NEUROWETENSCHAPPEN
2022-2023 – RAF SCIOT
INLEIDING
Centraal zenuwstelsel:
- Hersenen
- Ruggenmerg
Perifeer zenuwstelsel:
- Craniale en spinale zenuwen
- Ganglia
Somatisch (willekeurig) en vegetatief (autonoom) zenuwstelsel in zowel centraal als perifeer
Ongeveer 100 miljard neuronen en nog meer neurogliacellen met talrijke steun-, metabole en fagocytaire
functies.
Dendrieten: afferente uitlopers Axon: efferente uitloper
Grijze stof: cellichamen van neuronen
- Centraal: oppervlakkig die de cerebrale hemisferen en cerebellum afboordt → cortex
- Groepen van cellichamen → nuclei of columnae
- Perifeer: acuumulaties van cellichamen → ganglia
Witte stof: gemyeliniseerde uitlopers van neuronen (dendrieten en axonen)
Tractus: collectie van zenuwvezels met een gemeenschappelijke origine en bestemming
- Bv. tractus corticospinalis
Fasciculus, pedunculus, brachium: aflijnbare collectie van zenuwvezels (vaak meer dan 1 tractus)
Lemniscus: afferente sensorische zenuwvezels in hersenstam
Witte stof in ruggenmerg (met lange afferente en efferente banen) wordt onderverdeeld in ventrale, laterale
en dorsale funiculus
Commissuurvezels: vezels die gelijkaardige gebieden van de twee hemisferen verbindt
Associatievezels: verbinden gedeelten van eenzelfde hemisfeer
Projectievezels: verbinden cerebrale cortex en diepe grijze kernen, hersenstam of ruggenmerg
5 grote structuren in hersenen:
- Telencefalon
- Diencefalon
- Mesencefalon
- Metencefalon (pons en cerebellum)
- Myelencefalon (medulla oblongata)
Medulla oblongata, pons en mesencefalon vormen samen truncus cerebri of hersenstam
Talrijke belangrijke grijze kernen waaronder de craniale zenuwkernen
Talrijke afferente en efferente zenuwbundels die ruggenmerg en cerebellum verbinden met
diencefalon en telencefalon
,HOOFSTUK 1: EMBRYOLOGIE VAN HET CENTRAAL ZENUWSTELSEL
1A. ALGEMENE GEGEVENS EN VROEGTIJDIGE ONTWIKKELING
Einde 3e week: ontwikkeling neurale plaat uit ectoderm (dorsaal)
- Stulpt in tot neurale groeve
- Groeve verdiept en neurale wallen die de groeve begrenzen groeien naar elkaar toe
- Wallen sluiten en vormen neurale buis (gescheiden van rest van ectoderm)
o Begint in latere halsgedeelte van embryo (craniaal naar caudaal)
Neurulatie
Ontwikkelt verder tot encefalon (hersenen) en medulla spinalis (ruggenmerg)
Proces vatbaar voor storende middelen zoals straling: afwijkingen
Neurale buis ligt dorsaal van notochorda waarrond zich de wervelkolom en daarbij behorende spiermassa’s
vormt
Nog 2 openingen: neuroporus anterior en neuroporus posterior
- Verdwijnen in begin 4e week (neurale buis helemaal gesloten dan)
- Omsluiten van een centrale, met vocht gevulde holte
- Sluit neuroporus ant niet: anencefalie (geen hersenen)
- Neurale buis sluit niet goed: spina bifida
- Rostraal kan je nu 3 hersenblaasjes onderscheiden
o Prosencefalon
o Mesencefalon
o Rhombencefalon
Crista neuralis: aantal cellen dorso-lateraal van neurale buis (neurale lijst - neurocristopathieën)
Ontstaan van:
- Sensibele ganglia van spinale en craniale zenuwen
- Viscerale ganglia
- Paraganglia
- Schwannse cellen
- Melanocyten
Belangrijke bijdrage aan bot- en spiercomponenten van hoofd-halsgebied
Wand van neurale buis bestaat uit neuro-epitheelcellen die snel gaan delen, migreren en differentieren
- Oorsprong van alle neuronen en macro-gliacellen (astrocyten, oligodendrocyten, ependymcellen)
- Micro-gliacellen: mesodermale origine (bevolken CZS wanneer bloedvoorziening ontwikkelt)
3 zones:
- Ventriculaire zone: delende neuro-epitheliale cellen
- Mantelzone: nieuwgevormde jonge neuronen (neuroblasten)
- Marginale zone: uitlopers van neuronen
Aparte populatie neuro-epitheliale cellen ontwikkelt primitieve gliacellen, wanneer die allemaal gevormd zijn
Ventriculaire zone differentieert tot ependym
Migratie van jonge neuronen is geleid door radiair gerangschikte uitlopers van gliacellen, die de afstand tussen
de wand en neurale buis en pia mater overspannen
Mantellaag wordt breder: neuronen in groepjes (diepe grijze kernen) of lagen (cortex)
