BELEID
DEEL 1 – DE PO OP MESONIVEAU
1. DE PO EN ‘BELEID’
1.1. De praktijkgerichte orthopedagoog en het olod ‘beleid’
1.1.1. Wat is beleid?
‘Beleid’ is een containerbegrip, het concept heeft verschillende betekenissen en wordt op
verschillende manieren gebruikt:
o Betekenis 1:
Het verwijst meestal naar allerlei afsprakenkaders, planningen, procedures, regelgeving, ...
o Betekenis 2:
In de volksmond gebruiken mensen het concept soms ook om te verwijzen naar verantwoordelijken.
Denk aan de uitspraak: ‘het beleid moet daar iets aan doen’.
1.1.2. Beleid op mesoniveau en macroniveau
o Mesoniveau
Op mesoniveau verwijst beleid naar allerlei regelgeving en afsprakenkaders in voorzieningen met als
doel om kwaliteitsvolle hulpverlening aan te bieden. Dit sluit nauw aan bij de visie of de missie van
een voorziening op vlak van hulpverlening. Beleid op mesoniveau verwijst dus naar de visie- en
organisatiestructuur van een voorziening.
Voorbeeld: de omschrijving van de intake procedure: Hoe pakt men dit aan in de voorziening?, Wie is
er betrokken?, Wanneer moet het intakeverslag af zijn?, Wie mag het inkijken?, …
o Macroniveau
Op macroniveau betekent beleid allerlei politieke beslissingen en afsprakenkaders door overheden
en hun administraties die impact hebben op de client, PO en voorziening.
Voorbeeld: invoering van de persoon volgende financiering voor personen met een handicap. Dit gaf
deze personen meer ruimte om de hulpverlening mee uit te tekeningen. Maar er ontstonden ook
wachtlijsten.
1.1.3. Waarom is beleid belangrijk voor de PO?
De Vlaamse kwalificatiestructuur (VK6) en de domeinspecifieke leerresultaten bieden een antwoord
op deze vraag. De VK6 bepaalt het verschil in opdracht tussen een gegradueerde, Bachelor, master
en dokter in de orthopedagogie. Men spreekt ook over de VK-niveaus: een bachelor zit op VK-niveau
6.
1
,De domeinspecifieke leerresultaten (dlr’s) beschrijven specifieke competenties die de student moet
beheersen na het behalen van het diploma. Alle bachelors orthopedagogie bepalen de dlr’s voor de
bachelor orthopedagogie in Vlaanderen. De dlr’s zijn concreter dan de VK-niveaus.
2
,Dit opleidingsonderdeel bestaat uit 3 delen:
o Beleid op mesoniveau
o Beleid op macroniveau
o Tendensen
1.2. De po en beleid op mesoniveau
Op mesoniveau van het orthopedagogisch grondplan is de visie en organisatie van de voorziening
bepalend voor het ‘Beleid’ van de voorziening. Als PO moet je immers bijdragen aan de
visie(ontwikkeling) en functioneren in de organisatiestructuur van de voorziening.
Elke medewerker heeft een rol of opdracht in de organisatiestructuur van een voorziening. Naast de
medewerkers die instaan voor de directe zorg en hulpverlening aan de cliënt, zoals bijvoorbeeld de
psycholoog, psychiater, teamcoördinator, maatschappelijk werker en praktijkgericht orthopedagoog,
… zijn er ook andere profielen werkzaam in de voorziening. Meestal heeft een voorziening een of
meerdere beleidsmedewerkers om ‘het beleid’ vorm te geven, op te volgen en bij te sturen.
Daarnaast is er vaak ook een HR-medewerker, werknemersafgevaardigde, vertrouwenspersoon, …
aanwezig.
Voor de PO is het dus noodzakelijk om alle deze rollen en bevoegdheden in de organisatie te kennen
en te gebruiken wanneer nodig. Het belang en de opdrachten van al deze verschillende toekomstige
collega’s is dus ook onderwerp van het opleidingsonderdeel Beleid.
