Samenvatting boek Kern van het internationaal publiekrecht (Nollkaemper)

Leerdoelen Module 5

Na het volgen van deze module heeft u kennis van:

 het systeem van collectieve veiligheid van de Verenigde Naties

 het verbod op het gebruik van geweld onder internationaal recht

 de voorwaarden voor het gebruik van zelfverdediging onder internationaal
recht

 de basisbegrippen van het internationaal humanitair recht,

en kunt u:

 onderscheid maken tussen internationaal humanitair recht en internationale
mensenrechten

Literatuur

 Nollkaemper, hoofdstuk 10 met uitzondering van 10.7.4 t/m 10.10

________________________________________

Regelgeving

 Handvest van de Verenigde Naties

 Haagse en Geneefse conventie

________________________________________

Jurisprudentie

 IGH 29 juni 1986, Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua
(Nicaragua v. United States of America) paras 172-182 en paragraaf 195.




1/16

,HOOFDSTUK 10 VREDE EN VEILIGHEID



INLEIDING

 Traditioneel ziet dit deel van internationaal recht vooral op internationale
gewapende conflicten. Internationaal recht is zich echter steeds meer gaan
bezighouden met gewapende conflicten / burgeroorlogen binnen staten.
Bovendien wordt de internationale gemeenschap geconfronteerd met
bedreigingen van internationale vrede en veiligheid door nieuwe actoren zoals
netwerken en nieuwe typen wapens zoals cyberaanvallen.

 Een gevolg van deze ontwikkelingen is dat het onderscheid tussen ‘internationale
vrede en veiligheid’ en ‘veiligheid binnen staten’ niet meer scherp is als
traditioneel was. Zo was het gewapende conflict in Libië beperkt tot het
grondgebied van Libië maar werd deze toch gezien als bedreiging van
internationale vrede en veiligheid.


KERNBEGRIPPEN

 Het internationaal recht inzake de bescherming van vrede en veiligheid kent een
aantal termen:

1. Gebruik van geweld: het gebruik van geweld tussen staten is verboden.

2. Gewapende aanval: niet ieder gebruik van geweld tegen een staat is een
gewapende aanval op deze staat. Dit begrip is met name van belang voor de
toepassing van het recht van zelfverdediging.

3. Agressie: er zijn gevallen waarbij het gebruik van geweld niet als agressie is aan
te merken. Agressie is dus een engere term dan gebruik van geweld.

4. Oorlog: het begrip was vroeger van belang omdat een oorlog afhankelijk werd
gemaakt van een oorlogsverklaring tussen twee of meer staten. De term oorlog is
vervangen door de term gewapend conflict. In de Nederlandse rechtsorde is de
term oorlog nog wel van belang omdat art. 96 van de Grondwet bepaalt dat het
Koninkrijk niet in oorlog is dan na voorafgaande toestemming van de Staten-
Generaal.




2/16

, 5. Gewapend conflict: dit verwijst naar het gebruik van geweld tussen staten en/of
groepen. Anders dan voor oorlog is er voor gewapend conflict geen verklaring
nodig. Of er sprake is van een gewapend conflict, wordt uitsluitend vastgesteld
aan de hand van de feitelijke situatie.




ONTWIKKELING EN ORGANISATIE

 De bescherming van vrede en veiligheid is een nieuwe taak van de internationale
rechtsorde. Het systeem voor collectieve veiligheid is met name gecentraliseerd
in de Verenigde Naties en in het bijzonder in de Veiligheidsraad. De
Veiligheidsraad heeft het laatste woord bij de beoordeling of en zo ja onder welke
voorwaarden er in een concreet geval geweld mag worden gebruikt.

 Binnen het systeem van collectieve veiligheid wordt verder een belangrijke rol
gespeeld door regionale organisaties. In Europa is dit de NAVO, de OVSE en de
Europese Unie. In Afrika is dit de Afrikaanse Unie.

 Binnen de grenzen van het VN-Handvest kunnen regionale organisaties met
geweld optreden om gewapende conflicten te beheersen.


HET VERBOD OP HET GEBRUIK VAN GEWELD

 De basisregel van het recht inzake vrede en veiligheid is dat geweld tussen
staten is verboden (Art. 2, lid 4 van het VN-Handvest).

 Het verbod op het gebruik van geweld behoort tot het gewoonterecht.


 In het arrest Milatry and Paramilitary Activities in and against Nicaraque is
bepaald dat de strekking van het verbod tot geweld behoort tot het dwingend
volkenrecht.

 Het verbod op het gebruik van geweld geldt ook voor internationale organisaties
zoals de NAVO. Dit volgt uit het feit dat het gewoonterecht is.

 Het VN-Handvest verbiedt niet alleen gebruik van geweld tegen het grondgebied
van een staat, maar ook tegen organen of eigendommen van een staat in een
andere staat. Het verbiedt bijvoorbeeld ook een aanval op staat A op ambassades
van staat B in staat C. Of een aanval van staat A op een schip van staat B op
volle zee.

 Het verbod op het gebruik van geweld is niet van toepassing op geweld
binnen een staat. Het VN-Handvest verbeidt een staat niet geweld te gebruiken

3/16