PEDAGOGIEK
2023-2024
Pedagogiek 2023-2024
1. Hoofdstuk 1: Doet opvoeding ertoe?
Visie op opvoeden:
- Nature
- Nurture
- Existentialistische opvatting
- Genuanceerde, synthetische visie
1.1. Stelling 1: De mens is vanaf zijn geboorte volledig bepaald: Nature
erfelijk aanleg bepaald het ontwikkeling van een kind.
o Erfelijke bagage = vast in genen en chromosomen
Opvoeding kan kenmerken laten ontplooien die manifest ( direct
observeerbaar) of latent ( nog onzichtbaar) MAAR weinig fundamenteel
bijdrage aan ontwikkeling.
o Bv lengte, geslacht, huidskleur, … maar ook talenten die maken dat je
goed ouder/ begeleider bent
Mens = erfelijk gedetermineerd
o Pedagogische pessimisme: (extreem gezien) kind is niet opvoedbaar
→ ontwikkeling kind verloopt volgens ‘natuurlijk proces’ dat niet te
beïnvloeden is van buitenaf
o Opvoeding = kenmerken laten ontplooien, steun geven aan
natuurlijkproces
Pedagogische pessimisme: negatief ingesteld op het opvoeden
J.J. Rousseau en kringen van anti-autoritaire opvoeding
1.2. Stelling 2: De opvoeding maakt de mens tot mens: Nurture
Wij hebben alles in de hand, we kunnen kind in een kneden
Milieu bepaald menselijke ontwikkeling
o Mileu = omgeving kind
Kind = tabula rasa
Omgeving = ACTIEVE invloed
o Gevolg: kind is product van zijn omgeving
o Vb: wolfskinderen
Filosofen, pedagogen en sociologen (bv J Locke, Plato en Aristoteles)
‘ Een school openen is een gevangenis sluiten’
1.3. Stelling 3: De mens bepaalt zichzelf: Existentialistische opvatting
Sartre (20ste eeuw)
o Mens is niet vatbaar voor opvoeding, omdat hij vrij is en zijn eigen
weg kiest
Mens maakt zichzelf, realiseert zichzelf en is volledig
verantwoordelijk voor zichzelf
Niets of niemand kan invloed uitoefenen op de mens of zijn
wil opdringen
1
,PEDAGOGIEK
2023-2024
o Negatieve kijk op menselijke relaties ( ; de hel, dat zijn de andere’
Hedendaagse ontwikkelingspsychologen en pedagogen richten zich meer op
zelfbepaling en eigen vrije keuze.
Mens kan zelf omstandigheden creëren, doelen kiezen, beslissingen nemen
en richting geven aan zijn leven.
De mens is niet weerloos, maar heeft de mogelijkheid om zijn eigen leven
vorm te geven
Pedagogische pessimisme: opvoeden draagt niet bij = vrij zijn vrije mensen
1.4. Een genuanceerde, synthetische visie (onze visie)
Ontwikkeling van kind = meerdere factoren en wederzijdse beïnvloeding
= dynamische spel tussen aanleg, milieu en zelfbepaling
I. Erfelijke aanleg: kind geboren met bepaalde aanleg die zorgt oor kansen
maar ook grenzen.
vb. kind wordt geboren met visuele beperking
II. Milieu: kind ontwikkeld door contact met milieu en andere mensen.
Wordt beïnvloed door culturele en maatschappelijke zaken die gaan
zorgen of bepaalde zaken (aanleg/talent) tot uiting komt.
Vb. kinderen die in kansarme milieu opgroeien krijgen minder
mogelijkheden om hun talenten te ontplooien.
III.
Zelfbepaling: Kinderen kunnen zelf bepaalde beslissingen nemen en
(gedeeltelijk) afstand nemen van hun opvoeding. Ze hebben een eigen
wil. Kinderen zijn geen manipuleerbare objecten, ze werken zelf mee aan
hun vormgeving. Ze maken keuzes, volgen een bepaalde geloofsopvatting,
politieke strekking,…
Vb. Een 12-jarig meisje dat, ondanks haar minder goede resultaten in de
lagere school en een negatief advies van het CLB, toch kiest voor een
moeilijke richting. En die erin slaagt om op eigen wilskracht toch haar
diploma te halen.
Ouders hebben maar een deeltaak, beperkte invloed. Kinderen geven zelf vorm aan
hun leven
2
,PEDAGOGIEK
2023-2024
2. Hoofdstuk 2: Het Bio-Ecologisch model van Bronfenbrenner
Bronfenbrenner: Russisch-Amerikaanse psycholoog
Het model werd in 1994 geïntroduceerd en blijft relevant.
Model benadrukt de invloed van de sociale omgeving op menselijke ontwikkeling.
o Het bestaat uit vier niveaus: microsysteem, Mesosysteem, Exosysteem en
macrosysteem.
Bronfenbrenner ziet de sociale omgeving als cruciaal, met biologische factoren als
secundair.
Ontwikkeling wordt gezien als een wederzijdse aanpassing tussen kind en omgeving.
o Zelfs vóór de geboorte beïnvloedt een kind zijn omgeving.
