Inleiding strafrecht
Uitgewerkte leerdoelen
Geschreven door: Lin Lindenbergh
Universiteit: Open Universiteit
Opleiding: Bachelor Rechtsgeleerdheid
Vak: Inleiding strafrecht
Schooljaar: 2022 – 2023
, Leerdoelen leereenheid 1 – Karakter en plaats van het strafrecht
Het karakter van het strafrecht als een punitief systeem met een repressief instrumentarium.
Het strafrecht is een systeem dat gericht is op bestraffing en het tegengaan van criminaliteit. Het doel van het
strafrecht is om overtreders van de wet te straffen en zo de samenleving te beschermen tegen crimineel
gedrag. Het maakt gebruik van verschillende strafmaatregelen, zoals boetes, gevangenisstraffen, taakstraffen,
enzovoort, om daders van strafbare feiten te straffen en de consequenties van hun daden te laten ervaren.
Repressief instrumentarium: het kan mensen vastzetten en vermogen ontnemen. Dit repressieve gezicht doet
grimmig aan en kan snel de indruk wekken dat het strafrecht zich uitsluitend met hoogst immorele gedragingen
bezighoudt. Dit is vaak ook het geval, maar niet altijd.
Wat is de algemene aanname over de zin van het strafrecht en het nut van (het) straffen in?: het bestaan van
strafrecht is dreigend en afschrikkend genoeg om generaal-prevenJef te werken. Zeker als er een reële kans is
op betrapping en op daadwerkelijke handhaving van straffen zodat de burgers in het algemeen geen straNare
feiten plegen.
Het leedtoevoegende karakter van de straffen.
Wat is straf van oudsher?: een door de overheid toegebracht leed op grond van normschending zonder veel
perspecJeven te bieden op herstel.
Waarom verschillen straf en civielrechtelijke straffen?: civielrechtelijke straffen zijn niet uitsluitend leed
toevoegend bedoeld.
Doel van straf:
1. Vergelding
2. Preventie
1. Strafdoel vergelding: de dader verdient straf omdat hij een ander kwaad heeR gedaan. De straf kan zorgen
voor morele genoegdoening.
2. Strafdoel prevenIe: mensen willen geen straf krijgen, dus zullen ze gedrag dat mogelijk tot straf leidt, zoveel
mogelijk proberen te voorkomen.
2. 2 soorten prevenIe:
- Speciale preventie
- Generale preventie
2. Speciale preventie: Hierbij geven we straffen om te voorkomen dat de dader opnieuw een delict pleegt.
2. Voorwaardelijke straf: een straf die niet wordt uitgevoerd op voorwaarde dat de veroordeelde niet opnieuw
een straNaar feit pleegt.
2. Generale prevenIe: uitgangspunt is dat het anderen moet afschrikken om ook een straNaar feit te plegen.
Lin Lindenbergh
Inleiding strafrecht
2
Open Universiteit
, De instrumentele/legistische benadering van het strafrecht.
Wat is de legisIsche zienswijze?:
- De rechter moet de wet zo strikt mogelijk naar de letter, de bedoeling van het systeem van de wet
interpreteren.
- Als er beleidsvrijheid is zal de rechter zich zoveel mogelijk moeten informeren over de
maatschappelijke en psychologische effecten van zijn beslissingen.
- Er is plaats voor individubeschermende functie van het strafrecht waar verondersteld wordt dat deze
in de strafwet zelf is opgenomen.
- Het overtreden van de strafwet om de samenleving te ordenen, betekent dat zowel de juridische als
sociale orde wordt verstoord. Het handhaven van de strafwet is daarom een belangrijke vereiste,
zowel voor het rechtssysteem als voor de samenleving. Omdat het in principe impliciet recht doet aan
de burger die de normen heeft overtreden.
Instrumentele funcIe van het strafrecht: deze bevoegdheden veroorloven de autoriteiten om jegens de
burgers op een bepaalde repressieve wijze op te treden en vormen een uitzondering op datgene wat in principe
tussen burgers verboden is. De wet dient daarom ook strikt te worden gehandhaafd.
