die redenen er wel)
principe van voldoende reden= er is niet noodzakelijk een oorzaak.
2
,arthur Schopenhauer (18/19eE):
- voor alles wat je weet zijn er voldoende reden, maar niet perse oorzaken
De archè volgens Anaximander:
- Apeiron (het onbegrensde)
- Het onderliggende aan als heeft zelf geen kenmerken
- er is iets dat alle dingen gemeen hebben → de ultieme oorzaak ⇒ onbepaald (apeiron)
⇒ weer principe van voldoende reden: alles heeft een oorzaak maar die oorzaak is onkenbaar
Kritiek van Hume (18eE)
- hoe sterk een principe is je kan het niet bewijzen
- je kan geen verband aantonen tussen rede en oorzakelijkheid
→ je kan niet bewijzen dat er een reden is voor de samenhang in de wereld.
Toepassing:
- argumentatief: elk onderzoek is gelegitimeerd
→ je leert niets bij door te stellen dat er geen reden zijn
- onderzoekend: alles moet een verklaring hebben → stimuleert de zoektocht naar kennis
- voor ontwerpers:
- verwacht altijd de vraag waarom
- vragen beëindigen door tot evidentie te komen
- als een probleem vaak voorkomt → op zoek gaan naar de reden
Analogie - Anaximenes
Filosoof: Anaximenes
periode: 6eE v.C.
methode: Analogie
Analogie= het onbekende relateren aan het bekende
Lucht:
- lucht is fundamenteel voor de aarde ⇒ de aarde wordt ook gezien als iets levend
- “de sterren draaien om de aarde zoals een tulband ons hoofd omringt.”
- “het universum draait als een molensteen”
- “de sterren zitten vast aan de kristallijne sferen zoals met spijkers.” → de sterren hangen vast
- “de zon is plat als een blad.” → de zon is een platte schijf
Empedokles(5eE v.C.)
- “de wisselwerking tussen de dingen houdt nooit op, dan komen ze samen door liefde, dan
worden ze uit elkaar gedreven door haat of strijd.”
⇒ dingen worden aangetrokken tot elkaar en afgestoten door elkaar
- 4 elementen: aarde, water, vuur, lucht
Xenophanes(6/5eE v.C.)
- “Als ossen en paarden en leeuwen handen hadden en kunstwerken konden scheppen, dan
zouden de paarden de goden afbeelden als paarden, de ossen als ossen en hun lichamen
overeenkomstig hun eigen aard.” → iets onbekend weergeven als iets gekend
3
, - niemand weet de volledige waarheid over God. Het enige wat we kunnen doen is gokken.
Toepassing:
- argumentatief: complexe dingen plaatsen in een bestaand kader van kennis (door analogie)
- onderzoekend: analogie leidt tot inzicht ⇒ duid nieuwe waarnemingen aan aan de hand van
bestaande kennis door vergelijking
- voor ontwerpers:
- kijken naar dieren of planten ⇒ daar principes uit halen
- sterke analogie gebruiken voor verdediging van ontwerp
wet van de niet-contradictie - Parmenides
Filosoof: Parmenides
Periode: 5eE v.C.
methode: Wet van de niet-contradictie `
“Alles wat is, is en kan nooit niet zijn.”:
- of iets is waar of iets is niet waar, het kan niet dat iets waar en niet waar tegelijk is;
- iets is ofwel waar ofwel vals
- Dus als je de wet als onwaar wil afdoen, moet je eerst de wet aannemen, dus waar
veronderstellen. Maar als je aanneemt dat ze waar is om ze te kunnen weerleggen, dan spreek je
jezelf tegen.
- De wet rationeel weerleggen lukt niet ⇒ de wet is zelf de basis van rationaliteit
Wording is uitgesloten:
wording= een verandering van toestand
- als alles is dan is het en is er geen wording ⇒ ook geen verandering ⇒ verandering is een illusie
- omstandige argumentatie: om de onmogelijkheid van verandering aan te tonen
- verandering verondersteld vernietiging en creatie
- verandering impliceert → iets is en tegelijkertijd niet is
- om de tegenstelling te vermijden ontdekt parmenides ⇒ bestaan van tijd en verandering
- waarneming betreft verandering ⇒ waarneming is misleidend
- creëert een nieuwe toestand wanneer de ander uitgevaagd word
(wandelen: je staat op 1 plaats en 1 sec later op een andere plaats)
Herakleitos(6/5eE v.C.)
