Bestuurskunde: Introductie –
Literatuur
Inhoudsopgaven
Hoofdstuk 2: beleid en sturing.....................................................................................................................4
Hoofdstuk 3: De beleidsomgeving...............................................................................................................6
Hoofdstuk 4: beleidsprocessen....................................................................................................................7
Hoofdstuk 5: Organisaties en omgeving......................................................................................................9
Hoofdstuk 8: De politieke omgeving van het openbaar bestuur...............................................................11
Pacificatie en verzuiling (1917-1967).....................................................................................................11
Ontzuiling: De schotten vallen weg (1967-2002)...................................................................................12
Versplintering, polarisatie en continuïteit (2002-heden).......................................................................13
Hoofdstuk 9: Politiek-ambtelijke verhoudingen........................................................................................13
Hoofdstuk 10: Politiek, bestuur en media.................................................................................................16
Hoofdstuk 1: De bestuurlijke kaart van Nederland....................................................................................19
Hoofdstuk 2: De Nederlandse staat...........................................................................................................20
Het Parlementair stelsel........................................................................................................................20
De rechtsstaat........................................................................................................................................20
Een gedecentraliseerde eenheidsstaat..................................................................................................21
Hoofdstuk 3: De politiek-bestuurlijke instituties.......................................................................................21
Ministers:...............................................................................................................................................22
Minister-president.............................................................................................................................23
Staten-Generaal.....................................................................................................................................23
Tweede Kamer.......................................................................................................................................24
Eerste kamer..........................................................................................................................................24
Raad van State.......................................................................................................................................25
De Algemene Rekenkamer....................................................................................................................25
De Nationale ombudsman.....................................................................................................................26
Vaste colleges van advies......................................................................................................................27
Sociaal- Economisch Raad (SER)............................................................................................................27
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)....................................................................27
, Centraal Planbureau (CPB).....................................................................................................................27
Het sociaal en cultureel Planbureau (SCP).............................................................................................28
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)...............................................................................................28
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)...............................................................................................28
Hoofdstuk 4: Nationaal bestuur: het Rijk...................................................................................................28
Taken van de rijksoverheid....................................................................................................................29
Ministeries.............................................................................................................................................29
Interne opbouw.................................................................................................................................29
Het ministerie van algemene zaken (AZ)...........................................................................................30
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)................................................30
Ministerie van buitenlandse zaken (BuZa).........................................................................................30
Het ministerie van Defensie...............................................................................................................30
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK)..................................................................31
Het ministerie van Financiën.............................................................................................................31
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW)...................................................................31
Het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV).................................................................................31
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).....................................................32
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).........................................................32
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)...........................................................32
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)...........................................................32
Interdepartementale coördinatiestructuren.....................................................................................33
De Nationale Politie...............................................................................................................................33
Zelfstandige bestuursorganen...............................................................................................................34
Veranderingen bij de rijskdienst............................................................................................................34
Hoofdstuk 5: Middenbestuur: provincie en waterschap...........................................................................34
Provincies..............................................................................................................................................34
De provinciale staten.........................................................................................................................35
College van Gedeputeerde Staten.....................................................................................................35
Commissaris van de Koning...............................................................................................................35
Overige organen................................................................................................................................36
Ambtelijke organisatie.......................................................................................................................36
Interprovinciale samenwerking.........................................................................................................36
Taken van het provinciebestuur........................................................................................................36
, Waterschappen.....................................................................................................................................37
Ontwikkeling......................................................................................................................................37
Bestuurlijke structuur........................................................................................................................37
Hoofdstuk 6: Lokaal bestuur: de gemeente en de regio............................................................................38
De gemeenteraad..................................................................................................................................38
Het college van burgemeester en wethouders......................................................................................38
De burgemeester...................................................................................................................................39
Ambtelijke organisatie...........................................................................................................................39
Schaalproblematiek...............................................................................................................................40
, Openbaar bestuur
Hoofdstuk 2: beleid en sturing
Beleid: de poging van een bestuursorgaan o een maatschappelijke toestand doelgericht te beïnvloeden
(maatschappelijke sturing)
Maatschappelijke sturing: het ordenen en sturen van problemen van samenleving, maar ook het
beschermen van mensen of groepen tegen elkaar
-> het ordenen van het maatschappelijk verkeer, op een manier die:
1. de integriteit (eerlijkheid) van mensen en groepen beschermt tegen de interventies (tussenkomst) van
anderen
2. voorzieningen waar iemand het belang niet van inziet, terwijl hij of zij er toch veel baat bij heeft.