De individubeschermende benadering van het strafrecht en de rol van het slachtoffer.
Waarom wordt er veel waarde gehecht van de individubeschermende funcIe van het strafrecht?: de overheid
heeR een machtsposiJe ten opzichte van de individuele burger. Het is daarom belangrijk dat de rechten van de
individu opJmaal worden gerespecteerd
Wat is de opvaNng van strafrechtsgeleerden die het rechtskarakter van het strafrecht niet primair verbinden
aan de misdaadbestrijdende funcIe en de individubeschermende funcIe van het strafrecht?
misdaadbestrijding is belangrijk voor de samenleving, maar het is juridisch gezien minder problemaJsch dan de
noodzaak om de machtsuitoefening die ermee gepaard.
Slachtoffer heeO spreekrecht:
- Mag zich over alles uitlaten, inclusief de straftoemeting.
- Het OM moet de slachtofferrechten waarborgen door het slachtoffer op de hoogte te houden van de
zittingen en met raad en daad bijstaan
Lin Lindenbergh
Inleiding strafrecht
3
Open Universiteit
, Leerdoelen leereenheid 2 – Ontwikkelingen in het strafrecht
De ontwikkeling van het strafrecht sinds de Verlichting tot heden en welke richtingen daarin te
onderscheiden zijn.
Richtingen:
- Klassieke school
- Nieuwe richting
- Franse milieuschool
- Autoritaire of totalitaire richting
- Etiologie (oorzakenleer)
- Empirische criminologie
- Utrechtse School
Klassieke school:
- Zette zich in voor codificatie en strafrechtsvernieuwing.
- Stond in het teken van de leus: Vrijheid, gelijkheid en broederschap.
- Beccaria werd als gangmaker van deze richting beschouwd.
- Kern van de visie van Beccaria: het maximale geluk voor een maximaal aantal mensen. Dit werd
bereikt door:
o Voorkoming van criminaliteit in plaats van bestraffing achteraf.
o Goede wetgeving die bestaat uit de mensen een maximum aan welzijn te verzekeren en een
minimum aan leed aan te doen.
Wat werd de nieuwe koers in het strafrecht bij de Nieuwe RichIng?: meer gericht op de persoon van de
delinquent en gebaseerd op onderzoek naar de oorzaken van criminaliteit.
Wat zegt de Franse milieuschool over criminaliteit?: Tarde geloofde dat criminaliteit, net als andere sociale
fenomenen, wordt veroorzaakt door het imiteren en navolgen van anderen.
Autoritaire of totalitaire richIng: het gemeenschapsbelang eenzijdig werd eenzijdig gedomineerd door de
overtuiging dat criminaliteit alleen kon worden verminderd door middel van strenge repressie en afschrikking.
EIologie (oorzakenleer):
- Houdt zich bezig met de vraag welke oorzaken misdaad kunnen verklaren.
- Oorzaken werden primair gezocht in individuele antropologische/biologische of sociale factoren.
- Er werd gedacht een type oorzaak was de oorzaak (monocausaal).
Empirische criminologie: is een tak binnen de criminologie die zich richt op het verzamelen en analyseren van
feitelijke gegevens en empirisch bewijs om inzicht te krijgen in crimineel gedrag en de factoren die daaraan ten
grondslag liggen. Het richt zich op het gebruik van wetenschappelijke methoden, zoals staJsJsche analyses,
surveys en observaJes, om patronen, oorzaken en gevolgen van criminaliteit te onderzoeken.
Utrechtse School:
- Een groep wetenschappers werkt samen in een multidisciplinaire aanpak om de persoon van de
delinquent centraal te stellen gedurende alle stappen van het strafproces. Ze streven ernaar om de
delinquent te behandelen en te benaderen als een volwaardig mens, met respect en medeleven.
- De opvatting van de Utrechtse School markeert zich door solidariteit en respect voor de menselijke
waardigheid van iedereen.
- Het werk van de Utrechtse School heeft een humaniserende invloed op de praktijk van het strafrecht
uitgeoefend.
