Les 1: Inleiding gezondheidspsychologie
1) Gezondheidspsychologie als wetenschapsgebied
Studie Groot-Brittannië (Ann Bowling): Wat vind je het belangrijkste in je leven?
1) Goede relaties met vrienden en familie
2) Eigen gezondheid
3) Gezondheid van dichte anderen
Studie: Effecten op het leven door een langdurige ziekte?
- Mogelijkheid om te werken
- Sociale leven
- Eigen, autonoom gedrag (bv. gaan shoppen, wandelen, …)
Gezondheidspsychologie als wetenschapsgebied: focus op gedrag, gezondheid en psychologie
Etymologie van Gezond:
- Proto-Indo-European *swā-n-
- = geheel, actief, energiek
Etymologie van Health:
- Whole, Hale, Holy
- = state of harmony, balance, equilibrium
Definitie van gezondheid: A state of complete physical, mental and social well-being and not merely
the absence of disease or infirmity
➔ Dus niet alleen de afwezigheid van een ziekte maakt ons gezond je kan lichamelijk in orde,
maar je niet gezond voelen (bv. door je op sociaal of mentaal vlak slecht te voelen)
➔ Daarnaast kan iemand zich sociaal en mentaal heel goed voelen terwijl hij wel lichamelijk ziek
is
Definitie van gedrag:
- Anything that an organism does involving action in response to stimulation
- The response of an individual, group, or species to its environment
Definitie van psychologie: The application of the principles of biology, to the study of physiological,
genetic, and developmental mechanisms of behavior in human and non-human animals.
1
, ➔ Belangrijk voor gezondheidspsychologie was de opkomst van experimentele psychofysiologie
en gedragsneurowetenschappen
➔ Biologische parameters die iets zeggen over ons gedrag
Gezondheidspsychologie:
De primare focus
= problemen die zich voordoen als lichamelijke klachten in tegenstelling tot problemen die zich
beperken tot emotionele of mentale gezondheid
Doelgroepen:
- Gezonde mensen (want: gezondheidsbevordering en ziektepreventie)
- Mensen met een verhoogd risico op ziekte (bv.: genetische dragers, mensen die risicovol
gedrag vertonen (bv. roken, slechte eetgewoonten), …)
- Mensen met acute gezondheidsproblemen of complexe zorgbehoeften
- Mensen met chronische ziekten
Definitie gezondheidspsychologie volgens APA:
The aggregate (het geheel) of the special educational, scientific, professional contributions of the
discipline of psychology to the promotion of health, maintenance of health, prevention of illness,
treatment of illness, identification of etiological factors and analysis of improvement of the health
care system (= programma evaluatie → welke programma’s zijn economisch gezien en gekeken naar
de quality of life goed?)
promotion of health → te maken met: lifestyle changes
maintenance of health → te maken met: lifestyle changes
prevention of illness → te maken met: symptoms, affect cognition, behavior
treatment of illness → te maken met: symptoms, affect cognition, behavior
identification of etiological factors → te maken met: prospective cohort studies, experiments
Wereldgezondheidsorganisatie heeft een classificatie-systeem opgesteld over gezondheidsomstandigheden =
ICF
- ‘The aim of the ICF is to provide a unified and standardized language for describing and classifying
health domains and health-related states and hence to provide a common framework for health
outcome measurement.’
Gezondheid: 3 grote delen:
- Lichaamsstructuur en functie → gezondheid heeft iets met biologie te maken !
- Activiteit → welke activiteiten kunnen mensen wel/niet meer doen?
- Participatie → in welke mate kunnen mensen deelnemen aan het normale leven?