- verandering is reëel → alles is voortdurend in beweging
- eenheid ontstaat op een hoger niveau
- een rivier is constant in beweging maar tegelijkertijd zien we die toch als een eenheid
- de ultieme eenheid is de kosmos
- als je afstadneemt/ uitzoemt zie je alles als 1 geheel
- de wereld is dus ook 1 geheel
- alles is dus een verandering maar alles is ook 1
Wet van Leibniz:
2 objecten X en Y zijn identiek ⇔ alle eigenschappen van X eigenschappen van Y zijn en alle
eigenschappen van Y eigenschappen van X zijn
- de rivier wordt gezien als 1 object maar is constant in beweging ⇒ een deel wordt een
4
INTRODUCTIE COLLEGE
verkenning
filosofie beschouwd alle hedendaagse dingen:
- verschijnselen
- gedrag
- kennis van verschijnselen en gedrag
→ studeren en leren over de wereld maar trekken de waarheid in vraag
Nadenken over wat we weten:
- wat zijn de verschijnselen?
- waarom doe je wat je doet?
- waar komt jouw kennis uiteindelijk vandaan?
(ouders, omgeving observeren, school, boeken, tv, internet, …)
- hoe kwam die kennis tot stand?
(zintuigen, regelmatige observatie, …)
- welke redenen heb je om ze te vertrouwen?
Kernvragen:
- Wat is werkelijk?
↳ ontologie / metafysica / zijnsleer
- hoe moeten we leven?
↳ ethiek/ moraalfilosofie
- welke kennis is betrouwbaar?
↳ epistemologie / kennisleer / wetenschapsfilosofie
- wanneer is een redenering correct
↳ logica / argumentatie
- wanneer is iets mooi?
↳ esthetica
stroming = een beweging van mensen die eenzelfde idee hebben en aanhouden, een
stroming gaat over een aantal jaren
filosofische werktuigen:
principe van voldoende reden/ reductio absurdum/ reductie/ Metonymie/ antilogie/ dilemma/
analogie/ aforisme/ Maieutiek
eerste ervaringen komen in het 3e levensjaar → het moment waar filosoof naar terug gerijpt
→ verwondering voor de wereld
1
,Oudheid
Reductie - Thales
Filosoof: Thales
periode: 7/6e E v.C. (oudheid)
methode: reductie / abstractie
reductie= iets herleiden en zoeken naar het onderliggende / de oorsprong (=archè)
voor thales wa de oorsprong Water → atomen ⇒ alles is herleidbaar tot fysica
↳ bij geboorte vruchtwater → water is de bron van leven
gevaar: demystificatie
Thales
- heeft zonsverduidtering voorspeld
- eerste natuurfilosoof → natuur enkel verklaren vanuit de natuur
- herleid wereld tot wiskunde → wiskunde is overal hetzelfde ⇒ kan helpen om wereld te beschrijven
Pythagoras: 6e E v.C.
2 2 2
- stelling: 𝑎 + 𝑏 = 𝑐
↳wiskundige verhoudingen en relaties tussen intervallen
↳natuur kan door beoefenen van wiskunde worden begrepen
toepassingen van reductie
- argumentatief: suggereert een diepere waarheid
- onderzoekend: verder verkennen door dieper te graven
- voor ontwerpers: ontwerpen vanuit een basisvorm of principe / 1 grondstof gebruiken
Principe van voldoende redenen - Anaximander
Filosoof: anaximander
periode: 7/6eE v.C.
methode: principe van voldoende reden
principe= iets wat je aanneemt omdat je geen tegenbewijs hebt
redenering van anaximander:
- “De aarde is onbeweeglijk omdat een beweging in welke richting ook geen verschil
zou maken.” ⇒ geen reden om te bewegen
niets is zonder reden → mensen willen altijd een reden maar er zijn reden die wij als mens
gewoon niet kunnen weten (ook al zijn die redenen er wel)
principe van voldoende reden= er is niet noodzakelijk een oorzaak.
2
,arthur Schopenhauer (18/19eE):
- voor alles wat je weet zijn er voldoende reden, maar niet perse oorzaken
De archè volgens Anaximander:
- Apeiron (het onbegrensde)
- Het onderliggende aan als heeft zelf geen kenmerken
- er is iets dat alle dingen gemeen hebben → de ultieme oorzaak ⇒ onbepaald (apeiron)
⇒ weer principe van voldoende reden: alles heeft een oorzaak maar die oorzaak is onkenbaar
Kritiek van Hume (18eE)
- hoe sterk een principe is je kan het niet bewijzen
- je kan geen verband aantonen tussen rede en oorzakelijkheid
→ je kan niet bewijzen dat er een reden is voor de samenhang in de wereld.