Lin Lindenbergh
Inleiding strafrecht
4
Open Universiteit
Uitgewerkte leerdoelen
Geschreven door: Lin Lindenbergh
Universiteit: Open Universiteit
Opleiding: Bachelor Rechtsgeleerdheid
Vak: Inleiding strafrecht
Schooljaar: 2022 – 2023
, Leerdoelen leereenheid 1 – Karakter en plaats van het strafrecht
Het karakter van het strafrecht als een punitief systeem met een repressief instrumentarium.
Het strafrecht is een systeem dat gericht is op bestraffing en het tegengaan van criminaliteit. Het doel van het
strafrecht is om overtreders van de wet te straffen en zo de samenleving te beschermen tegen crimineel
gedrag. Het maakt gebruik van verschillende strafmaatregelen, zoals boetes, gevangenisstraffen, taakstraffen,
enzovoort, om daders van strafbare feiten te straffen en de consequenties van hun daden te laten ervaren.
Repressief instrumentarium: het kan mensen vastzetten en vermogen ontnemen. Dit repressieve gezicht doet
grimmig aan en kan snel de indruk wekken dat het strafrecht zich uitsluitend met hoogst immorele gedragingen
bezighoudt. Dit is vaak ook het geval, maar niet altijd.
Wat is de algemene aanname over de zin van het strafrecht en het nut van (het) straffen in?: het bestaan van
strafrecht is dreigend en afschrikkend genoeg om generaal-prevenJef te werken. Zeker als er een reële kans is
op betrapping en op daadwerkelijke handhaving van straffen zodat de burgers in het algemeen geen straNare
feiten plegen.
Het leedtoevoegende karakter van de straffen.
Wat is straf van oudsher?: een door de overheid toegebracht leed op grond van normschending zonder veel
perspecJeven te bieden op herstel.
Waarom verschillen straf en civielrechtelijke straffen?: civielrechtelijke straffen zijn niet uitsluitend leed
toevoegend bedoeld.
Doel van straf:
1. Vergelding
2. Preventie
1. Strafdoel vergelding: de dader verdient straf omdat hij een ander kwaad heeR gedaan. De straf kan zorgen
voor morele genoegdoening.
2. Strafdoel prevenIe: mensen willen geen straf krijgen, dus zullen ze gedrag dat mogelijk tot straf leidt, zoveel
mogelijk proberen te voorkomen.
2. 2 soorten prevenIe:
- Speciale preventie
- Generale preventie
2. Speciale preventie: Hierbij geven we straffen om te voorkomen dat de dader opnieuw een delict pleegt.
2. Voorwaardelijke straf: een straf die niet wordt uitgevoerd op voorwaarde dat de veroordeelde niet opnieuw
een straNaar feit pleegt.
2. Generale prevenIe: uitgangspunt is dat het anderen moet afschrikken om ook een straNaar feit te plegen.
Lin Lindenbergh
Inleiding strafrecht
2
Open Universiteit
, De instrumentele/legistische benadering van het strafrecht.
Wat is de legisIsche zienswijze?:
- De rechter moet de wet zo strikt mogelijk naar de letter, de bedoeling van het systeem van de wet
interpreteren.
- Als er beleidsvrijheid is zal de rechter zich zoveel mogelijk moeten informeren over de
maatschappelijke en psychologische effecten van zijn beslissingen.
- Er is plaats voor individubeschermende functie van het strafrecht waar verondersteld wordt dat deze
in de strafwet zelf is opgenomen.
- Het overtreden van de strafwet om de samenleving te ordenen, betekent dat zowel de juridische als
sociale orde wordt verstoord. Het handhaven van de strafwet is daarom een belangrijke vereiste,
zowel voor het rechtssysteem als voor de samenleving. Omdat het in principe impliciet recht doet aan
de burger die de normen heeft overtreden.
Instrumentele funcIe van het strafrecht: deze bevoegdheden veroorloven de autoriteiten om jegens de
burgers op een bepaalde repressieve wijze op te treden en vormen een uitzondering op datgene wat in principe
tussen burgers verboden is. De wet dient daarom ook strikt te worden gehandhaafd.
