Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
Inhoudsopgave
1
,Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
Informatie
Inhoud
- Informatief – theoretisch gedeelte
o Colleges
o Zelfstudie
- Praktijkvoorbeelden
o Van diagnostiek naar behandeling
o Van lees-, spelling- en rekenproblemen
Examen
- Mondeling open boek over het theoretisch gedeelte
o Drie kwartier voorbereidingstijd voor twee vragen met kwartier
examen
o Toepassen, verbanden leggen, inzicht vragen (bv. mening over
artikel uit tijdschrift over dyslexie beargumenteren)
o 80% van het punt (16/20)
- Paper over het praktijkgedeelte
o 20% van het punt (4/20)
Thema’s:
- Dyslexie: ernstige en hardnekkige lees- en spellingproblemen
o Actuele discussie over de definitie van dyslexie (classificatie)
o Actuele verklaringsmodellen van dyslexie
o Comorbiditeit dyslexie en ADHD
o Nieuwe leesstheorieën en hun impact op behandeling
o Vroegtijdige onderkenning en preventie van dyslexie
- Rekenproblemen
o Actuele discussie over de definitie van dyscalculie
o Actuele verklaringsmodellen van dyscalculie
o Vroegtijdige onderkenning en preventie van dyscalculie
- Leerstoornissen en neurodiversiteit
1. Definitie en classificatie van dyslexie
1.1 Definitie van dyslexie
1.1.1 Dyslexie: discrepantiedefinities
DSM-IV (1994)
- Het leesniveau ligt, gemeten met een individueel afgenomen
gestandaardiseerde test voor leesvaardigheid of begrip, aanzienlijk onder
het te verwachten niveau dat hoort bij de leeftijd, de gemeten intelligentie
en de bij de leeftijd passende opleiding van de betrokkene
2
,Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
- De stoornis interfereert in significante mate met de schoolresultaten of de
dagelijkse bezigheden waarvoor leesvaardigheid vereist is
- Indien een zintuiglijk defect aanwezig is, zijn de leesproblemen ernstiger
dan die die hier gewoonlijk bij horen
Het basisidee van het discrepantiecriterium is dat het prestatieniveau dat we zien
in de schoolse vakken, aanzienlijk onder wat je zou kunnen verwachten van het
IQ ligt. Tot 2013 werd dit criterium in DSM gebruikt.
Kritiek:
- Cruciale rol van intelligentie
- Dyslexie is onafhankelijk van intelligentie
o “There exists no strong evidence that poor readers of high and low
intelligence display marked differences in the fundamental cognitive
and neurological processes that are the source of their reading
difficulties” (Stanovich, 1996)
o “Students with higher IQ and poor reading achievement (IQ-
discrepant) and students with both lower IQ and poor reading
achievement … (show) … negligible to small differences on several
measures of reading and phonological processing” (Fletcher, et al.,
2013)
De samenhang tussen intelligentie en schoolse vaardigheden is niet zo hoog. In
het begin van de lagere school valt dat nog mee, maar naarmate men vordert in
de lagere school daalt de correlatie. Dyslexie is onafhankelijk van IQ.
Er wordt soms gezegd dat mensen met dyslexie hoogbegaafd zijn, ‘de gave van
dyslexie’. Dit idee hangt samen met het discrepantiecriterium.
Er wordt geen extra classificatie van dyslexie gegeven aan mensen met een
verstandelijke beperking, omdat dat naar behandeling weinig effect heeft.
Stanovich (1996) ; Fletcher et al. (2013)
- Het discrepantiecriterium vertrekt van een foute vooronderstelling
o Bij kinderen met leesproblemen en laag IQ
Laag IQ is oorzaak van de leesproblemen – ‘expected
underachievement’
o Bij kinderen met leesproblemen en een goed IQ
Er moet een specifieke oorzaak van de leesproblemen zijn –
‘unexpected underachievement’
- Fenotypische beschrijving van dyslexie (Stanovoch, p. 155)
o Woordherkenning als centraal probleem
o Problemen met fonologische verwerking (= kunnen omgaan met de
klankstructuur) als onderliggend cognitief proces
3
, Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
- Er is een band tussen etiologie en fonologie maar niet tussen etiologie en
IQ-lees-discrepantie
o Erfelijkheidsonderzoek: fonologie meer erfelijk dan IQ
o Neuro-anatomisch onderzoek: hersenzones die voor fonologie
belangrijk zijn, zien we ook terugkomen bij familieleden
o fMRI onderzoek: de structuur van onze fonologische (= oorzakelijke
zones van dyslexie) in de hersenen is veel hoger gecorreleerd met
fonologie dan met intelligentie
- Er is geen verband tussen IQ en IQ-lees-discrepantie enerzijds en de
fenotypische kenmerken van dyslexie anderzijds
- IQ-discrepantie zwakke lezers en andere zwakke lezers hebben dezelfde
prognose voor hun leesontwikkeling
- IQ bepaalt minder dan 1% van de unieke variantie in interventieresultaten
bij zwakke lezers
Conclusie: dyslexie heeft niks te maken met intelligentie!