Het model presenteert omgevingen als concentrische cirkels, elk ingebed in een
ruimer systeem.
De bredere opvoedingsomgeving beïnvloedt de mogelijkheden en grenzen voor zowel
het kind als de ouder
2.1. Het Microsysteem
Dagelijkse, directe omgeving kind.
o Gezin, broers en zussen, …
Voorwaarde: kind gaat met vaste gesprekspartners om.
Kenmerken:
3
, PEDAGOGIEK
2023-2024
o Fysische/ materiele aspecten: huisvesting, buurt, aanwezigheid
speelgoed, …
Voorbeeld: turnclub waar kind elke week komt met oud
materiaal
Kind woont in huis met grote tuin met schommel
o Sociale aspecten: samenstelling systeem, taakverdeling, onderlinge
relaties, verwachtingen en eisen, rolpatronen, …
In het microsysteem gezin is het de gewoonte om elke avond
een verhaaltje voor te lezen
In het microsysteem school is er de verwachting dat kinderen
luisteren en stilzitten
Dynamische context voor ontwikkeling kind. Leden en kind hebben invloed
op elkaar
bv: gezin, studentenjob, vrienden, school, …
2.2. Het Mesosysteem
Betrekking op wederzijdse invloed van verschillende microsystemen. Verandering in
1 microsysteem zal invloed hebben op de andere.
Vb. een kind die het slecht doet op school en dit heeft weerslag op de ouders, die
hem hiervoor regels gaan opleggen rond huiswerk maken.
Relaties tussen microsysteem positief = ondersteunend netwerk
Relaties tussen microsysteem negatief = steun ontbreekt
Stilstaan bij:
o Kwaliteit: goed of erg slecht
o Frequentie: hoe vaak contact tussen verschillende microsystemen
o Waardering: grote waardering of juist afwijzing
Overgangen kunnen mindervlot verlopen door het verschil tussen deze
systemen qua wijze van omgang met kind, waarden en normen of
verwachtingen die men stelt
2.3. Het Exosysteem
Bestaat uit formele en informele sociale structuren rond het gezin, systemen
waarvan het kind niet direct deel uitmaakt maar wel directe omgeving kan
beïnvloeden
Vb. werk van ouders
2.4. Het Macrosysteem
Buitenstelaag en staat voor overkoelende culturele invloeden
Maatschappij, onderwijsbeleid en systeem, mens- en levensbeschouwing,
juridisch beleid, economisch beleid, …
Vb oorlog in Israel
4
2023-2024
Pedagogiek 2023-2024
1. Hoofdstuk 1: Doet opvoeding ertoe?
Visie op opvoeden:
- Nature
- Nurture
- Existentialistische opvatting
- Genuanceerde, synthetische visie
1.1. Stelling 1: De mens is vanaf zijn geboorte volledig bepaald: Nature
erfelijk aanleg bepaald het ontwikkeling van een kind.
o Erfelijke bagage = vast in genen en chromosomen
Opvoeding kan kenmerken laten ontplooien die manifest ( direct
observeerbaar) of latent ( nog onzichtbaar) MAAR weinig fundamenteel
bijdrage aan ontwikkeling.
o Bv lengte, geslacht, huidskleur, … maar ook talenten die maken dat je
goed ouder/ begeleider bent
Mens = erfelijk gedetermineerd
o Pedagogische pessimisme: (extreem gezien) kind is niet opvoedbaar
→ ontwikkeling kind verloopt volgens ‘natuurlijk proces’ dat niet te
beïnvloeden is van buitenaf
o Opvoeding = kenmerken laten ontplooien, steun geven aan
natuurlijkproces
Pedagogische pessimisme: negatief ingesteld op het opvoeden
J.J. Rousseau en kringen van anti-autoritaire opvoeding
1.2. Stelling 2: De opvoeding maakt de mens tot mens: Nurture
Wij hebben alles in de hand, we kunnen kind in een kneden
Milieu bepaald menselijke ontwikkeling
o Mileu = omgeving kind
Kind = tabula rasa
Omgeving = ACTIEVE invloed
o Gevolg: kind is product van zijn omgeving
o Vb: wolfskinderen
Filosofen, pedagogen en sociologen (bv J Locke, Plato en Aristoteles)
‘ Een school openen is een gevangenis sluiten’
1.3. Stelling 3: De mens bepaalt zichzelf: Existentialistische opvatting
Sartre (20ste eeuw)
o Mens is niet vatbaar voor opvoeding, omdat hij vrij is en zijn eigen
weg kiest
Mens maakt zichzelf, realiseert zichzelf en is volledig
verantwoordelijk voor zichzelf
Niets of niemand kan invloed uitoefenen op de mens of zijn
wil opdringen
1
,PEDAGOGIEK
2023-2024
o Negatieve kijk op menselijke relaties ( ; de hel, dat zijn de andere’
Hedendaagse ontwikkelingspsychologen en pedagogen richten zich meer op
zelfbepaling en eigen vrije keuze.