De individubeschermende benadering van het strafrecht en de rol van het slachtoffer.
Waarom wordt er veel waarde gehecht van de individubeschermende funcIe van het strafrecht?: de overheid
heeR een machtsposiJe ten opzichte van de individuele burger. Het is daarom belangrijk dat de rechten van de
individu opJmaal worden gerespecteerd
Wat is de opvaNng van strafrechtsgeleerden die het rechtskarakter van het strafrecht niet primair verbinden
aan de misdaadbestrijdende funcIe en de individubeschermende funcIe van het strafrecht?
misdaadbestrijding is belangrijk voor de samenleving, maar het is juridisch gezien minder problemaJsch dan de
noodzaak om de machtsuitoefening die ermee gepaard.
Slachtoffer heeO spreekrecht:
- Mag zich over alles uitlaten, inclusief de straftoemeting.
- Het OM moet de slachtofferrechten waarborgen door het slachtoffer op de hoogte te houden van de
zittingen en met raad en daad bijstaan
Lin Lindenbergh
Inleiding strafrecht
3
Open Universiteit
, Leerdoelen leereenheid 2 – Ontwikkelingen in het strafrecht
De ontwikkeling van het strafrecht sinds de Verlichting tot heden en welke richtingen daarin te
onderscheiden zijn.
Richtingen:
- Klassieke school
- Nieuwe richting
- Franse milieuschool
- Autoritaire of totalitaire richting
- Etiologie (oorzakenleer)
- Empirische criminologie
- Utrechtse School
Klassieke school:
- Zette zich in voor codificatie en strafrechtsvernieuwing.
- Stond in het teken van de leus: Vrijheid, gelijkheid en broederschap.
- Beccaria werd als gangmaker van deze richting beschouwd.
- Kern van de visie van Beccaria: het maximale geluk voor een maximaal aantal mensen. Dit werd
bereikt door:
o Voorkoming van criminaliteit in plaats van bestraffing achteraf.
o Goede wetgeving die bestaat uit de mensen een maximum aan welzijn te verzekeren en een
minimum aan leed aan te doen.
Wat werd de nieuwe koers in het strafrecht bij de Nieuwe RichIng?: meer gericht op de persoon van de
delinquent en gebaseerd op onderzoek naar de oorzaken van criminaliteit.
Wat zegt de Franse milieuschool over criminaliteit?: Tarde geloofde dat criminaliteit, net als andere sociale
fenomenen, wordt veroorzaakt door het imiteren en navolgen van anderen.
Autoritaire of totalitaire richIng: het gemeenschapsbelang eenzijdig werd eenzijdig gedomineerd door de
overtuiging dat criminaliteit alleen kon worden verminderd door middel van strenge repressie en afschrikking.
EIologie (oorzakenleer):
- Houdt zich bezig met de vraag welke oorzaken misdaad kunnen verklaren.
- Oorzaken werden primair gezocht in individuele antropologische/biologische of sociale factoren.
- Er werd gedacht een type oorzaak was de oorzaak (monocausaal).
Empirische criminologie: is een tak binnen de criminologie die zich richt op het verzamelen en analyseren van
feitelijke gegevens en empirisch bewijs om inzicht te krijgen in crimineel gedrag en de factoren die daaraan ten
grondslag liggen. Het richt zich op het gebruik van wetenschappelijke methoden, zoals staJsJsche analyses,
surveys en observaJes, om patronen, oorzaken en gevolgen van criminaliteit te onderzoeken.
Utrechtse School:
- Een groep wetenschappers werkt samen in een multidisciplinaire aanpak om de persoon van de
delinquent centraal te stellen gedurende alle stappen van het strafproces. Ze streven ernaar om de
delinquent te behandelen en te benaderen als een volwaardig mens, met respect en medeleven.
- De opvatting van de Utrechtse School markeert zich door solidariteit en respect voor de menselijke
waardigheid van iedereen.
- Het werk van de Utrechtse School heeft een humaniserende invloed op de praktijk van het strafrecht
uitgeoefend.
Lin Lindenbergh
Inleiding strafrecht
4
Open Universiteit
