Hoofdstuk 1 Kennismaking met het recht
1.1.1 Mens en recht
Volgens Thomas Hobbes (1588-1679) is egoïsme de drijfveer voor al onze daden.
Belangentegenstelling is veelal de basis van al dan niet omvangrijke problemen.
Eigenrichting: in een geschil je gelijk halen door zelf geweld te gebruiken (niet geoorloofd).
Dan geld het recht van de (economisch) sterkste.
De overheid heeft monopolie op de rechtshandhaving met behulp van dwangmiddelen. Dit
zijn bijvoorbeeld geldboetes of een gevangenisstraf.
Een voorbeeld van geoorloofde eigenrichting is artikel 5:44 BW.
Eigenrichting —> zichzelf eigenmachtig recht verschaffen zonder tussenkomst van de
overheid.
1.1.2 Organisatie rechterlijke macht
In Nederland zijn er lagere rechters en hogere rechters. Deze rechters hebben een eigen
terrein waarop zij rechtspreken. De rechters zijn lid van de zittende magistratuur; omdat de
rechters (rechterlijke ambtenaren) in de rechtszaal blijven zitten als zij aan het woord zijn.
Hoe de rechterlijke macht is georganiseerd, is te lezen in de Grondwet en de Wet op de
rechterlijke organisatie. De organisatie van de rechterlijke macht staat in artikel 2 RO.
Een juridisch probleem wordt eerst door een lagere rechter in een van de elf rechtbanken
bekeken en beoordeeld. De rechtbank is het eerste gerecht. De rechtbank kent meervoudige
kamers met drie rechtsprekende rechters, en enkelvoudige kamers met één rechtsprekende
rechter. Voorbeelden van alleensprekende rechters zijn de kantonrechter en de
politierechter.
Als één van de partijen het niet eens is met de uitspraak (vonnis), dan kan hij in hoger
beroep gaan bij 1 van de 4 gerechtshoven. Rechters bij een gerechtshof worden raadsheren
genoemd. In de regel spreekt het gerechtshof recht in een meervoudige kamer, dus
rechtspraak door drie raadsheren. Bij eenvoudige zaken wordt het behandeld door 1
raadsheer.
Als je in hoger beroep gaat kijkt de rechter nog een keer of alle feiten goed zijn beoordeeld,
of er voldoende bewijs is en of het recht goed is toegepast. De uitspraak van het hof komt in
de plaats van het vonnis van de rechtbank.
,Als je het na hoger beroep nog niet eens bent met de uitspraak (arrest) van de rechter dan
kun je in cassatie bij de Hoge Raad. Ook hier heten de rechters raadsheren. De Hoge Raad
spreekt recht met vijf rechtsheren
De Hoge Raad kijkt alleen of de lagere rechter het recht juist heeft toegepast. Indien dit niet
zo is wordt de zaak terugverwezen naar de lagere rechter, die opnieuw uitspraak moet doen.
1.1.3 Sancties op het niet-naleven van rechtsregels
Een sanctie is een middel om naleving van een rechtsregel af te dwingen of is een straf voor
een overtreding.
Wanneer iemand dermate onzorgvuldig handelt jegens iemand anders is er sprake van een
onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Dan moet je de schade vergoeden volgens lid 1. Als
een persoon de schade niet uit zichzelf wilt uitvoeren moet een rechter hem veroordelen tot
het betalen.
Een last onder dwangsom is een dwangmiddel dat een bestuursorgaan heeft om burgers een
onrechtmatige situatie te laten herstellen of te laten voorkomen (artikel 5:31d e.v. Awb).
Bijvoorbeeld elke dag dat je een overtreding niet ongedaan maakt een boete betalen. Als de
aangesproken partij het hier niet mee eens is kan hij zijn grieven voorleggen aan een rechter.
1.2 Inleiding van het objectieve recht
Het objectieve recht zijn de rechtsregels die door de overheid zijn vastgesteld of erkend met
het doel de samenleving te ordenen en die -in beginsel door sancties- gehandhaafd kunnen
worden. Wordt ook wel aangeduid met positief recht of geldend recht.
1.2.1 Onderscheid privaatrecht — publiekrecht
Privaatrecht (of: burgerlijk recht) —> gedeelte van het objectieve recht dat zich bezighoudt
met de rechtsverhouding tussen (natuurlijke en rechts-)personen onderling. Het individueel
belang staat centraal
Natuurlijke personen zijn mensen van vlees en bloed (artikel 1:1 BW).
Een rechtspersoon is een organisatievorm die voor veel handelingen net als natuurlijke
personen aan het rechtsverkeer mag deelnemen (artikel 2:5 BW). Een rechtspersoon kan
bijvoorbeeld aan gedupeerden schadevergoedingen betalen. Voorbeelden van
rechtspersonen zijn stichtingen, verenigingen, naamloze vennootschappen en besloten
vennootschappen.
