Samenvatting Psychologie 2.4 | Trends en Ontwikkelingen
Lesdoelen
De student heeft kennis van de normale en pathologische ontwikkeling van een kind, jeugdige of (jong)volwassene
De student heeft kennis van de categoriale classificatiesystemen DSM-V en ICD-10 en de dimensionele benadering van de CBCL
De student heeft kennis van de samenhang tussen classificatie en diagnostiek
Ontwikkelingspsychopathologie
Wetenschap waarin psychische stoornissen worden bestudeerd
Verschillend van psychiatrie, waarbij met name wordt gekeken naar (de effecten van) hulpverlening
aan mensen met psychische stoornissen
Ontwikkelingspsychopathologie: ontstaan en beloop van psychische stoornissen
Normaliteit
‘Normaal’ is een tijd- en plaatsgebonden begrip
- In het bijzonder als er gekeken wordt naar de leeftijd van het kind en de cultuur waarin het
opgroeit
Leeftijdsfase: Wat op een bepaalde leeftijd gewoon is, wordt op een andere leeftijd als afwijkend
gezien
Cultuur speelt in de vorm van normen en waarden een rol in het beoordelen van gedrag
Fasegebonden problemen
Baby/peuter:
• Verkoudheden: 16 verschillende in het eerste anderhalf jaar
• Achtmaandenangst en eenkennigheid
• Doorslaapstoornissen bij baby en jong kind
• Inslaapstoornissen tussen 1 en 4 jaar
Peuter/kleuter:
• Koppigheidsperiode rond 2,5 jaar
• Stotteren tussen 3 en 4 jaar
• Masturbatie en auto-erotisch gedrag rond 3 jaar (je gebruikt je lichaam dat jou een prettig gevoel
geeft).
• Regressie zindelijkheid bij geboorte van brusje
Tussen 3 en 8 jaar:
• Pavor nocturnus; nachtelijke paniek
• Nachtmerries
• Repeteervragen tussen 3 en 8 jaar
Basisschoolperiode:
• Eerste helft:
• Tijdens de slaap praten rond 4 – 5 jaar
• Inslaap- en doorslaapstoornissen tussen 4 en 6 jaar
• Kinderangsten tussen 5 en 8 jaar
• Hele periode:
• Kinderziekten
• Fantasievriendjes
• Tics
• Tweede helft:
• Pesten
• Fantasieën over geadopteerd zijn
Puberteit:
• Stemmingswisselingen (prepuberteit)
• Gedragsproblemen.
• Slaapstoornissen (adolescentie)
1
, Ontwikkelingsperspectief
• Alles is van invloed…
• zowel in theorie als in praktijk blijkt dat het moeilijk is hier altijd voldoende rekening mee te
houden
• Eenzijdige redenaties zijn soms verleidelijk maar vrijwel altijd onjuist en schadelijk voor het
kind (en evt. ouders)
• Daarom dient de ontwikkeling van het individu het uitgangspunt te zijn
Competentiemodel (Slot & Spanjaard, 1996)
Ontwikkelingstaken sluiten aan bij de opvoedingstaken van ouders. Hier heb je vaardigheden voor nodig. Je
ontwikkelt als het goed is vaardigheden om de ontwikkelingstaken te volbrengen. Maar stressoren drukken op
die ontwikkelingstaken. Psychopathologie: afwijking van jouw eigen geest drukken daar ook op. En dan is de
balans niet meer in evenwicht. Je probeert dan de stressoren zoveel mogelijk weg te nemen om de last te
verlichten en mensen dingen aanreiken zodat ze beter met de psychopathologie om kunnen gaan.
Periode Ontwikkelingsopgave + taken Ontwikkelingsstoornis Opvoedingstaak
Baby/peuter Fysiologische zelfregulatie Autisme Sensitiviteit
0-2 jaar Gehechtheid Hechtingsstoornis Responsiviteit
Exploratie (Zintuiglijke handicap) Aanbieden interactie
Autonomie/individuatie Beschikbaarheid
Spel Ruimte en steun geven
Verkennen van omgeving (ruimtes en
voorwerpen)
Onderscheid maken tussen ouder en vreemde
Peuter/ kleuter Cognitieve vaardigheden Autisme Sensitief voor cognitief niveau
2-4 jaar Spel en imitatie ADHD Positief en bevestigend omgaan
Taalontwikkeling (taal-en spraakstoornis) Disciplinering
Leeftijdsgenoten Sekse specifiek gedrag
Eisen opvoeders
Zelfstandigheid(zindelijk, zelf doen)
Zelfverzorging(eten, aankleden)
Taakgerichtheid
Sekse-rol
Gezinsnormen eigen maken
Basisschoolperiod Acceptatie door leeftijdsgenoten ADHD Omgaan met leeftijdsgenoten
e Relatie met leeftijdsgenoten Angststoornis Schoolse prestaties
4-12 jaar Verplaatsen in anderen Gedragsstoornis Democratische en warme
Schoolse vaardigheden (leerstoornis) opvoeding
IJver
Vergroten zelfstandigheid
Veiligheid/gezondheid
Vroege Emotionele zelfstandigheid Gedragsstoornis Emotionele steun
adolescentie Omgaan eigen en andere sekse Depressie Tolerantie voor experimenteren
12-16 jaar Onderwijs of werk (Middelenmisbruik) Grenzen stellen
Waardesysteem: identiek, school, beroep en Voorbeeldfunctie
samenleving Symmetrische relatie
! Minder afhankelijk worden van ouders
Intimiteit en seksualiteit
Sociale contacten en vriendschappen
Gezondheid en uiterlijk
