Geschiedenis historisch context H3
1. Wetenschappelijke Revolutie
In de middeleeuwen waren geleerden vooral geestelijken en onderzoek had te maken met
godsdienst. Vanaf de renaissance kwamen er steeds meet niet-geestelijke onderzoekers.
Wetenschappelijke revolutie: periode in de 17e eeuw met een groot aantal uitvinden. Kenmerken:
Nieuwe manier van onderzoeken: observeren (waarnemen), experimenteren en redeneren
(nadenken over wat er gebeurd).
Grote veranderingen in het leven van mensen: vooruitgang in medische zorg, en nieuwe
energiebronnen
Verzet van de Kerk: kerkelijke opvattingen werden door onderzoek verworpen
Oorzaken van Wetenschappelijke revolutie:
Ontdekkingsreizen: vanaf de 15e eeuw werd een groot deel van de wereld buiten Europa
bekend waardoor het wereldbeeld veranderde
Ambachtelijke technieken: ambachtslieden hadden veel kennis (vooral wiskunde of
meetkunde) omdat het belangrijk was dat metingen en berekeningen klopten
Humanistische tekstanalyse: wetenschappers gingen tijdens de renaissance kennis vergaren
door werken uit de Klassieke Oudheid te onderzoeken en bestuderen. Humanisten legden de
nadruk op het zelfstandig denken van de mens
Rationalisme: kennis komt voort uit logisch denken. René Descartes die vond dat de
samenleving met het verstand (ratio) moest worden onderzocht (rationalist).
Empirisme: kennis moet gebaseerd zijn op waarnemingen en ervaring. John Locke was een
empirist
De wetenschappelijke revolutie leidde tot nieuwe inzichten en ontdekkingen:
Isaac Newton: kwam via waarnemen en proeven tot natuurwetten, zoals zwaartekracht.
Antoni van Leeuwenhoek: ontwierp microscoop en ontdekte micro-organismen
Wonderen uit de bijbel konden niet met verstand worden verklaard
Ontdekkingsreizigers ontdekten op andere contineten verschillende culturen en geloven
Humanistische tekstanalyse zorgde voor kritiek op leer kerk en levenswijze geestelijken. Dit
zorgde uiteindelijk voor de Hervorming.
Door de nieuwe inzichten en ontdekkingen ontstonden discussies over de positie van godsdienst.
Godsdienst werd steeds minder gezien als verantwoordelijkheid van staat of vorst, maar als zaak van
het individu; wie zelfstandig nadacht kon zelf bepalen wat hij geloofde. Hierdoor gingen vorsten
steeds meer één godsdienst toestaan; om religieuze redenen of om godsdienstoorlog te voorkomen.
, 2. Wetenschappelijke revolutie leidt tot de Verlichting
Steeds meer mensen gingen vertrouwen op eigen verstand en in de 18 e eeuw ontstond een nieuwe
stroming in het denken de verlichting. Verlichte denkers vonden dat wetenschappelijke methoden
moesten worden toegepast op de samenleving. Bijgelovige leefde in duisternis, maar met boeken
van verlichters konden mensen kennis krijgen (licht in duisternis).
Ideeën van verlichte denkers op de volgende gebieden in de samenleving:
Traditie: gezag van wereldlijke en kerkelijke leiders werd in twijfel getrokken, omdat ze hun
macht ontleenden aan traditie en geloof. Verlichters pleitte voor scheiding van Kerk en staat.
Ook waren ze tegen bijgeloof (niet verklaarbaar met verstand) en afdwingen van
betekenissen door marteling.
Religieuze praktijken: aanhangers van godsdiensten moeten andersdenkenden niet
bestrijden
Gezagsverhoudingen:
o Volkssoevereiniteit: de vorst moet macht ontlenen aan het volk en is daarom
verantwoording schuldig aan het volk
o Sociaal contract tussen volk en volk of burgers onderling: Locke en Rousseau
pleitten voor het sluiten van een contract die voorkomt dat er oorlogen tussen vorst
en volk of burgers onderling uitbreekt.
o Scheiding van de machten in een staat: Charles-Louis Montesquieu met het idee van
trias politica
Opvoeding: ouders moeten zorg besteden aan opvoeding en kinderen moeten worden
behandeld als volwassene. Rousseau schreef Emile ou de l’éducation waarin hij zegt dat
leerlingen moeten leren over natuur en natuurwetenschappen ervaren omdat ze dan
nieuwsgierig worden.