Publiekrecht —> rechtsverhouding tussen overheid en burgers. Het algemene belang staat
centraal. Bijvoorbeeld staats- en bestuursrecht, strafrecht en het recht van de Europese
Unie. Voorbeelden op pagina 22 en 23.
, Ook de rechtsverhouding tussen een burger en de overheid wordt soms geregeld door het
privaatrecht, indien de overheid als een rechtspersoon aan het rechtsverkeer deelneemt
(artikel 2:1 BW).
1.2.2 Onderscheid materieel recht — formeel recht
Materieel recht —> bevat regels die rechten verlenen en verplichtingen opleggen tussen
burgers onderling en tussen burgers en overheid, maar ook tussen overheden onderling.
Formeel recht —> regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd.
Strafprocesrecht, burgerlijkprocesrecht en bestuursprocesrecht.
1.3 Wat wordt verstaan onder recht?
1.3.1 Objectief en subjectief recht
Objectief recht (law) (positieve recht, geldende recht) —> alle rechtsregels in NL die op dit
moment van kracht zijn.
Subjectief recht (right) —> het recht dat een (rechts)persoon heeft dat ontstaat als je
voldoet aan de regels van het objectieve recht. Een bevoegdheid die een persoon heeft
tegenover 1 of andere personen.
Tussen subjectieve rechten en het objectieve recht bestaat een duidelijk verband. Het
objectieve recht verleent subjectieve rechten.
Dit is het subjectieve recht van Hendrik omdat artikel 5:1 lid 2 BW (objectief recht) dit zo
bepaald.
In Nederland komen subjectieve rechten toe aan personen. Deze personen, ook wel
rechtssubjecten, worden verdeeld in twee groepen. Natuurlijke personen en
rechtspersonen.
Rechtssubjecten kunnen rechten uitoefenen. Deze rechten betreffen meestal zaken zoals
huizen, fietsen, boeken, dieren, etc. het voorwerp van recht heet een rechtsobject.
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht
Recht omvat geschreven en ongeschreven rechtsregels. Geschreven rechtsregels worden
veelal aangeduid met ‘wet’. Ongeschreven rechtsregels hebben net zoals geschreven
rechtsregels rechtskracht hebben.
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht
1.1.1 Mens en recht
Volgens Thomas Hobbes (1588-1679) is egoïsme de drijfveer voor al onze daden.
Belangentegenstelling is veelal de basis van al dan niet omvangrijke problemen.
Eigenrichting: in een geschil je gelijk halen door zelf geweld te gebruiken (niet geoorloofd).
Dan geld het recht van de (economisch) sterkste.
De overheid heeft monopolie op de rechtshandhaving met behulp van dwangmiddelen. Dit
zijn bijvoorbeeld geldboetes of een gevangenisstraf.
Een voorbeeld van geoorloofde eigenrichting is artikel 5:44 BW.
Eigenrichting —> zichzelf eigenmachtig recht verschaffen zonder tussenkomst van de
overheid.
1.1.2 Organisatie rechterlijke macht
In Nederland zijn er lagere rechters en hogere rechters. Deze rechters hebben een eigen
terrein waarop zij rechtspreken. De rechters zijn lid van de zittende magistratuur; omdat de
rechters (rechterlijke ambtenaren) in de rechtszaal blijven zitten als zij aan het woord zijn.
Hoe de rechterlijke macht is georganiseerd, is te lezen in de Grondwet en de Wet op de
rechterlijke organisatie. De organisatie van de rechterlijke macht staat in artikel 2 RO.
Een juridisch probleem wordt eerst door een lagere rechter in een van de elf rechtbanken
bekeken en beoordeeld. De rechtbank is het eerste gerecht. De rechtbank kent meervoudige
kamers met drie rechtsprekende rechters, en enkelvoudige kamers met één rechtsprekende
rechter. Voorbeelden van alleensprekende rechters zijn de kantonrechter en de
politierechter.
Als één van de partijen het niet eens is met de uitspraak (vonnis), dan kan hij in hoger
beroep gaan bij 1 van de 4 gerechtshoven. Rechters bij een gerechtshof worden raadsheren
genoemd. In de regel spreekt het gerechtshof recht in een meervoudige kamer, dus
rechtspraak door drie raadsheren. Bij eenvoudige zaken wordt het behandeld door 1
raadsheer.
Als je in hoger beroep gaat kijkt de rechter nog een keer of alle feiten goed zijn beoordeeld,
of er voldoende bewijs is en of het recht goed is toegepast. De uitspraak van het hof komt in
de plaats van het vonnis van de rechtbank.