Toepassing:
- argumentatief: elk onderzoek is gelegitimeerd
→ je leert niets bij door te stellen dat er geen reden zijn
- onderzoekend: alles moet een verklaring hebben → stimuleert de zoektocht naar kennis
- voor ontwerpers:
- verwacht altijd de vraag waarom
- vragen beëindigen door tot evidentie te komen
- als een probleem vaak voorkomt → op zoek gaan naar de reden
Analogie - Anaximenes
Filosoof: Anaximenes
periode: 6eE v.C.
methode: Analogie
Analogie= het onbekende relateren aan het bekende
Lucht:
- lucht is fundamenteel voor de aarde ⇒ de aarde wordt ook gezien als iets levend
- “de sterren draaien om de aarde zoals een tulband ons hoofd omringt.”
- “het universum draait als een molensteen”
- “de sterren zitten vast aan de kristallijne sferen zoals met spijkers.” → de sterren hangen vast
- “de zon is plat als een blad.” → de zon is een platte schijf
Empedokles(5eE v.C.)
- “de wisselwerking tussen de dingen houdt nooit op, dan komen ze samen door liefde, dan
worden ze uit elkaar gedreven door haat of strijd.”
⇒ dingen worden aangetrokken tot elkaar en afgestoten door elkaar
- 4 elementen: aarde, water, vuur, lucht
Xenophanes(6/5eE v.C.)
- “Als ossen en paarden en leeuwen handen hadden en kunstwerken konden scheppen, dan
zouden de paarden de goden afbeelden als paarden, de ossen als ossen en hun lichamen
overeenkomstig hun eigen aard.” → iets onbekend weergeven als iets gekend
3
, - niemand weet de volledige waarheid over God. Het enige wat we kunnen doen is gokken.
Toepassing:
- argumentatief: complexe dingen plaatsen in een bestaand kader van kennis (door analogie)
- onderzoekend: analogie leidt tot inzicht ⇒ duid nieuwe waarnemingen aan aan de hand van
bestaande kennis door vergelijking
- voor ontwerpers:
- kijken naar dieren of planten ⇒ daar principes uit halen
- sterke analogie gebruiken voor verdediging van ontwerp
wet van de niet-contradictie - Parmenides
Filosoof: Parmenides
Periode: 5eE v.C.
methode: Wet van de niet-contradictie `
“Alles wat is, is en kan nooit niet zijn.”:
- of iets is waar of iets is niet waar, het kan niet dat iets waar en niet waar tegelijk is;
- iets is ofwel waar ofwel vals
- Dus als je de wet als onwaar wil afdoen, moet je eerst de wet aannemen, dus waar
veronderstellen. Maar als je aanneemt dat ze waar is om ze te kunnen weerleggen, dan spreek je
jezelf tegen.
- De wet rationeel weerleggen lukt niet ⇒ de wet is zelf de basis van rationaliteit
Wording is uitgesloten:
wording= een verandering van toestand
- als alles is dan is het en is er geen wording ⇒ ook geen verandering ⇒ verandering is een illusie
- omstandige argumentatie: om de onmogelijkheid van verandering aan te tonen
- verandering verondersteld vernietiging en creatie
- verandering impliceert → iets is en tegelijkertijd niet is
- om de tegenstelling te vermijden ontdekt parmenides ⇒ bestaan van tijd en verandering
- waarneming betreft verandering ⇒ waarneming is misleidend
- creëert een nieuwe toestand wanneer de ander uitgevaagd word
(wandelen: je staat op 1 plaats en 1 sec later op een andere plaats)
Herakleitos(6/5eE v.C.)
- verandering is reëel → alles is voortdurend in beweging
- eenheid ontstaat op een hoger niveau
- een rivier is constant in beweging maar tegelijkertijd zien we die toch als een eenheid
- de ultieme eenheid is de kosmos
- als je afstadneemt/ uitzoemt zie je alles als 1 geheel
- de wereld is dus ook 1 geheel
- alles is dus een verandering maar alles is ook 1
Wet van Leibniz:
2 objecten X en Y zijn identiek ⇔ alle eigenschappen van X eigenschappen van Y zijn en alle
eigenschappen van Y eigenschappen van X zijn
- de rivier wordt gezien als 1 object maar is constant in beweging ⇒ een deel wordt een
4
