H1 Landschapszones
1.1 Het landschap als dynamisch systeem
Een bos als dynamisch systeem
Het zomergroen loofwoud (bv beukenbomen), een dichtbegroeide bos, zal onder natuurlijke
omstandigheden tot in lengte van jaren blijven bestaan. Er zijn allerlei voedsel-, energie- en
waterstromen die ervoor zorgen dat de beukenbomen blijven leven. De voedingsstoffen die de
bomen nodig hebben, worden dankzij de voedselkringloop continu gerecycled. Ze zijn opgeslagen op
drie plaatsen: in het levende organisch materiaal van de bomen, in het dode organisch materiaal op
de grond en in de zwarte humuslaag in de bodem. De bodem is het bovenste gedeelte van de grond
waarin planten wortelen en dat verkleurd is door bodemvormende processen zoals de toevoeging
van organische materiaal en de in- en uitspeling van infiltrerend water.
Een dynamisch systeem:
1. Fotosynthese Nieuw organisch materiaal wordt geproduceerd met behulp van enerzijds
zonlicht en anderzijds water en voedingstoffen die via de wortels worden aangevoerd.
2. Vorming van organisch afval In de herfst laten de bomen het blad vallen. Dit organisch
afval hoopt zich op rondom de boom.
3. Mineralisatie en humusvorming Bacteriën, schimmels en wormen starten de afbraak van
het organisch afval:
- Wanneer het organisch materiaal geheel wordt afgebroken ontstaan CO2 (dat als gas
verdwijnt) en voedingsstoffen zoals stikstof, calcium en kalium. Als deze voedingstoffen
niet direct worden opgenomen door planten, spoelen ze met het wegzakkende
regenwater uit.
- Wanner het organisch materiaal maar gedeeltelijk wort afgebroken, ontstaat humus, die
de bodem een zwarte kleur geeft. Humus heeft als eigenschap dat het voedingsstoffen,
zoals stikstof, calcium en kalium goed vasthoudt en ook water aan zich bindt.
4. Verwering Het materiaal waar de grond uit bestaat verweert door de inwerking van
water, CO2 en bacteriën. Daardoor kome voedingsstoffen vrij.
5. Neerslag en grondwater Dankzij neerslag is er water, dat een grote rol peelt bij de
voedselopname en de transpiratie van de boom. Water dat de bodem intrekt kan ook leiden
tot het wegspoelen (uitspoelen) van voedingsstoffen.
, Bossen in verschillende klimaten
Naast de zomergroene loofwouden komen er op aarde nog andere bossystemen voor. In de
tropische regenwouden en de naaldwouden zorgden dezelfde processen voor het in stand houden
van de voedselkringloop. Toch zijn er door verschillende temperatuur, vochtigheid en plantensoorten
ook veel dingen anders.
- In de tropische regenwouden gaan de meeste processen veel sneller dan in het zomergroen
loofwoud. Dit komt door de hoge temperaturen, de hoge vochtigheid en een permanent
groeiseizoen. Opvallend is de rode bodem waarbij de laag zwarte humus ontbreekt. De
afbraak van organisch materiaal de mineralisatie, verloopt hier ontzettend snel. De
voedingsstoffen die daarbij vrijkomen zullen, als ze niet direct weer worden opgenomen door
de planten, wegspoelen door de grote hoeveelheid neerslag die de grond intrekt. Dat
verklaart ook waarom tropische bodems niet echt vruchtbaar zijn. De voedingsstoffen in dit
bossysteem zitten grotendeels opgeslagen in het levende organisch materiaal, en dat zie je
ook. De rode kleur van de bodem wordt behalve door de afwezigheid van humus vooral
veroorzaakt door de zeer sterke chemische verwering. Hierbij zijn ijzer- en aluminium
houdende verbindingen ontstaan die de grond de rode keur geven.
- Het naaldwoud wordt sterk beïnvloed door het korte groeiseizoen. Door de lage
temperaturen liggen de processen waarbij levende organismen een rolspelen een groot deel
van het jaar stil. Dit geldt zowel voor de vorming als voor de afbraak van organisch materiaal.
Hierdoor ontstaat een relatief dikke laag met organisch afval. Door de lage verdamping zal
een groot deel van de neerslag infiltreren en voedingsstoffen uitspoelen. De grijze kleur geeft
aan dat er weinig humus in de grond zit en dat veel stoffen zijn uitgespoeld. De uitspoeling
wordt nog versterkt doordat de afbraak van naalden zorgt voor een zure bodem. Het
verkleuren van de ondergrond door humus of weggespoelde voedingsstoffen gebeurt alleen
wanneer een bossysteem lang, vele duizenden jaren, bestaat.
De geofactoren
Alle processen in bron5 worden door het klimaat beïnvloed. Zodra één onderdeel van het systeem
verandert, veranderen de andere onderdelen ook. Vandaar dat in elk bossysteem de planten- en
dierensoorten en de bodemeigenschappen anders zijn. Maar je weet ook dat in gebieden met
hetzelfde klimaat niet allen bossen er hetzelfde uitzien. Nog afgezien van de invloed van de mens
worden die verschillen veroorzaakt door verschillen in de ondergrond. De grondsoort, de
hoogteligging en het reliëf hebben ook invloed op de manier waarop de geofactoren op elkaar
inwerken.
Klimaat en ondergrond zijn onder natuurlijke omstandigheden de dominante geofactoren zijn.
