Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 4 en 5
Kenmerkende aspecten
27. Rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse
verlichte wijze vorm te geven
29. De uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en
daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
30. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,
grondrechten en staatsburgerschap
Paragraaf 6: de verlichting
18de eeuw, de verlichting of de eeuw van de Redelijkheid. De onderzoekers in die tijd werden
verlichters genoemd. Zij vonden dat de samenleving net zoals de natuur op een redelijke manier
moest worden onderzocht. De visie dat mensen problemen in de samenleving kunnen oplossen
wordt rationeel optimisme genoemd.
Voltaire (François-Marie Arouet), Franse verlichte schrijver en filosoof
- Je kon de wereld begrijpen door je gezonde verstand te gebruiken (rationalisme) en door
onderzoek via waarnemingen (emperisime).
- Niet de denkbeelden van overheid en kerk zomaar navolgen
- Tegen het ancien régime
- Godsdienstcriticus: geloof is dogmatisch, wees god niet af, god had aarde geschapen, maar
god speelde nu geen rol meer op de aarde.
- Provoceerde en eist voor zichzelf vrijheid van meningsuiting op
Adam Smith (1723-1790), econoom, schreef als belangrijkste boek An inquiry into the nature and
causes of the wealth of nations (1776). Ieder moest eigenbelang na streven, dan zal de welvaart
vanzelf uitlopen.
John Locke (1632-1704)
Beroemd boek genaamd Two treatises of government (1670) Natuurlijke rechten, zoals recht op
leven, bezit en vrijheid. 'Sociaal contract' tussen koning en volk, uitgangspunten:
- Regeringen moeten beleid maken op wetten die voor iedereen gelijk zijn
- Belastingen mogen alleen geheven worden met toestemming volk of
volksvertegenwoordiging
- De staat mag geen invloed hebben op keuze godsdienst
- De staat moet alle godsdiensten gelijk behandelen
Vond verder dat bij tirannie, absolutisme het volk de heerser mocht afzetten. Amerikaanse Revolutie
en Franse Revolutie
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Schreef in 1762 Contrat social ou principes du droit politique. De mens vrij geboren, maar leeft overal
onvrij, zijn oplossing een 'maatschappelijk verdrag'
, - Een contract tussen de mensen en vorsten, waarbij vorsten zullen doen wat goed is voor het
volk.
- Wat goed is voor het volk is goed voor iedereen: de Algemene Wil
Vorsten die afwijken van de Algemene Wil mochten afgezet worden: kortom macht voor het volk,
volkssoevereiniteit
Montesquieu (1689-1755)
In een staat moeten drie machten (scheiding der machten, trias politica) gescheiden van elkaar
bestaan:
- De wetgevende macht, wetten maken, verbeteren afschaffen.
- De uitvoerende macht, wetten uitvoeren.
- De rechtsprekende macht, wetten controleren, zorgen dat deze nageleefd worden
Geen scheiding der machten zorgt voor gevaar vrijheid burgers
Verlichters en sociale verhoudingen
- Net als in de renaisance vonden de verlichters dat mensen tijdens hun leven op aarde
gelukkig moetsen zijn
- Sociale verhoudingen verbeteren, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van drukpers, vrijheid
van geloof, vrijheid van handel, tegen misstanden (slavernij, abolutionisme)
Verlichters en godsdienst
- De wereld werd beheerst door natuurkrachten, alles was wetenschappelijk te verklaren
- Mechanistisch wereldbeeld: God had de wereld, de mens en de natuurwetten geschappen,
maar bemoeide zich niet meer actief met de wereld. De wereld werd beheerst door
natuurkrachten die aangetoond en verklaard kunnen worden.
- Agnosten wisten niet of ze in god moesten geloven. Mensen moesten verdraagzaam zijn op
godsdienstig gebied.
Verlichters en economie
- Ieder individu moet vrijheid hebben om zijn eigen belangen na te streven. (Adam Smith)
Verlichters en politiek
- Natuurlijke rechten (John Locke)
- Volkssoevereiniteit: degenen die de macht uitoefenen, ontlenen hun macht aan het volk en
zijn daarom verantwoording schuldig aan dat volk. (Jean-Jacques Rousseau)
- Scheiding der machten (Montesquieu)
Verlichters en natuur
- De verlichters vonden dat de mensen voorbeeld moesten nemen aan de natuur. Volgens
hen was de mens van nature goed, het kwaad was gevolg van slecht bestuur, van
onverdraagzaamheid en onwetendheid.