3. het oplossen of verlichten van de samenlevingsproblemen
Opbrengsten van maatschappelijke sturing:
Het perspectief van publieke waarden =
- Het collectieve beeld van wat de samenleving ervaart als waardvol
- Waarde die de samenleving ten goede komt
- Het vermeerderen van een maatschappelijke waarde (vermeerderen van wat goed gaat): iets
dat nu al gebeurt groter of beter (toegankelijk) maken
Het doel van maatschappelijke sturing wordt er concreet door, maar is tegelijkertijd slecht meetbaar en
geen afgebakende producteenheid. Ook zijn publieke waarde soms niet concreet tastbaar, zoals borging
van grondrechten.
Maatschappelijke sturing is gericht op het bereiken van publieke waarden, maar de exacte randen van
publieke waarde zijn moeilijk aan te geven.
Het perspectief van publieke goederen = Goederen die niet-uitsluitbaar én niet-rivaliserend zijn. Het
gebruik van de goederen door de één schaadt het gebruik door de ander niet en je kunt iemand niet van
het gebruik weerhouden.
Privaat goed: juist wel uitsluitbaar en rivaliserend. Het is van de een of de ander en als de een het heeft
dan zijn er manieren om de ander van het gebruik te weerhouden.
Clubgoederen: goederen die niet-rivaliserend, maar wel uitsluitbaar zijn. Alleen wie een kaartje heeft
kan een concert horen.
Common-poolgoederen: goederen die niet-uitsluitbaar zijn maar wel rivaliserend. Een vis in de zee kan
door iedereen worden gevangen, maar diezelfde vis kan slechts maar één keer gevangen worden.
Alle goederen hebben publieke elementen, zonder maatschappelijke sturing raken common-
poolgoederen snel uitgeput en ook club-goederen en private goederen hebben elementen van publiek
belang.
Ordening van de samenleving: het bewaken van de grens tussen het publieke en het private, over de
verhouding tussen wat goed is voor de gemeenschap en wat goed is voor jou als individu.
Overheid: publieke waarde via politieke besluiten en overheidssturing
Literatuur
Inhoudsopgaven
Hoofdstuk 2: beleid en sturing.....................................................................................................................4
Hoofdstuk 3: De beleidsomgeving...............................................................................................................6
Hoofdstuk 4: beleidsprocessen....................................................................................................................7
Hoofdstuk 5: Organisaties en omgeving......................................................................................................9
Hoofdstuk 8: De politieke omgeving van het openbaar bestuur...............................................................11
Pacificatie en verzuiling (1917-1967).....................................................................................................11
Ontzuiling: De schotten vallen weg (1967-2002)...................................................................................12
Versplintering, polarisatie en continuïteit (2002-heden).......................................................................13
Hoofdstuk 9: Politiek-ambtelijke verhoudingen........................................................................................13
Hoofdstuk 10: Politiek, bestuur en media.................................................................................................16
Hoofdstuk 1: De bestuurlijke kaart van Nederland....................................................................................19
Hoofdstuk 2: De Nederlandse staat...........................................................................................................20
Het Parlementair stelsel........................................................................................................................20
De rechtsstaat........................................................................................................................................20
Een gedecentraliseerde eenheidsstaat..................................................................................................21
Hoofdstuk 3: De politiek-bestuurlijke instituties.......................................................................................21
Ministers:...............................................................................................................................................22
Minister-president.............................................................................................................................23
Staten-Generaal.....................................................................................................................................23
Tweede Kamer.......................................................................................................................................24
Eerste kamer..........................................................................................................................................24
Raad van State.......................................................................................................................................25
De Algemene Rekenkamer....................................................................................................................25
De Nationale ombudsman.....................................................................................................................26
Vaste colleges van advies......................................................................................................................27
Sociaal- Economisch Raad (SER)............................................................................................................27
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)....................................................................27
, Centraal Planbureau (CPB).....................................................................................................................27
Het sociaal en cultureel Planbureau (SCP).............................................................................................28
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)...............................................................................................28
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)...............................................................................................28
Hoofdstuk 4: Nationaal bestuur: het Rijk...................................................................................................28
Taken van de rijksoverheid....................................................................................................................29
Ministeries.............................................................................................................................................29
Interne opbouw.................................................................................................................................29
Het ministerie van algemene zaken (AZ)...........................................................................................30