Ook praktijkgericht orthopedagogen hebben een specifieke opdracht in sociale organisaties. Zo
verschillen de opdrachten van de PO met die van de maatschappelijk werker. Ook zijn er verschillen
tussen de opdrachten van de master (VK7), bachelor (VK6) en gegradueerde (VK5) in de
orthopedagogie.
Uit de DLR’s van de Vlaamse bachelor orthopedagogie valt op dat het jobprofiel van de PO ook
beleidsgerelateerde opdrachten bevat op mesoniveau. Zo verwacht men bijvoorbeeld van een PO
dat hij/zij/x preventief werkt en knelpunten signaleert op organisatieniveau en beleidsniveau (DLR 8)
en dat hij/zij/x functioneert in en een bijdrage levert aan de visie en beleid van de organisatie (DLR
9).
1.3. De po en beleid op macroniveau
De impact van beleidsbeslissingen op macroniveau kan positief en negatief uitvallen. Als de impact
van beleid op macroniveau een negatief effect heeft op de leefsituatie van de cliënt dan is er vaak
sprake van een structureel probleem.
Een structureel probleem is een probleem dat niet op te lossen valt in de begeleiding van de cliënt en
zijn cliëntsysteem op microniveau. De oorzaak ligt in beslissingen en regelgeving op macroniveau.
Daardoor komen verschillende cliënten in aanraking met dit structureel probleem en het zal het
probleem zich herhalen bij meerdere cliënten ‘in hetzelfde schuitje’ (cliëntoverstijgend). Een
structureel probleem kan een schending van de sociale grondrechten of andere mensenrechten van
de cliënt veroorzaken.
3
, Om een structureel probleem op te lossen moet er dus een verandering gebeuren op macroniveau
en/of mesoniveau. Om deze verandering mogelijk te maken neemt de praktijkgericht orthopedagoog
zijn signaalfunctie op. Signaleren is het informeren van bevoegde/verantwoordelijke personen en
instanties op macroniveau (bijv. het agentschap opgroeien) of op mesoniveau (bijv. directie in de
voorziening) over negatieve effecten van beleid op de cliënt of de praktijkgericht orthopedagoog.
1.4. De po en de tendensen
Tot slot is voor de PO belangrijk om (beleids)tendensen in de orthopedagogische praktijk en hun
effecten op de cliënt en de hulpverlening op te volgen. Deze tendensen kwamen aan bod in het
opleidingsonderdeel orthopedagogiek aan bod.
In een democratische samenleving maakt de bevolking elke verkiezingsperiode keuzes over hoe de
samenleving er moet uitzien. Deze politieke keuzes gaan ook over hoe de hulpverlening er moet
uitzien, wie er hulp krijgt en wie niet, wie de hulpverlening moet betalen, hoe we de hulpverlening
organiseren, … Beeldvorming en visies die in de bevolking aanwezig zijn, hebben dus impact op
‘beleid op macroniveau’ en op de organisatie van de hulpverlening. Deze beeldvorming kan nieuwe
tendensen veroorzaken in het beleid van overheden en in de praktijk van de hulpverlening.
Daarnaast komen er steeds nieuwe inzichten en innovaties uit de praktijk en ontwikkelt de
academische wereld nieuwe wetenschappelijke kennis die de blik op de hulpverlening wijzigt. Ook
uit de praktijk en uit de wetenschap ontstaan dus nieuwe tendensen.
De tendensen zijn dynamisch. Het is belangrijk om voortdurend kritisch te reflecteren op de
tendensen op macroniveau. De positieve of negatieve impact van (nieuw) beleid op cliënten neemt
de praktijkgericht orthopedagoog waar vanop de eerste rij. Als praktijkgericht orthopedagoog heb je
daarom ook een verantwoordelijkheid.