1.1.2 Dyslexie: alternatieve definities
Cognitieve discrepantiemodellen
- Patroon van cognitieve sterktes en zwaktes
- Misschien is er tussen specifieke cognitieve vaardigheden ergens eeen
relatieve sterkte en zwakte, in plaats van dat er met IQ een discrepentatie
is
- Niet per se discrepantie tussen intelligentie en lezen maar tussen andere
vaardigheid en lezen
o Bv. wiskunde vergelijken met technisch en begrijpend lezen
o Indien technisch lezen lager ligt dan begrijpend lezen kunnen we
beginnen spreken van dyslexie
o Indien technisch lezen en begrijpend lezen even laag liggen kunnen
we niet van dyslexie spreken
- Deze modellen niet gehouden omdat o.a. nogal wat mensen met dyslexie
door hun technisch leesprobleem ook problemen gaan krijgen met bv.
begrijpend lezen
Verklarende definities
- Kijken naar wat de oorzaak is van dyslexie
- Specificiteit gezocht in de onderliggende cognitieve oorzaak van dyslexie
- Ook niet gehaald omdat we nog niet weten wat (1) de verklaring is van
dyslexie en (2) is het zo dat dyslexie door één iets verklaard wordt of door
een combinatie van zaken? Als we nog niet weten wat de oorzaak is van
een probleem, kunnen we moeilijk het fenomeen verklaren
Beschrijvende definities
4
Inhoudsopgave
1
,Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
Informatie
Inhoud
- Informatief – theoretisch gedeelte
o Colleges
o Zelfstudie
- Praktijkvoorbeelden
o Van diagnostiek naar behandeling
o Van lees-, spelling- en rekenproblemen
Examen
- Mondeling open boek over het theoretisch gedeelte
o Drie kwartier voorbereidingstijd voor twee vragen met kwartier
examen
o Toepassen, verbanden leggen, inzicht vragen (bv. mening over
artikel uit tijdschrift over dyslexie beargumenteren)
o 80% van het punt (16/20)
- Paper over het praktijkgedeelte
o 20% van het punt (4/20)
Thema’s:
- Dyslexie: ernstige en hardnekkige lees- en spellingproblemen
o Actuele discussie over de definitie van dyslexie (classificatie)
o Actuele verklaringsmodellen van dyslexie
o Comorbiditeit dyslexie en ADHD
o Nieuwe leesstheorieën en hun impact op behandeling
o Vroegtijdige onderkenning en preventie van dyslexie
- Rekenproblemen
o Actuele discussie over de definitie van dyscalculie
o Actuele verklaringsmodellen van dyscalculie
o Vroegtijdige onderkenning en preventie van dyscalculie
- Leerstoornissen en neurodiversiteit
1. Definitie en classificatie van dyslexie
1.1 Definitie van dyslexie
1.1.1 Dyslexie: discrepantiedefinities
DSM-IV (1994)
- Het leesniveau ligt, gemeten met een individueel afgenomen
gestandaardiseerde test voor leesvaardigheid of begrip, aanzienlijk onder
het te verwachten niveau dat hoort bij de leeftijd, de gemeten intelligentie
en de bij de leeftijd passende opleiding van de betrokkene
2
,Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
- De stoornis interfereert in significante mate met de schoolresultaten of de
dagelijkse bezigheden waarvoor leesvaardigheid vereist is
- Indien een zintuiglijk defect aanwezig is, zijn de leesproblemen ernstiger
dan die die hier gewoonlijk bij horen
Het basisidee van het discrepantiecriterium is dat het prestatieniveau dat we zien
in de schoolse vakken, aanzienlijk onder wat je zou kunnen verwachten van het
IQ ligt. Tot 2013 werd dit criterium in DSM gebruikt.