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)................................................30
Ministerie van buitenlandse zaken (BuZa).........................................................................................30
Het ministerie van Defensie...............................................................................................................30
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK)..................................................................31
Het ministerie van Financiën.............................................................................................................31
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW)...................................................................31
Het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV).................................................................................31
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).....................................................32
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).........................................................32
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)...........................................................32
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)...........................................................32
Interdepartementale coördinatiestructuren.....................................................................................33
De Nationale Politie...............................................................................................................................33
Zelfstandige bestuursorganen...............................................................................................................34
Veranderingen bij de rijskdienst............................................................................................................34
Hoofdstuk 5: Middenbestuur: provincie en waterschap...........................................................................34
Provincies..............................................................................................................................................34
De provinciale staten.........................................................................................................................35
College van Gedeputeerde Staten.....................................................................................................35
Commissaris van de Koning...............................................................................................................35
Overige organen................................................................................................................................36
Ambtelijke organisatie.......................................................................................................................36
Interprovinciale samenwerking.........................................................................................................36
Taken van het provinciebestuur........................................................................................................36
, Waterschappen.....................................................................................................................................37
Ontwikkeling......................................................................................................................................37
Bestuurlijke structuur........................................................................................................................37
Hoofdstuk 6: Lokaal bestuur: de gemeente en de regio............................................................................38
De gemeenteraad..................................................................................................................................38
Het college van burgemeester en wethouders......................................................................................38
De burgemeester...................................................................................................................................39
Ambtelijke organisatie...........................................................................................................................39
Schaalproblematiek...............................................................................................................................40
, Openbaar bestuur
Hoofdstuk 2: beleid en sturing
Beleid: de poging van een bestuursorgaan o een maatschappelijke toestand doelgericht te beïnvloeden
(maatschappelijke sturing)
Maatschappelijke sturing: het ordenen en sturen van problemen van samenleving, maar ook het
beschermen van mensen of groepen tegen elkaar
-> het ordenen van het maatschappelijk verkeer, op een manier die:
1. de integriteit (eerlijkheid) van mensen en groepen beschermt tegen de interventies (tussenkomst) van
anderen
2. voorzieningen waar iemand het belang niet van inziet, terwijl hij of zij er toch veel baat bij heeft.
3. het oplossen of verlichten van de samenlevingsproblemen
Opbrengsten van maatschappelijke sturing:
Het perspectief van publieke waarden =
- Het collectieve beeld van wat de samenleving ervaart als waardvol
- Waarde die de samenleving ten goede komt
- Het vermeerderen van een maatschappelijke waarde (vermeerderen van wat goed gaat): iets
dat nu al gebeurt groter of beter (toegankelijk) maken
Het doel van maatschappelijke sturing wordt er concreet door, maar is tegelijkertijd slecht meetbaar en
geen afgebakende producteenheid. Ook zijn publieke waarde soms niet concreet tastbaar, zoals borging
van grondrechten.
Maatschappelijke sturing is gericht op het bereiken van publieke waarden, maar de exacte randen van
publieke waarde zijn moeilijk aan te geven.
Het perspectief van publieke goederen = Goederen die niet-uitsluitbaar én niet-rivaliserend zijn. Het
gebruik van de goederen door de één schaadt het gebruik door de ander niet en je kunt iemand niet van
het gebruik weerhouden.
Privaat goed: juist wel uitsluitbaar en rivaliserend. Het is van de een of de ander en als de een het heeft
dan zijn er manieren om de ander van het gebruik te weerhouden.
Clubgoederen: goederen die niet-rivaliserend, maar wel uitsluitbaar zijn. Alleen wie een kaartje heeft
kan een concert horen.
Common-poolgoederen: goederen die niet-uitsluitbaar zijn maar wel rivaliserend. Een vis in de zee kan
door iedereen worden gevangen, maar diezelfde vis kan slechts maar één keer gevangen worden.
Alle goederen hebben publieke elementen, zonder maatschappelijke sturing raken common-
poolgoederen snel uitgeput en ook club-goederen en private goederen hebben elementen van publiek
belang.
Ordening van de samenleving: het bewaken van de grens tussen het publieke en het private, over de
verhouding tussen wat goed is voor de gemeenschap en wat goed is voor jou als individu.
Overheid: publieke waarde via politieke besluiten en overheidssturing