1.1 Het landschap als dynamisch systeem
Een bos als dynamisch systeem
Het zomergroen loofwoud (bv beukenbomen), een dichtbegroeide bos, zal onder natuurlijke
omstandigheden tot in lengte van jaren blijven bestaan. Er zijn allerlei voedsel-, energie- en
waterstromen die ervoor zorgen dat de beukenbomen blijven leven. De voedingsstoffen die de
bomen nodig hebben, worden dankzij de voedselkringloop continu gerecycled. Ze zijn opgeslagen op
drie plaatsen: in het levende organisch materiaal van de bomen, in het dode organisch materiaal op
de grond en in de zwarte humuslaag in de bodem. De bodem is het bovenste gedeelte van de grond
waarin planten wortelen en dat verkleurd is door bodemvormende processen zoals de toevoeging
van organische materiaal en de in- en uitspeling van infiltrerend water.
Een dynamisch systeem:
1. Fotosynthese Nieuw organisch materiaal wordt geproduceerd met behulp van enerzijds
zonlicht en anderzijds water en voedingstoffen die via de wortels worden aangevoerd.
2. Vorming van organisch afval In de herfst laten de bomen het blad vallen. Dit organisch
afval hoopt zich op rondom de boom.
3. Mineralisatie en humusvorming Bacteriën, schimmels en wormen starten de afbraak van
het organisch afval:
- Wanneer het organisch materiaal geheel wordt afgebroken ontstaan CO2 (dat als gas
verdwijnt) en voedingsstoffen zoals stikstof, calcium en kalium. Als deze voedingstoffen
niet direct worden opgenomen door planten, spoelen ze met het wegzakkende
regenwater uit.
- Wanner het organisch materiaal maar gedeeltelijk wort afgebroken, ontstaat humus, die
de bodem een zwarte kleur geeft. Humus heeft als eigenschap dat het voedingsstoffen,
zoals stikstof, calcium en kalium goed vasthoudt en ook water aan zich bindt.
4. Verwering Het materiaal waar de grond uit bestaat verweert door de inwerking van
water, CO2 en bacteriën. Daardoor kome voedingsstoffen vrij.
5. Neerslag en grondwater Dankzij neerslag is er water, dat een grote rol peelt bij de
voedselopname en de transpiratie van de boom. Water dat de bodem intrekt kan ook leiden
tot het wegspoelen (uitspoelen) van voedingsstoffen.
, Bossen in verschillende klimaten
Naast de zomergroene loofwouden komen er op aarde nog andere bossystemen voor. In de
tropische regenwouden en de naaldwouden zorgden dezelfde processen voor het in stand houden
van de voedselkringloop. Toch zijn er door verschillende temperatuur, vochtigheid en plantensoorten
ook veel dingen anders.
- In de tropische regenwouden gaan de meeste processen veel sneller dan in het zomergroen
loofwoud. Dit komt door de hoge temperaturen, de hoge vochtigheid en een permanent
groeiseizoen. Opvallend is de rode bodem waarbij de laag zwarte humus ontbreekt. De
afbraak van organisch materiaal de mineralisatie, verloopt hier ontzettend snel. De
voedingsstoffen die daarbij vrijkomen zullen, als ze niet direct weer worden opgenomen door
de planten, wegspoelen door de grote hoeveelheid neerslag die de grond intrekt. Dat
verklaart ook waarom tropische bodems niet echt vruchtbaar zijn. De voedingsstoffen in dit
bossysteem zitten grotendeels opgeslagen in het levende organisch materiaal, en dat zie je
ook. De rode kleur van de bodem wordt behalve door de afwezigheid van humus vooral
veroorzaakt door de zeer sterke chemische verwering. Hierbij zijn ijzer- en aluminium
houdende verbindingen ontstaan die de grond de rode keur geven.
- Het naaldwoud wordt sterk beïnvloed door het korte groeiseizoen. Door de lage
temperaturen liggen de processen waarbij levende organismen een rolspelen een groot deel
van het jaar stil. Dit geldt zowel voor de vorming als voor de afbraak van organisch materiaal.
Hierdoor ontstaat een relatief dikke laag met organisch afval. Door de lage verdamping zal
een groot deel van de neerslag infiltreren en voedingsstoffen uitspoelen. De grijze kleur geeft
aan dat er weinig humus in de grond zit en dat veel stoffen zijn uitgespoeld. De uitspoeling
wordt nog versterkt doordat de afbraak van naalden zorgt voor een zure bodem. Het
verkleuren van de ondergrond door humus of weggespoelde voedingsstoffen gebeurt alleen
wanneer een bossysteem lang, vele duizenden jaren, bestaat.
De geofactoren
Alle processen in bron5 worden door het klimaat beïnvloed. Zodra één onderdeel van het systeem
verandert, veranderen de andere onderdelen ook. Vandaar dat in elk bossysteem de planten- en
dierensoorten en de bodemeigenschappen anders zijn. Maar je weet ook dat in gebieden met
hetzelfde klimaat niet allen bossen er hetzelfde uitzien. Nog afgezien van de invloed van de mens
worden die verschillen veroorzaakt door verschillen in de ondergrond. De grondsoort, de
hoogteligging en het reliëf hebben ook invloed op de manier waarop de geofactoren op elkaar
inwerken.
Klimaat en ondergrond zijn onder natuurlijke omstandigheden de dominante geofactoren zijn.
