Samenvatting: Gerontologie (Paul Phillips)

GERONTOLOGIE PAUL
1. MODELLEN OVER OUDERDOM

- Typische / stereotypische beelden over de jeugd, de volwassenheid en de ouderdom
o Media speelt hierbij een belangrijke rol

1.1 IMPLICIETE EN EXPLICIETE OUDERENBEELDEN


1.1.1 BEELDVORMING
- Het impliciete ouderenbeeld (het geleefd ouderenbeeld)
o Opvattingen over hoe oudere mensen zijn en zouden moeten zijn
o Steunt vaak op stereotypen en daaraan gekoppelde vooroordelen
- Het expliciete gesproken ouderenbeeld
o Wat mensen vertellen wat hun opvattingen over ouderen zijn
- Het expliciete, wetenschappelijk verantwoorde ouderenbeeld
o Goed doordacht en coherent
o Soms denken we over ouderen doordachte uitspraken te doen, maar komt het eigen/ijk neer
op vooroordelen

Uitgroephomoheniteitseffect
- Beeld over ouderen en ouderdom onder buitenstaanders ↔ Beeld van ouderen over zichzelf
- Iedereen die toe die groep behoort is min of meer hetzelfde
o Bv; uitgroep van voetbal supporters


1.1.2 TIJD EN RUIMTE
- Beeld over ouderen in het verleden
Aristoteles ↔ Cicero
- Beeld over ouderen in verschillende culturen
o Westen:
 Ouderen vormen een last voor de maatschappij.
 Oudere mensen hebben verouderde ideeen.
 Oudere werknemers leveren een geringe bijdrage tot de economie.
 Sterven gebeuirt onopvallend en betekent het absolute einde.

1.2 MODELLEN OVER OUDER WORDEN


1.2.1 AGEISM: DE KWALIJKE UITWASSEN VAN EEN OP HOL GESLAGEN ECONOMISCH MODE
= Het steeds meer in de verdomhoek plaatsen van oudere mensen. In sommige beelden worden enkele
negatieve aspecten van de ouderdom zó uitvergroot dat een massief negatief beeld ontstaat

Vergelijkingen stellen ons in staat om de typische kenmerken van het Westers denken over ouderdom te
plaatsen naast kenmerken van andere tijdsperioden en culturen. Daarom wordt het ageism onderverdeeld in 4
kenmerken:

,1. OUDEREN VORMEN EEN LAST VOOR DE MAATSCHAPPIJ
Men omschrijft ouderen in termen van zorgbehoevendheid. Dit betekent met andere woorden dat ze
voorgesteld worden als personen die hoofdzakelijk dingen vragen van de maatschappij (zorg, pensioen,
aandacht, aangepaste huisvesting)

- Ze brengen niets op, ze kosten alleen maar

- Vergrijzende bevolgking: grote uitgaven in sociale zekerheid
- Geprofessionaliseerde zorg ↔ Zorg door de familie
Leven in grote familie
verbanden, geen kerngezin

 Participatiemaatschappij

2. OUDERE MENSEN HEBBEN VEROUDERDE IDEEËN
De veranderingen en vernieuwingen gaan aan veel ouderen voorbij

- Ze begrijpen niet hoe de wereld vandaag in elkaar zit
o Ze lopen achter op technologisch gebied
- Voorouderverering
o Afrika: Afwezige God en de rol van de voorouders
o Japan: Mitama Matsuri (shintoisme)
- Ouderen zijn ouderwets
o Ze volgen niet meer wat vandaag actueel is, wat modern is.
- Oudere mensen vertegenwoordigen een periode uit het verleden die bijna verloren gaat.


3. OUDERE WERKNEMERS LEVEREN EEN GERINGE BIJDRAGE TOT DE ECONOMIE
Het idee dat mensen binnen een beroepscarrière geleidelijk aan groeien naar een hoger inkomen en naar meer
rechtszekerheid wordt als oneerlijk beschouwd

- De productiviteit van oudere mensen neemt af. Ook in de diensten-/zorgsector kunnen ze het tempo
van de jongere collega's niet langer volgen

4. STERVEN GEBEURT ONOPVALLEND EN BETEKENT HET ABSOLUTE EINDE
Het leven lijkt dus alleen maar zinvol wanneer men erin slaagt om zelfstandig en onafhankelijk te blijven.
Wanneer iemand in onze samenleving sterft, dan wordt dit beleefd als het absolute einde

- Het sterven gebeurt in alle intimiteit met naaste familieleden (partner, kinderen). Het afscheid nemen
is beperkt in de tijd.
- België: graven blijven hooguit 50 jaar bestaan

, 1.2.2 ZORGMODELLEN

1. DEFICIT-MODEL

- Ontwikkelt als toenemende kennis en vaardigheden in de jeugd
o het hoogtepunt ligt bij de middelbare volwassenheid en dan volgt, beginnend ergens in de
ouderdom, achteruitgang
- Negatief beeld
o  ouderen zijn intellectueel ‘aftakelend’ en de zorg moet daarop afgestemd zijn.
o Het is een pessimistische visie die de vitaliteit van oudere mensen ondermijnt.
 De visie op zorg die op dit beeld aansluit, is dat de zorg in zijn geheel moet worden
overgenomen.

2. RUST-ROESTMODEL (DISUSE MODEL)

- Volgens dit model berust de achteruitgang op het niet gebruiken van lichamelijke, psychische en
sociale functies
- Dit model steunt op waarnemingen waaruit blijkt dat een aantal ouderen op hoge leeftijd fit bleven
naar lichaam en geest
- De visie op zorg die op dit beeld aansluit, is dat zorg mensen moet activeren. Lichaamsbeweging,
sociale contacten, activiteiten om de cognitieve functies op peil te houden etc.

3. COMPETENTIEMODEL

- De aandacht gaat naar de manier waarop de individuele mens, gebruik makend van al zijn
capaciteiten, reageert op de uitdagingen en aanspraken die het ouder worden met zich meebrengen.


1.2.3 HET EVOLITIEPERSPECTIEF

- De rol van oudere mensen in de samenleving is ronduit negatief

- Bekeken vanuit de evolutietheorie zijn mensen niet meer dan het zoveelste diersoort op deze planeet
- Hun doen en laten wordt door dezelfde wetmatigheden bepaald als bij elk ander levend wezen

- De individuele beleving krijgt bij Darwin geen aandacht


WAAROM KOMT HOGE LEEFTIJD MET GEBREKEN?

- De kern van iedere theorie over veroudering is dat we overleven om ons succesvol voort te planten
o Als we dat eenmaal hebben volbracht, vindt ‘de natuur’ het niet nuttig om nog veel tijd in
ons te steken.
- In de natuur verouderen alle dieren en planten na het bereiken van de seksuele rijpheid
o Wanneer mensen de leeftijd hebben behaald om zich voort te planten, dan begint daarna
veroudering
o Slijtage en ouderdomsziekten zijn de middelen om het doel (de dood) te bereiken