Bv.: verlamming in hand
- Biologisch iets aan de spier
- Verschillende activiteiten kan je niet meer doen (bv. telefoon opnemen)
- Je kan niet meer participeren aan het normale leven (bv. je vrienden bellen)
2
,Ook andere factoren die invloed hebben op onze gezondheid:
- Omgevingsfactoren
- Persoonlijke factoren (bv. ziekterepresentatie: hoe mensen hun eigen ziekte ervaren)
Behavioral Medicine
= het interdisciplinaire veld dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en integratie van gedrags- en
biomedische wetenschappelijke kennis en technieken die relevant zijn voor:
- Gezondheid en ziekte
- De toepassing van deze kennis en technieken op preventie, diagnose, behandeling en
revalidatie
2) Lichaam en geest, een korte geschiedenis
Traditioneel model als men lichamelijke klachten heeft? = biomedisch model
➔ Wat houdt dit in?
= als we klachten hebben, dan is de oorzaak hiervan altijd in de biologische aspecten te
vinden
Lichaam en Geest
17de eeuw: René Descartes
Zijn vraag: Waar komt pijn vandaag?
Zijn antwoord:
- Pijn is een reflex van het brein
- Pijn wordt veroorzaakt door een lichamelijk letsel (zoals luidende bel)
= dit was de basis van veel volgende modellen rond pijn
3
, BIOMEDISCH MODEL:
Lichamelijk
Kritiek op dit model :
1) Lichaam-geest dualisme is monocausaal (lichaam als oorzaak v/e klacht)
2) Reductionistisch: het gedrag kan uitsluitend verklaard worden door de verstoorde chemie-
huishouding in het lichaam
3) Ziekte-georiënteerd: het negeert de rechtstreekse invloeden op het gedrag
4) Ontoereikend: kan vele (langdurige) lichamelijke klachten niet verklaren (zoals chronische
pijn)
Studie in Duitsland
Studie rond pijn, duizeligheid en kortademigheid: Hoeveel symptomen waren ‘medically
unexplained’ door de huisartsen?
➔ 76% !
➔ Dus: biomedisch model is niet genoeg !!!
➔ Beter? Psychosomatisch model
Als er geen biologische oorzaken gevonden worden voor bepaalde symptomen, dan is het een
psychisch probleem
Bv.: conversiestoornis → DSM-5: “functional neurological symptom disorder"
Bv.: pyschosomatiek van de maagzweer → maagzweren ontstaan door psychische problemen
4
1) Gezondheidspsychologie als wetenschapsgebied
Studie Groot-Brittannië (Ann Bowling): Wat vind je het belangrijkste in je leven?
1) Goede relaties met vrienden en familie
2) Eigen gezondheid
3) Gezondheid van dichte anderen
Studie: Effecten op het leven door een langdurige ziekte?
- Mogelijkheid om te werken
- Sociale leven
- Eigen, autonoom gedrag (bv. gaan shoppen, wandelen, …)
Gezondheidspsychologie als wetenschapsgebied: focus op gedrag, gezondheid en psychologie
Etymologie van Gezond:
- Proto-Indo-European *swā-n-
- = geheel, actief, energiek
Etymologie van Health:
- Whole, Hale, Holy
- = state of harmony, balance, equilibrium
Definitie van gezondheid: A state of complete physical, mental and social well-being and not merely
the absence of disease or infirmity
➔ Dus niet alleen de afwezigheid van een ziekte maakt ons gezond je kan lichamelijk in orde,
maar je niet gezond voelen (bv. door je op sociaal of mentaal vlak slecht te voelen)
➔ Daarnaast kan iemand zich sociaal en mentaal heel goed voelen terwijl hij wel lichamelijk ziek
is
Definitie van gedrag:
- Anything that an organism does involving action in response to stimulation
- The response of an individual, group, or species to its environment
Definitie van psychologie: The application of the principles of biology, to the study of physiological,
genetic, and developmental mechanisms of behavior in human and non-human animals.