4
DEEL 1 – DE PO OP MESONIVEAU
1. DE PO EN ‘BELEID’
1.1. De praktijkgerichte orthopedagoog en het olod ‘beleid’
1.1.1. Wat is beleid?
‘Beleid’ is een containerbegrip, het concept heeft verschillende betekenissen en wordt op
verschillende manieren gebruikt:
o Betekenis 1:
Het verwijst meestal naar allerlei afsprakenkaders, planningen, procedures, regelgeving, ...
o Betekenis 2:
In de volksmond gebruiken mensen het concept soms ook om te verwijzen naar verantwoordelijken.
Denk aan de uitspraak: ‘het beleid moet daar iets aan doen’.
1.1.2. Beleid op mesoniveau en macroniveau
o Mesoniveau
Op mesoniveau verwijst beleid naar allerlei regelgeving en afsprakenkaders in voorzieningen met als
doel om kwaliteitsvolle hulpverlening aan te bieden. Dit sluit nauw aan bij de visie of de missie van
een voorziening op vlak van hulpverlening. Beleid op mesoniveau verwijst dus naar de visie- en
organisatiestructuur van een voorziening.
Voorbeeld: de omschrijving van de intake procedure: Hoe pakt men dit aan in de voorziening?, Wie is
er betrokken?, Wanneer moet het intakeverslag af zijn?, Wie mag het inkijken?, …
o Macroniveau
Op macroniveau betekent beleid allerlei politieke beslissingen en afsprakenkaders door overheden
en hun administraties die impact hebben op de client, PO en voorziening.
Voorbeeld: invoering van de persoon volgende financiering voor personen met een handicap. Dit gaf
deze personen meer ruimte om de hulpverlening mee uit te tekeningen. Maar er ontstonden ook
wachtlijsten.
1.1.3. Waarom is beleid belangrijk voor de PO?
De Vlaamse kwalificatiestructuur (VK6) en de domeinspecifieke leerresultaten bieden een antwoord
op deze vraag. De VK6 bepaalt het verschil in opdracht tussen een gegradueerde, Bachelor, master
en dokter in de orthopedagogie. Men spreekt ook over de VK-niveaus: een bachelor zit op VK-niveau
6.
1
,De domeinspecifieke leerresultaten (dlr’s) beschrijven specifieke competenties die de student moet
beheersen na het behalen van het diploma. Alle bachelors orthopedagogie bepalen de dlr’s voor de
bachelor orthopedagogie in Vlaanderen. De dlr’s zijn concreter dan de VK-niveaus.
2
,Dit opleidingsonderdeel bestaat uit 3 delen:
o Beleid op mesoniveau
o Beleid op macroniveau
o Tendensen
1.2. De po en beleid op mesoniveau
Op mesoniveau van het orthopedagogisch grondplan is de visie en organisatie van de voorziening
bepalend voor het ‘Beleid’ van de voorziening. Als PO moet je immers bijdragen aan de
visie(ontwikkeling) en functioneren in de organisatiestructuur van de voorziening.
Elke medewerker heeft een rol of opdracht in de organisatiestructuur van een voorziening. Naast de
medewerkers die instaan voor de directe zorg en hulpverlening aan de cliënt, zoals bijvoorbeeld de
psycholoog, psychiater, teamcoördinator, maatschappelijk werker en praktijkgericht orthopedagoog,
… zijn er ook andere profielen werkzaam in de voorziening. Meestal heeft een voorziening een of
meerdere beleidsmedewerkers om ‘het beleid’ vorm te geven, op te volgen en bij te sturen.
Daarnaast is er vaak ook een HR-medewerker, werknemersafgevaardigde, vertrouwenspersoon, …
aanwezig.
Voor de PO is het dus noodzakelijk om alle deze rollen en bevoegdheden in de organisatie te kennen
en te gebruiken wanneer nodig. Het belang en de opdrachten van al deze verschillende toekomstige
collega’s is dus ook onderwerp van het opleidingsonderdeel Beleid.