Kritiek:
- Cruciale rol van intelligentie
- Dyslexie is onafhankelijk van intelligentie
o “There exists no strong evidence that poor readers of high and low
intelligence display marked differences in the fundamental cognitive
and neurological processes that are the source of their reading
difficulties” (Stanovich, 1996)
o “Students with higher IQ and poor reading achievement (IQ-
discrepant) and students with both lower IQ and poor reading
achievement … (show) … negligible to small differences on several
measures of reading and phonological processing” (Fletcher, et al.,
2013)
De samenhang tussen intelligentie en schoolse vaardigheden is niet zo hoog. In
het begin van de lagere school valt dat nog mee, maar naarmate men vordert in
de lagere school daalt de correlatie. Dyslexie is onafhankelijk van IQ.
Er wordt soms gezegd dat mensen met dyslexie hoogbegaafd zijn, ‘de gave van
dyslexie’. Dit idee hangt samen met het discrepantiecriterium.
Er wordt geen extra classificatie van dyslexie gegeven aan mensen met een
verstandelijke beperking, omdat dat naar behandeling weinig effect heeft.
Stanovich (1996) ; Fletcher et al. (2013)
- Het discrepantiecriterium vertrekt van een foute vooronderstelling
o Bij kinderen met leesproblemen en laag IQ
Laag IQ is oorzaak van de leesproblemen – ‘expected
underachievement’
o Bij kinderen met leesproblemen en een goed IQ
Er moet een specifieke oorzaak van de leesproblemen zijn –
‘unexpected underachievement’
- Fenotypische beschrijving van dyslexie (Stanovoch, p. 155)
o Woordherkenning als centraal probleem
o Problemen met fonologische verwerking (= kunnen omgaan met de
klankstructuur) als onderliggend cognitief proces
3
, Thema’s uit de orthopedagogiek: leerstoornissen
- Er is een band tussen etiologie en fonologie maar niet tussen etiologie en
IQ-lees-discrepantie
o Erfelijkheidsonderzoek: fonologie meer erfelijk dan IQ
o Neuro-anatomisch onderzoek: hersenzones die voor fonologie
belangrijk zijn, zien we ook terugkomen bij familieleden
o fMRI onderzoek: de structuur van onze fonologische (= oorzakelijke
zones van dyslexie) in de hersenen is veel hoger gecorreleerd met
fonologie dan met intelligentie
- Er is geen verband tussen IQ en IQ-lees-discrepantie enerzijds en de
fenotypische kenmerken van dyslexie anderzijds
- IQ-discrepantie zwakke lezers en andere zwakke lezers hebben dezelfde
prognose voor hun leesontwikkeling
- IQ bepaalt minder dan 1% van de unieke variantie in interventieresultaten
bij zwakke lezers
Conclusie: dyslexie heeft niks te maken met intelligentie!
1.1.2 Dyslexie: alternatieve definities
Cognitieve discrepantiemodellen
- Patroon van cognitieve sterktes en zwaktes
- Misschien is er tussen specifieke cognitieve vaardigheden ergens eeen
relatieve sterkte en zwakte, in plaats van dat er met IQ een discrepentatie
is
- Niet per se discrepantie tussen intelligentie en lezen maar tussen andere
vaardigheid en lezen
o Bv. wiskunde vergelijken met technisch en begrijpend lezen
o Indien technisch lezen lager ligt dan begrijpend lezen kunnen we
beginnen spreken van dyslexie
o Indien technisch lezen en begrijpend lezen even laag liggen kunnen
we niet van dyslexie spreken
- Deze modellen niet gehouden omdat o.a. nogal wat mensen met dyslexie
door hun technisch leesprobleem ook problemen gaan krijgen met bv.
begrijpend lezen
Verklarende definities
- Kijken naar wat de oorzaak is van dyslexie
- Specificiteit gezocht in de onderliggende cognitieve oorzaak van dyslexie
- Ook niet gehaald omdat we nog niet weten wat (1) de verklaring is van
dyslexie en (2) is het zo dat dyslexie door één iets verklaard wordt of door
een combinatie van zaken? Als we nog niet weten wat de oorzaak is van
een probleem, kunnen we moeilijk het fenomeen verklaren
Beschrijvende definities
4