,Als je het na hoger beroep nog niet eens bent met de uitspraak (arrest) van de rechter dan
kun je in cassatie bij de Hoge Raad. Ook hier heten de rechters raadsheren. De Hoge Raad
spreekt recht met vijf rechtsheren
De Hoge Raad kijkt alleen of de lagere rechter het recht juist heeft toegepast. Indien dit niet
zo is wordt de zaak terugverwezen naar de lagere rechter, die opnieuw uitspraak moet doen.
1.1.3 Sancties op het niet-naleven van rechtsregels
Een sanctie is een middel om naleving van een rechtsregel af te dwingen of is een straf voor
een overtreding.
Wanneer iemand dermate onzorgvuldig handelt jegens iemand anders is er sprake van een
onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Dan moet je de schade vergoeden volgens lid 1. Als
een persoon de schade niet uit zichzelf wilt uitvoeren moet een rechter hem veroordelen tot
het betalen.
Een last onder dwangsom is een dwangmiddel dat een bestuursorgaan heeft om burgers een
onrechtmatige situatie te laten herstellen of te laten voorkomen (artikel 5:31d e.v. Awb).
Bijvoorbeeld elke dag dat je een overtreding niet ongedaan maakt een boete betalen. Als de
aangesproken partij het hier niet mee eens is kan hij zijn grieven voorleggen aan een rechter.
1.2 Inleiding van het objectieve recht
Het objectieve recht zijn de rechtsregels die door de overheid zijn vastgesteld of erkend met
het doel de samenleving te ordenen en die -in beginsel door sancties- gehandhaafd kunnen
worden. Wordt ook wel aangeduid met positief recht of geldend recht.
1.2.1 Onderscheid privaatrecht — publiekrecht
Privaatrecht (of: burgerlijk recht) —> gedeelte van het objectieve recht dat zich bezighoudt
met de rechtsverhouding tussen (natuurlijke en rechts-)personen onderling. Het individueel
belang staat centraal
Natuurlijke personen zijn mensen van vlees en bloed (artikel 1:1 BW).
Een rechtspersoon is een organisatievorm die voor veel handelingen net als natuurlijke
personen aan het rechtsverkeer mag deelnemen (artikel 2:5 BW). Een rechtspersoon kan
bijvoorbeeld aan gedupeerden schadevergoedingen betalen. Voorbeelden van
rechtspersonen zijn stichtingen, verenigingen, naamloze vennootschappen en besloten
vennootschappen.
Publiekrecht —> rechtsverhouding tussen overheid en burgers. Het algemene belang staat
centraal. Bijvoorbeeld staats- en bestuursrecht, strafrecht en het recht van de Europese
Unie. Voorbeelden op pagina 22 en 23.
, Ook de rechtsverhouding tussen een burger en de overheid wordt soms geregeld door het
privaatrecht, indien de overheid als een rechtspersoon aan het rechtsverkeer deelneemt
(artikel 2:1 BW).
1.2.2 Onderscheid materieel recht — formeel recht
Materieel recht —> bevat regels die rechten verlenen en verplichtingen opleggen tussen
burgers onderling en tussen burgers en overheid, maar ook tussen overheden onderling.
Formeel recht —> regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd.
Strafprocesrecht, burgerlijkprocesrecht en bestuursprocesrecht.
1.3 Wat wordt verstaan onder recht?
1.3.1 Objectief en subjectief recht
Objectief recht (law) (positieve recht, geldende recht) —> alle rechtsregels in NL die op dit
moment van kracht zijn.
Subjectief recht (right) —> het recht dat een (rechts)persoon heeft dat ontstaat als je
voldoet aan de regels van het objectieve recht. Een bevoegdheid die een persoon heeft
tegenover 1 of andere personen.
Tussen subjectieve rechten en het objectieve recht bestaat een duidelijk verband. Het
objectieve recht verleent subjectieve rechten.
Dit is het subjectieve recht van Hendrik omdat artikel 5:1 lid 2 BW (objectief recht) dit zo
bepaald.
In Nederland komen subjectieve rechten toe aan personen. Deze personen, ook wel
rechtssubjecten, worden verdeeld in twee groepen. Natuurlijke personen en
rechtspersonen.
Rechtssubjecten kunnen rechten uitoefenen. Deze rechten betreffen meestal zaken zoals
huizen, fietsen, boeken, dieren, etc. het voorwerp van recht heet een rechtsobject.
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht
Recht omvat geschreven en ongeschreven rechtsregels. Geschreven rechtsregels worden
veelal aangeduid met ‘wet’. Ongeschreven rechtsregels hebben net zoals geschreven
rechtsregels rechtskracht hebben.
1.3.2 (Semi)dwingend en aanvullend recht