1
, ➔ Belangrijk voor gezondheidspsychologie was de opkomst van experimentele psychofysiologie
en gedragsneurowetenschappen
➔ Biologische parameters die iets zeggen over ons gedrag
Gezondheidspsychologie:
De primare focus
= problemen die zich voordoen als lichamelijke klachten in tegenstelling tot problemen die zich
beperken tot emotionele of mentale gezondheid
Doelgroepen:
- Gezonde mensen (want: gezondheidsbevordering en ziektepreventie)
- Mensen met een verhoogd risico op ziekte (bv.: genetische dragers, mensen die risicovol
gedrag vertonen (bv. roken, slechte eetgewoonten), …)
- Mensen met acute gezondheidsproblemen of complexe zorgbehoeften
- Mensen met chronische ziekten
Definitie gezondheidspsychologie volgens APA:
The aggregate (het geheel) of the special educational, scientific, professional contributions of the
discipline of psychology to the promotion of health, maintenance of health, prevention of illness,
treatment of illness, identification of etiological factors and analysis of improvement of the health
care system (= programma evaluatie → welke programma’s zijn economisch gezien en gekeken naar
de quality of life goed?)
promotion of health → te maken met: lifestyle changes
maintenance of health → te maken met: lifestyle changes
prevention of illness → te maken met: symptoms, affect cognition, behavior
treatment of illness → te maken met: symptoms, affect cognition, behavior
identification of etiological factors → te maken met: prospective cohort studies, experiments
Wereldgezondheidsorganisatie heeft een classificatie-systeem opgesteld over gezondheidsomstandigheden =
ICF
- ‘The aim of the ICF is to provide a unified and standardized language for describing and classifying
health domains and health-related states and hence to provide a common framework for health
outcome measurement.’
Gezondheid: 3 grote delen:
- Lichaamsstructuur en functie → gezondheid heeft iets met biologie te maken !
- Activiteit → welke activiteiten kunnen mensen wel/niet meer doen?
- Participatie → in welke mate kunnen mensen deelnemen aan het normale leven?
Bv.: verlamming in hand
- Biologisch iets aan de spier
- Verschillende activiteiten kan je niet meer doen (bv. telefoon opnemen)
- Je kan niet meer participeren aan het normale leven (bv. je vrienden bellen)
2
,Ook andere factoren die invloed hebben op onze gezondheid:
- Omgevingsfactoren
- Persoonlijke factoren (bv. ziekterepresentatie: hoe mensen hun eigen ziekte ervaren)
Behavioral Medicine
= het interdisciplinaire veld dat zich bezighoudt met de ontwikkeling en integratie van gedrags- en
biomedische wetenschappelijke kennis en technieken die relevant zijn voor:
- Gezondheid en ziekte
- De toepassing van deze kennis en technieken op preventie, diagnose, behandeling en
revalidatie
2) Lichaam en geest, een korte geschiedenis
Traditioneel model als men lichamelijke klachten heeft? = biomedisch model
➔ Wat houdt dit in?
= als we klachten hebben, dan is de oorzaak hiervan altijd in de biologische aspecten te
vinden
Lichaam en Geest
17de eeuw: René Descartes
Zijn vraag: Waar komt pijn vandaag?
Zijn antwoord:
- Pijn is een reflex van het brein
- Pijn wordt veroorzaakt door een lichamelijk letsel (zoals luidende bel)
= dit was de basis van veel volgende modellen rond pijn
3
, BIOMEDISCH MODEL:
Lichamelijk
Kritiek op dit model :
1) Lichaam-geest dualisme is monocausaal (lichaam als oorzaak v/e klacht)
2) Reductionistisch: het gedrag kan uitsluitend verklaard worden door de verstoorde chemie-
huishouding in het lichaam
3) Ziekte-georiënteerd: het negeert de rechtstreekse invloeden op het gedrag
4) Ontoereikend: kan vele (langdurige) lichamelijke klachten niet verklaren (zoals chronische
pijn)
Studie in Duitsland
Studie rond pijn, duizeligheid en kortademigheid: Hoeveel symptomen waren ‘medically
unexplained’ door de huisartsen?
➔ 76% !
➔ Dus: biomedisch model is niet genoeg !!!
➔ Beter? Psychosomatisch model
Als er geen biologische oorzaken gevonden worden voor bepaalde symptomen, dan is het een
psychisch probleem
Bv.: conversiestoornis → DSM-5: “functional neurological symptom disorder"
Bv.: pyschosomatiek van de maagzweer → maagzweren ontstaan door psychische problemen
4