Verlichters en cultuur
- De verlichters wezen de mensen erop dat er in het verleden culturen als de Grieks-romeinse
waren geweest. Ontdekkingsreizen brachten in de tijd van de verlichting aan het licht dat er
Kenmerkende aspecten
27. Rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
28. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse
verlichte wijze vorm te geven
29. De uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en
daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
30. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,
grondrechten en staatsburgerschap
Paragraaf 6: de verlichting
18de eeuw, de verlichting of de eeuw van de Redelijkheid. De onderzoekers in die tijd werden
verlichters genoemd. Zij vonden dat de samenleving net zoals de natuur op een redelijke manier
moest worden onderzocht. De visie dat mensen problemen in de samenleving kunnen oplossen
wordt rationeel optimisme genoemd.
Voltaire (François-Marie Arouet), Franse verlichte schrijver en filosoof
- Je kon de wereld begrijpen door je gezonde verstand te gebruiken (rationalisme) en door
onderzoek via waarnemingen (emperisime).
- Niet de denkbeelden van overheid en kerk zomaar navolgen
- Tegen het ancien régime
- Godsdienstcriticus: geloof is dogmatisch, wees god niet af, god had aarde geschapen, maar
god speelde nu geen rol meer op de aarde.
- Provoceerde en eist voor zichzelf vrijheid van meningsuiting op
Adam Smith (1723-1790), econoom, schreef als belangrijkste boek An inquiry into the nature and
causes of the wealth of nations (1776). Ieder moest eigenbelang na streven, dan zal de welvaart
vanzelf uitlopen.
John Locke (1632-1704)
Beroemd boek genaamd Two treatises of government (1670) Natuurlijke rechten, zoals recht op
leven, bezit en vrijheid. 'Sociaal contract' tussen koning en volk, uitgangspunten:
- Regeringen moeten beleid maken op wetten die voor iedereen gelijk zijn
- Belastingen mogen alleen geheven worden met toestemming volk of
volksvertegenwoordiging
- De staat mag geen invloed hebben op keuze godsdienst
- De staat moet alle godsdiensten gelijk behandelen
Vond verder dat bij tirannie, absolutisme het volk de heerser mocht afzetten. Amerikaanse Revolutie
en Franse Revolutie
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Schreef in 1762 Contrat social ou principes du droit politique. De mens vrij geboren, maar leeft overal
onvrij, zijn oplossing een 'maatschappelijk verdrag'
, - Een contract tussen de mensen en vorsten, waarbij vorsten zullen doen wat goed is voor het
volk.
- Wat goed is voor het volk is goed voor iedereen: de Algemene Wil
Vorsten die afwijken van de Algemene Wil mochten afgezet worden: kortom macht voor het volk,
volkssoevereiniteit
Montesquieu (1689-1755)
In een staat moeten drie machten (scheiding der machten, trias politica) gescheiden van elkaar
bestaan:
- De wetgevende macht, wetten maken, verbeteren afschaffen.
- De uitvoerende macht, wetten uitvoeren.
- De rechtsprekende macht, wetten controleren, zorgen dat deze nageleefd worden
Geen scheiding der machten zorgt voor gevaar vrijheid burgers
Verlichters en sociale verhoudingen
- Net als in de renaisance vonden de verlichters dat mensen tijdens hun leven op aarde
gelukkig moetsen zijn
- Sociale verhoudingen verbeteren, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van drukpers, vrijheid
van geloof, vrijheid van handel, tegen misstanden (slavernij, abolutionisme)
Verlichters en godsdienst
- De wereld werd beheerst door natuurkrachten, alles was wetenschappelijk te verklaren
- Mechanistisch wereldbeeld: God had de wereld, de mens en de natuurwetten geschappen,
maar bemoeide zich niet meer actief met de wereld. De wereld werd beheerst door
natuurkrachten die aangetoond en verklaard kunnen worden.
- Agnosten wisten niet of ze in god moesten geloven. Mensen moesten verdraagzaam zijn op
godsdienstig gebied.
Verlichters en economie
- Ieder individu moet vrijheid hebben om zijn eigen belangen na te streven. (Adam Smith)
Verlichters en politiek
- Natuurlijke rechten (John Locke)
- Volkssoevereiniteit: degenen die de macht uitoefenen, ontlenen hun macht aan het volk en
zijn daarom verantwoording schuldig aan dat volk. (Jean-Jacques Rousseau)
- Scheiding der machten (Montesquieu)
Verlichters en natuur
- De verlichters vonden dat de mensen voorbeeld moesten nemen aan de natuur. Volgens
hen was de mens van nature goed, het kwaad was gevolg van slecht bestuur, van
onverdraagzaamheid en onwetendheid.
Verlichters en cultuur
- De verlichters wezen de mensen erop dat er in het verleden culturen als de Grieks-romeinse
waren geweest. Ontdekkingsreizen brachten in de tijd van de verlichting aan het licht dat er