Social media en internet
2
Lesdoelen
De student heeft kennis van de normale en pathologische ontwikkeling van een kind, jeugdige of (jong)volwassene
De student heeft kennis van de categoriale classificatiesystemen DSM-V en ICD-10 en de dimensionele benadering van de CBCL
De student heeft kennis van de samenhang tussen classificatie en diagnostiek
Ontwikkelingspsychopathologie
Wetenschap waarin psychische stoornissen worden bestudeerd
Verschillend van psychiatrie, waarbij met name wordt gekeken naar (de effecten van) hulpverlening
aan mensen met psychische stoornissen
Ontwikkelingspsychopathologie: ontstaan en beloop van psychische stoornissen
Normaliteit
‘Normaal’ is een tijd- en plaatsgebonden begrip
- In het bijzonder als er gekeken wordt naar de leeftijd van het kind en de cultuur waarin het
opgroeit
Leeftijdsfase: Wat op een bepaalde leeftijd gewoon is, wordt op een andere leeftijd als afwijkend
gezien
Cultuur speelt in de vorm van normen en waarden een rol in het beoordelen van gedrag
Fasegebonden problemen
Baby/peuter:
• Verkoudheden: 16 verschillende in het eerste anderhalf jaar
• Achtmaandenangst en eenkennigheid
• Doorslaapstoornissen bij baby en jong kind
• Inslaapstoornissen tussen 1 en 4 jaar
Peuter/kleuter:
• Koppigheidsperiode rond 2,5 jaar
• Stotteren tussen 3 en 4 jaar
• Masturbatie en auto-erotisch gedrag rond 3 jaar (je gebruikt je lichaam dat jou een prettig gevoel
geeft).
• Regressie zindelijkheid bij geboorte van brusje
Tussen 3 en 8 jaar:
• Pavor nocturnus; nachtelijke paniek
• Nachtmerries
• Repeteervragen tussen 3 en 8 jaar
Basisschoolperiode:
• Eerste helft:
• Tijdens de slaap praten rond 4 – 5 jaar
• Inslaap- en doorslaapstoornissen tussen 4 en 6 jaar
• Kinderangsten tussen 5 en 8 jaar
• Hele periode:
• Kinderziekten
• Fantasievriendjes
• Tics
• Tweede helft:
• Pesten
• Fantasieën over geadopteerd zijn
Puberteit:
• Stemmingswisselingen (prepuberteit)
• Gedragsproblemen.
• Slaapstoornissen (adolescentie)
1
, Ontwikkelingsperspectief
• Alles is van invloed…
• zowel in theorie als in praktijk blijkt dat het moeilijk is hier altijd voldoende rekening mee te
houden
• Eenzijdige redenaties zijn soms verleidelijk maar vrijwel altijd onjuist en schadelijk voor het
kind (en evt. ouders)
• Daarom dient de ontwikkeling van het individu het uitgangspunt te zijn
Competentiemodel (Slot & Spanjaard, 1996)
Ontwikkelingstaken sluiten aan bij de opvoedingstaken van ouders. Hier heb je vaardigheden voor nodig. Je
ontwikkelt als het goed is vaardigheden om de ontwikkelingstaken te volbrengen. Maar stressoren drukken op
die ontwikkelingstaken. Psychopathologie: afwijking van jouw eigen geest drukken daar ook op. En dan is de
balans niet meer in evenwicht. Je probeert dan de stressoren zoveel mogelijk weg te nemen om de last te
verlichten en mensen dingen aanreiken zodat ze beter met de psychopathologie om kunnen gaan.
Periode Ontwikkelingsopgave + taken Ontwikkelingsstoornis Opvoedingstaak
Baby/peuter Fysiologische zelfregulatie Autisme Sensitiviteit
0-2 jaar Gehechtheid Hechtingsstoornis Responsiviteit
Exploratie (Zintuiglijke handicap) Aanbieden interactie
Autonomie/individuatie Beschikbaarheid
Spel Ruimte en steun geven
Verkennen van omgeving (ruimtes en
voorwerpen)
Onderscheid maken tussen ouder en vreemde
Peuter/ kleuter Cognitieve vaardigheden Autisme Sensitief voor cognitief niveau
2-4 jaar Spel en imitatie ADHD Positief en bevestigend omgaan
Taalontwikkeling (taal-en spraakstoornis) Disciplinering
Leeftijdsgenoten Sekse specifiek gedrag
Eisen opvoeders
Zelfstandigheid(zindelijk, zelf doen)
Zelfverzorging(eten, aankleden)
Taakgerichtheid
Sekse-rol
Gezinsnormen eigen maken
Basisschoolperiod Acceptatie door leeftijdsgenoten ADHD Omgaan met leeftijdsgenoten
e Relatie met leeftijdsgenoten Angststoornis Schoolse prestaties
4-12 jaar Verplaatsen in anderen Gedragsstoornis Democratische en warme
Schoolse vaardigheden (leerstoornis) opvoeding
IJver
Vergroten zelfstandigheid
Veiligheid/gezondheid
Vroege Emotionele zelfstandigheid Gedragsstoornis Emotionele steun
adolescentie Omgaan eigen en andere sekse Depressie Tolerantie voor experimenteren
12-16 jaar Onderwijs of werk (Middelenmisbruik) Grenzen stellen
Waardesysteem: identiek, school, beroep en Voorbeeldfunctie
samenleving Symmetrische relatie
! Minder afhankelijk worden van ouders
Intimiteit en seksualiteit
Sociale contacten en vriendschappen
Gezondheid en uiterlijk
Social media en internet
2