Ook praktijkgericht orthopedagogen hebben een specifieke opdracht in sociale organisaties. Zo
verschillen de opdrachten van de PO met die van de maatschappelijk werker. Ook zijn er verschillen
tussen de opdrachten van de master (VK7), bachelor (VK6) en gegradueerde (VK5) in de
orthopedagogie.
Uit de DLR’s van de Vlaamse bachelor orthopedagogie valt op dat het jobprofiel van de PO ook
beleidsgerelateerde opdrachten bevat op mesoniveau. Zo verwacht men bijvoorbeeld van een PO
dat hij/zij/x preventief werkt en knelpunten signaleert op organisatieniveau en beleidsniveau (DLR 8)
en dat hij/zij/x functioneert in en een bijdrage levert aan de visie en beleid van de organisatie (DLR
9).
1.3. De po en beleid op macroniveau
De impact van beleidsbeslissingen op macroniveau kan positief en negatief uitvallen. Als de impact
van beleid op macroniveau een negatief effect heeft op de leefsituatie van de cliënt dan is er vaak
sprake van een structureel probleem.
Een structureel probleem is een probleem dat niet op te lossen valt in de begeleiding van de cliënt en
zijn cliëntsysteem op microniveau. De oorzaak ligt in beslissingen en regelgeving op macroniveau.
Daardoor komen verschillende cliënten in aanraking met dit structureel probleem en het zal het
probleem zich herhalen bij meerdere cliënten ‘in hetzelfde schuitje’ (cliëntoverstijgend). Een
structureel probleem kan een schending van de sociale grondrechten of andere mensenrechten van
de cliënt veroorzaken.
3
, Om een structureel probleem op te lossen moet er dus een verandering gebeuren op macroniveau
en/of mesoniveau. Om deze verandering mogelijk te maken neemt de praktijkgericht orthopedagoog
zijn signaalfunctie op. Signaleren is het informeren van bevoegde/verantwoordelijke personen en
instanties op macroniveau (bijv. het agentschap opgroeien) of op mesoniveau (bijv. directie in de
voorziening) over negatieve effecten van beleid op de cliënt of de praktijkgericht orthopedagoog.
1.4. De po en de tendensen
Tot slot is voor de PO belangrijk om (beleids)tendensen in de orthopedagogische praktijk en hun
effecten op de cliënt en de hulpverlening op te volgen. Deze tendensen kwamen aan bod in het
opleidingsonderdeel orthopedagogiek aan bod.
In een democratische samenleving maakt de bevolking elke verkiezingsperiode keuzes over hoe de
samenleving er moet uitzien. Deze politieke keuzes gaan ook over hoe de hulpverlening er moet
uitzien, wie er hulp krijgt en wie niet, wie de hulpverlening moet betalen, hoe we de hulpverlening
organiseren, … Beeldvorming en visies die in de bevolking aanwezig zijn, hebben dus impact op
‘beleid op macroniveau’ en op de organisatie van de hulpverlening. Deze beeldvorming kan nieuwe
tendensen veroorzaken in het beleid van overheden en in de praktijk van de hulpverlening.
Daarnaast komen er steeds nieuwe inzichten en innovaties uit de praktijk en ontwikkelt de
academische wereld nieuwe wetenschappelijke kennis die de blik op de hulpverlening wijzigt. Ook
uit de praktijk en uit de wetenschap ontstaan dus nieuwe tendensen.
De tendensen zijn dynamisch. Het is belangrijk om voortdurend kritisch te reflecteren op de
tendensen op macroniveau. De positieve of negatieve impact van (nieuw) beleid op cliënten neemt
de praktijkgericht orthopedagoog waar vanop de eerste rij. Als praktijkgericht orthopedagoog heb je
daarom ook een verantwoordelijkheid.
4