Klinisch:
, Lumbaalpunctie: punctie voor cerebrospinaal vocht
- Typisch genomen tussen L4 en L5 of L5 en S1 (gevaar voor zenuwen erboven)
- Voor druk te meten, meningitis te diagnosticeren, tumorcellen zoeken voor uitzaaiingen naar
hersenen (bv bij borstkanker), immunologische afwijkingen
Meningitis: hersenvliesontsteking
- Bacterieel (dodelijk) of viraal
- Snel erbij zijn
- Vooral bij kinderen
- Symptomen: hoofdpijn, fotofobie (schrik van licht), koorts (algemeen ziek), nekstijfheid (kin op borst
leggen doet pijn, meningen worden uitgerokken)
1B. EMBRYOLOGIE VAN HET RUGGENMERG
Segmentaire ontwikkeling:
Cellen in mantelzone ontwikkelen zeer snel
- Ontstaan van laterale celmassa’s die gaan uitpuilen in lumen van neurale kanaal
- Centrale holte wordt nauw kanaal
- Sulcus limitans (longitudinale groeve) markeert in mantelzone van elke ruggenmerghelft een verdeling
in:
o Lamina alaris (vleugelplaat): dorsaal, sensorisch
o Lamina basalis (basale plaat): ventraal, motorisch
- H-vormige grijze stof
Marginale zone: witte stof
Lamina basalis: somatomotorische cornu anterior en visceromotorische cornu lateralis (cellichamen)
Lamina alaris: cornu posterior (zuiver sensorieel)
Topografische ontwikkeling:
4e maand: discrepantie tussen groei van wervelkolom en ruggenmerg
(wervelkolom sneller)
- Ruggenmerg reikt maar tot 2e lumbale wervel
- Vastgehecht aan coccyx door streng zonder zenuwweefsel:
filum terminale
- Meningen groeien ook nog apart
o Dura mater en (sub)arachnoidea ontwikkelen tot niveau van 3e sacrale wervel
o Pia mater bedekt ruggenmerg
o Lege durazak → lumbaalpunctie
- Verklaring voor vorming van cauda equina: lange lumbale en sacrale spinale zenuwwortels
Progressieve denivellatie tussen oorsprong van spinale zenuwen op ruggenmerg en de uittredeplaats
doorheen het overeenkomstige (numeriek) foramina intervertebralia
1C. EMBRYOLOGIE VAN HET ENCEFALON
3-blazig stadium → 5-blazig stadium
Prosencefalon:
- Telencefalon: symmetrisch ontwikkelen en
hemisferische blaasjes vormen
2022-2023 – RAF SCIOT
INLEIDING
Centraal zenuwstelsel:
- Hersenen
- Ruggenmerg
Perifeer zenuwstelsel:
- Craniale en spinale zenuwen
- Ganglia
Somatisch (willekeurig) en vegetatief (autonoom) zenuwstelsel in zowel centraal als perifeer
Ongeveer 100 miljard neuronen en nog meer neurogliacellen met talrijke steun-, metabole en fagocytaire
functies.
Dendrieten: afferente uitlopers Axon: efferente uitloper
Grijze stof: cellichamen van neuronen
- Centraal: oppervlakkig die de cerebrale hemisferen en cerebellum afboordt → cortex
- Groepen van cellichamen → nuclei of columnae
- Perifeer: acuumulaties van cellichamen → ganglia
Witte stof: gemyeliniseerde uitlopers van neuronen (dendrieten en axonen)
Tractus: collectie van zenuwvezels met een gemeenschappelijke origine en bestemming
- Bv. tractus corticospinalis
Fasciculus, pedunculus, brachium: aflijnbare collectie van zenuwvezels (vaak meer dan 1 tractus)
Lemniscus: afferente sensorische zenuwvezels in hersenstam
Witte stof in ruggenmerg (met lange afferente en efferente banen) wordt onderverdeeld in ventrale, laterale
en dorsale funiculus
Commissuurvezels: vezels die gelijkaardige gebieden van de twee hemisferen verbindt
Associatievezels: verbinden gedeelten van eenzelfde hemisfeer
Projectievezels: verbinden cerebrale cortex en diepe grijze kernen, hersenstam of ruggenmerg
5 grote structuren in hersenen:
- Telencefalon
- Diencefalon
- Mesencefalon
- Metencefalon (pons en cerebellum)
- Myelencefalon (medulla oblongata)
Medulla oblongata, pons en mesencefalon vormen samen truncus cerebri of hersenstam
Talrijke belangrijke grijze kernen waaronder de craniale zenuwkernen
Talrijke afferente en efferente zenuwbundels die ruggenmerg en cerebellum verbinden met
diencefalon en telencefalon
,HOOFSTUK 1: EMBRYOLOGIE VAN HET CENTRAAL ZENUWSTELSEL
1A. ALGEMENE GEGEVENS EN VROEGTIJDIGE ONTWIKKELING
Einde 3e week: ontwikkeling neurale plaat uit ectoderm (dorsaal)
- Stulpt in tot neurale groeve
