Samenvatting Socialezekerheidsrecht in Kort Bestek
COLLEGE 2
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Sociale zekerheid: wat is dat eigenlijk?
Het is ‘een toestand waarbij voor alleen de bezorgdheid voor gebrek wordt uitgesloten’. Komt van
‘freedom we want’ van president Roosevelt. Iedereen heeft volgens hem recht op bestaanszekerheid en
de overheid heeft bij de realisatie daarvan een bepaalde verantwoordelijkheid. Sommigen vinden dat dit
bereikt kan worden door uitkeringen, anderen door mensen zo snel mogelijk een baan te laten vinden,
het creëren van gelijke ontwikkelingskansen of geluk van de samenleving.
Kernwaarde SZR is solidariteit. Sociale zekerheid is gezamenlijk streven. De sterkeren leveren bijdrage aan
bescherming van de zwakkeren.
1.2 Focus van dit boek
Rechtssystematisch behoren de rechtsregels van SZR tot het bestuursrecht. Het rechtsgebied dat de
activiteiten van de overheid ten behoeve van de samenleving reguleert. Samen met het arbeidsrecht is
het sociaal recht. Dat is het rechtsgebied waarin de bestaanszekerheid van de burger op het brede terrein
van arbeid en inkomen centraal staat.
Wat zijn sociale risico’s (IAO-Conventie nr. 102)? Medische zorg, ziekte, werkloosheid, ouderdom,
arbeidsongevallen en beroepsziekten, gezinslasten, moederschap, invaliditeit en overlijden.
Bestaat uit het wegvallen van arbeidsinkomsten of extra kosten die door iemand anders gemaakt moeten
worden.
In de definitie van deze conventie wordt behoeftigheid niet genoemd. In onze definitie wordt het daarom
apart vermeld. Vooral de participatiewet gaat hier over.
Waarborgfunctie: inkomensbescherming (primair doel).
Activeringsfunctie: Bieden van steun bij vinden van werk (re-integratie).
1.3 Recht op sociale zekerheid?
De gemeenschap moet garant staan voor de bestaanszekerheid van haar leden. Niet alleen de overheid,
maar ook de leden hebben verantwoordelijkheden.
Is geformuleerd in art. 22 Universele verklaring van de rechten van de mens en later ook in art. 9 ESH en
art. 34 Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie. In NL geldt art. 20 GW.
Sociale zekerheid is een sociaal grondrecht. Er wordt dus inspanning verlangd van de overheid. Er zijn in
art. 20 GW geen concrete normen opgenomen voor de inrichting van het stelsel. Het is dan ook niet een
‘eenieder verbindende bepaling’. De formulering is vaag en onbestemd.
De overheid heeft een directe eindverantwoordelijkheid voor de bestaanszekerheid van haar burgers.
Dus de overheid is wel verplicht tot actie over te gaan.
1.4 Ontwikkeling van het socialezekerheidsstelsel
1.4.1. Opbouwfase
De armenzorg kwam in 1854 in overheidshanden. Minimale invulling. Voorkeur werd gegeven aan familie
of de kerk. Pas als daar niets gedaan kon worden, kon een beroep op de armenzorg worden gedaan. Het
kwam pas op gang met de invoering van de Algemene Bijstandswet (Abw; 1965). Daarmee werd bijstand
een juridisch afdwingbaar recht. Belangrijk keerpunt geweest.
Aan het einde van de 19e eeuw nam de overheid ook maatregelen om loonarbeiders te beschermen tegen
slechte arbeidsomstandigheden. Daarom ontstonden de verplichte sociale verzekeringen. Verplicht: van
rechtswege verzekerd tegen bepaalde arbeidsrisico’s als aan de voorwaarden van de wet werd voldaan.
Zonder deze verplichting zou van solidariteit niks komen. De eerste socialezekerheidswet was de
1
COLLEGE 2
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Sociale zekerheid: wat is dat eigenlijk?
Het is ‘een toestand waarbij voor alleen de bezorgdheid voor gebrek wordt uitgesloten’. Komt van
‘freedom we want’ van president Roosevelt. Iedereen heeft volgens hem recht op bestaanszekerheid en
de overheid heeft bij de realisatie daarvan een bepaalde verantwoordelijkheid. Sommigen vinden dat dit
bereikt kan worden door uitkeringen, anderen door mensen zo snel mogelijk een baan te laten vinden,
het creëren van gelijke ontwikkelingskansen of geluk van de samenleving.
Kernwaarde SZR is solidariteit. Sociale zekerheid is gezamenlijk streven. De sterkeren leveren bijdrage aan
bescherming van de zwakkeren.
1.2 Focus van dit boek
Rechtssystematisch behoren de rechtsregels van SZR tot het bestuursrecht. Het rechtsgebied dat de
activiteiten van de overheid ten behoeve van de samenleving reguleert. Samen met het arbeidsrecht is
het sociaal recht. Dat is het rechtsgebied waarin de bestaanszekerheid van de burger op het brede terrein
van arbeid en inkomen centraal staat.
Wat zijn sociale risico’s (IAO-Conventie nr. 102)? Medische zorg, ziekte, werkloosheid, ouderdom,
arbeidsongevallen en beroepsziekten, gezinslasten, moederschap, invaliditeit en overlijden.
Bestaat uit het wegvallen van arbeidsinkomsten of extra kosten die door iemand anders gemaakt moeten
worden.
In de definitie van deze conventie wordt behoeftigheid niet genoemd. In onze definitie wordt het daarom
apart vermeld. Vooral de participatiewet gaat hier over.
Waarborgfunctie: inkomensbescherming (primair doel).
Activeringsfunctie: Bieden van steun bij vinden van werk (re-integratie).
1.3 Recht op sociale zekerheid?
De gemeenschap moet garant staan voor de bestaanszekerheid van haar leden. Niet alleen de overheid,
maar ook de leden hebben verantwoordelijkheden.
Is geformuleerd in art. 22 Universele verklaring van de rechten van de mens en later ook in art. 9 ESH en
art. 34 Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie. In NL geldt art. 20 GW.
Sociale zekerheid is een sociaal grondrecht. Er wordt dus inspanning verlangd van de overheid. Er zijn in
art. 20 GW geen concrete normen opgenomen voor de inrichting van het stelsel. Het is dan ook niet een
‘eenieder verbindende bepaling’. De formulering is vaag en onbestemd.
De overheid heeft een directe eindverantwoordelijkheid voor de bestaanszekerheid van haar burgers.
Dus de overheid is wel verplicht tot actie over te gaan.
1.4 Ontwikkeling van het socialezekerheidsstelsel
1.4.1. Opbouwfase
De armenzorg kwam in 1854 in overheidshanden. Minimale invulling. Voorkeur werd gegeven aan familie
of de kerk. Pas als daar niets gedaan kon worden, kon een beroep op de armenzorg worden gedaan. Het
kwam pas op gang met de invoering van de Algemene Bijstandswet (Abw; 1965). Daarmee werd bijstand
een juridisch afdwingbaar recht. Belangrijk keerpunt geweest.
Aan het einde van de 19e eeuw nam de overheid ook maatregelen om loonarbeiders te beschermen tegen
slechte arbeidsomstandigheden. Daarom ontstonden de verplichte sociale verzekeringen. Verplicht: van
rechtswege verzekerd tegen bepaalde arbeidsrisico’s als aan de voorwaarden van de wet werd voldaan.
Zonder deze verplichting zou van solidariteit niks komen. De eerste socialezekerheidswet was de
1