Mens kan zelf omstandigheden creëren, doelen kiezen, beslissingen nemen
en richting geven aan zijn leven.
De mens is niet weerloos, maar heeft de mogelijkheid om zijn eigen leven
vorm te geven
Pedagogische pessimisme: opvoeden draagt niet bij = vrij zijn vrije mensen
1.4. Een genuanceerde, synthetische visie (onze visie)
Ontwikkeling van kind = meerdere factoren en wederzijdse beïnvloeding
= dynamische spel tussen aanleg, milieu en zelfbepaling
I. Erfelijke aanleg: kind geboren met bepaalde aanleg die zorgt oor kansen
maar ook grenzen.
vb. kind wordt geboren met visuele beperking
II. Milieu: kind ontwikkeld door contact met milieu en andere mensen.
Wordt beïnvloed door culturele en maatschappelijke zaken die gaan
zorgen of bepaalde zaken (aanleg/talent) tot uiting komt.
Vb. kinderen die in kansarme milieu opgroeien krijgen minder
mogelijkheden om hun talenten te ontplooien.
III.
Zelfbepaling: Kinderen kunnen zelf bepaalde beslissingen nemen en
(gedeeltelijk) afstand nemen van hun opvoeding. Ze hebben een eigen
wil. Kinderen zijn geen manipuleerbare objecten, ze werken zelf mee aan
hun vormgeving. Ze maken keuzes, volgen een bepaalde geloofsopvatting,
politieke strekking,…
Vb. Een 12-jarig meisje dat, ondanks haar minder goede resultaten in de
lagere school en een negatief advies van het CLB, toch kiest voor een
moeilijke richting. En die erin slaagt om op eigen wilskracht toch haar
diploma te halen.
Ouders hebben maar een deeltaak, beperkte invloed. Kinderen geven zelf vorm aan
hun leven
2
,PEDAGOGIEK
2023-2024
2. Hoofdstuk 2: Het Bio-Ecologisch model van Bronfenbrenner
Bronfenbrenner: Russisch-Amerikaanse psycholoog
Het model werd in 1994 geïntroduceerd en blijft relevant.
Model benadrukt de invloed van de sociale omgeving op menselijke ontwikkeling.
o Het bestaat uit vier niveaus: microsysteem, Mesosysteem, Exosysteem en
macrosysteem.
Bronfenbrenner ziet de sociale omgeving als cruciaal, met biologische factoren als
secundair.
Ontwikkeling wordt gezien als een wederzijdse aanpassing tussen kind en omgeving.
o Zelfs vóór de geboorte beïnvloedt een kind zijn omgeving.
Het model presenteert omgevingen als concentrische cirkels, elk ingebed in een
ruimer systeem.
De bredere opvoedingsomgeving beïnvloedt de mogelijkheden en grenzen voor zowel
het kind als de ouder
2.1. Het Microsysteem
Dagelijkse, directe omgeving kind.
o Gezin, broers en zussen, …
Voorwaarde: kind gaat met vaste gesprekspartners om.
Kenmerken:
3
, PEDAGOGIEK
2023-2024
o Fysische/ materiele aspecten: huisvesting, buurt, aanwezigheid
speelgoed, …
Voorbeeld: turnclub waar kind elke week komt met oud
materiaal
Kind woont in huis met grote tuin met schommel
o Sociale aspecten: samenstelling systeem, taakverdeling, onderlinge
relaties, verwachtingen en eisen, rolpatronen, …
In het microsysteem gezin is het de gewoonte om elke avond
een verhaaltje voor te lezen
In het microsysteem school is er de verwachting dat kinderen
luisteren en stilzitten
Dynamische context voor ontwikkeling kind. Leden en kind hebben invloed
op elkaar
bv: gezin, studentenjob, vrienden, school, …
2.2. Het Mesosysteem
Betrekking op wederzijdse invloed van verschillende microsystemen. Verandering in
1 microsysteem zal invloed hebben op de andere.
Vb. een kind die het slecht doet op school en dit heeft weerslag op de ouders, die
hem hiervoor regels gaan opleggen rond huiswerk maken.
Relaties tussen microsysteem positief = ondersteunend netwerk
Relaties tussen microsysteem negatief = steun ontbreekt
Stilstaan bij:
o Kwaliteit: goed of erg slecht
o Frequentie: hoe vaak contact tussen verschillende microsystemen
o Waardering: grote waardering of juist afwijzing
Overgangen kunnen mindervlot verlopen door het verschil tussen deze
systemen qua wijze van omgang met kind, waarden en normen of
verwachtingen die men stelt
2.3. Het Exosysteem
Bestaat uit formele en informele sociale structuren rond het gezin, systemen
waarvan het kind niet direct deel uitmaakt maar wel directe omgeving kan
beïnvloeden
Vb. werk van ouders
2.4. Het Macrosysteem
Buitenstelaag en staat voor overkoelende culturele invloeden
Maatschappij, onderwijsbeleid en systeem, mens- en levensbeschouwing,
juridisch beleid, economisch beleid, …
Vb oorlog in Israel
4