- Groeve verdiept en neurale wallen die de groeve begrenzen groeien naar elkaar toe
- Wallen sluiten en vormen neurale buis (gescheiden van rest van ectoderm)
o Begint in latere halsgedeelte van embryo (craniaal naar caudaal)
Neurulatie
Ontwikkelt verder tot encefalon (hersenen) en medulla spinalis (ruggenmerg)
Proces vatbaar voor storende middelen zoals straling: afwijkingen
Neurale buis ligt dorsaal van notochorda waarrond zich de wervelkolom en daarbij behorende spiermassa’s
vormt
Nog 2 openingen: neuroporus anterior en neuroporus posterior
- Verdwijnen in begin 4e week (neurale buis helemaal gesloten dan)
- Omsluiten van een centrale, met vocht gevulde holte
- Sluit neuroporus ant niet: anencefalie (geen hersenen)
- Neurale buis sluit niet goed: spina bifida
- Rostraal kan je nu 3 hersenblaasjes onderscheiden
o Prosencefalon
o Mesencefalon
o Rhombencefalon
Crista neuralis: aantal cellen dorso-lateraal van neurale buis (neurale lijst - neurocristopathieën)
Ontstaan van:
- Sensibele ganglia van spinale en craniale zenuwen
- Viscerale ganglia
- Paraganglia
- Schwannse cellen
- Melanocyten
Belangrijke bijdrage aan bot- en spiercomponenten van hoofd-halsgebied
Wand van neurale buis bestaat uit neuro-epitheelcellen die snel gaan delen, migreren en differentieren
- Oorsprong van alle neuronen en macro-gliacellen (astrocyten, oligodendrocyten, ependymcellen)
- Micro-gliacellen: mesodermale origine (bevolken CZS wanneer bloedvoorziening ontwikkelt)
3 zones:
- Ventriculaire zone: delende neuro-epitheliale cellen
- Mantelzone: nieuwgevormde jonge neuronen (neuroblasten)
- Marginale zone: uitlopers van neuronen
Aparte populatie neuro-epitheliale cellen ontwikkelt primitieve gliacellen, wanneer die allemaal gevormd zijn
Ventriculaire zone differentieert tot ependym
Migratie van jonge neuronen is geleid door radiair gerangschikte uitlopers van gliacellen, die de afstand tussen
de wand en neurale buis en pia mater overspannen
Mantellaag wordt breder: neuronen in groepjes (diepe grijze kernen) of lagen (cortex)
Klinisch:
, Lumbaalpunctie: punctie voor cerebrospinaal vocht
- Typisch genomen tussen L4 en L5 of L5 en S1 (gevaar voor zenuwen erboven)
- Voor druk te meten, meningitis te diagnosticeren, tumorcellen zoeken voor uitzaaiingen naar
hersenen (bv bij borstkanker), immunologische afwijkingen
Meningitis: hersenvliesontsteking
- Bacterieel (dodelijk) of viraal
- Snel erbij zijn
- Vooral bij kinderen
- Symptomen: hoofdpijn, fotofobie (schrik van licht), koorts (algemeen ziek), nekstijfheid (kin op borst
leggen doet pijn, meningen worden uitgerokken)
1B. EMBRYOLOGIE VAN HET RUGGENMERG
Segmentaire ontwikkeling:
Cellen in mantelzone ontwikkelen zeer snel
- Ontstaan van laterale celmassa’s die gaan uitpuilen in lumen van neurale kanaal
- Centrale holte wordt nauw kanaal
- Sulcus limitans (longitudinale groeve) markeert in mantelzone van elke ruggenmerghelft een verdeling
in:
o Lamina alaris (vleugelplaat): dorsaal, sensorisch
o Lamina basalis (basale plaat): ventraal, motorisch
- H-vormige grijze stof
Marginale zone: witte stof
Lamina basalis: somatomotorische cornu anterior en visceromotorische cornu lateralis (cellichamen)
Lamina alaris: cornu posterior (zuiver sensorieel)
Topografische ontwikkeling:
4e maand: discrepantie tussen groei van wervelkolom en ruggenmerg
(wervelkolom sneller)
- Ruggenmerg reikt maar tot 2e lumbale wervel
- Vastgehecht aan coccyx door streng zonder zenuwweefsel:
filum terminale
- Meningen groeien ook nog apart
o Dura mater en (sub)arachnoidea ontwikkelen tot niveau van 3e sacrale wervel
o Pia mater bedekt ruggenmerg
o Lege durazak → lumbaalpunctie
- Verklaring voor vorming van cauda equina: lange lumbale en sacrale spinale zenuwwortels
Progressieve denivellatie tussen oorsprong van spinale zenuwen op ruggenmerg en de uittredeplaats
doorheen het overeenkomstige (numeriek) foramina intervertebralia
1C. EMBRYOLOGIE VAN HET ENCEFALON
3-blazig stadium → 5-blazig stadium
Prosencefalon:
- Telencefalon: symmetrisch ontwikkelen en
hemisferische blaasjes vormen