Onderwijs: alle kinderen worden gelijk geboren en moeten dezelfde kansen krijgen.
Leerlingen moeten zelf naar antwoorden zoeken, door ervaring en zelf oordelen. Door
onderwijs wordt kennis vergroot en de samenleving verbeterd.
Verbreding van kennis:
o onderzoekers gingen resultaten uitwisselen en samenwerken in verenigingen
o encyclopedie (1751): belangrijkste boek van verlichting geschreven door Diderot
De maatschappijkritiek van Verlichters leidde tot optimisme en geloof in maatschappelijke
vooruitgang (rationeel optimisme). Vooruitgang zichtbaar: artsen gingen mensen genezen, mijnwerk
werd veiliger en produceren makkelijker. Wel heeft het menselijk verstand grenzen en kan het niet
alles verklaren. Volgens Immanuel Kant kunnen we de werkelijkheid niet echt kennen, omdat we die
zelf in onze gedachten vormgeven op basis van de werkelijkheid die we waarnemen.
1. Wetenschappelijke Revolutie
In de middeleeuwen waren geleerden vooral geestelijken en onderzoek had te maken met
godsdienst. Vanaf de renaissance kwamen er steeds meet niet-geestelijke onderzoekers.
Wetenschappelijke revolutie: periode in de 17e eeuw met een groot aantal uitvinden. Kenmerken:
Nieuwe manier van onderzoeken: observeren (waarnemen), experimenteren en redeneren
(nadenken over wat er gebeurd).
Grote veranderingen in het leven van mensen: vooruitgang in medische zorg, en nieuwe
energiebronnen
Verzet van de Kerk: kerkelijke opvattingen werden door onderzoek verworpen
Oorzaken van Wetenschappelijke revolutie:
Ontdekkingsreizen: vanaf de 15e eeuw werd een groot deel van de wereld buiten Europa
bekend waardoor het wereldbeeld veranderde
Ambachtelijke technieken: ambachtslieden hadden veel kennis (vooral wiskunde of
meetkunde) omdat het belangrijk was dat metingen en berekeningen klopten
Humanistische tekstanalyse: wetenschappers gingen tijdens de renaissance kennis vergaren
door werken uit de Klassieke Oudheid te onderzoeken en bestuderen. Humanisten legden de
nadruk op het zelfstandig denken van de mens
Rationalisme: kennis komt voort uit logisch denken. René Descartes die vond dat de
samenleving met het verstand (ratio) moest worden onderzocht (rationalist).
Empirisme: kennis moet gebaseerd zijn op waarnemingen en ervaring. John Locke was een
empirist
De wetenschappelijke revolutie leidde tot nieuwe inzichten en ontdekkingen:
Isaac Newton: kwam via waarnemen en proeven tot natuurwetten, zoals zwaartekracht.
Antoni van Leeuwenhoek: ontwierp microscoop en ontdekte micro-organismen
Wonderen uit de bijbel konden niet met verstand worden verklaard
Ontdekkingsreizigers ontdekten op andere contineten verschillende culturen en geloven
Humanistische tekstanalyse zorgde voor kritiek op leer kerk en levenswijze geestelijken. Dit
zorgde uiteindelijk voor de Hervorming.
Door de nieuwe inzichten en ontdekkingen ontstonden discussies over de positie van godsdienst.
Godsdienst werd steeds minder gezien als verantwoordelijkheid van staat of vorst, maar als zaak van
het individu; wie zelfstandig nadacht kon zelf bepalen wat hij geloofde. Hierdoor gingen vorsten
steeds meer één godsdienst toestaan; om religieuze redenen of om godsdienstoorlog te voorkomen.
, 2. Wetenschappelijke revolutie leidt tot de Verlichting
Steeds meer mensen gingen vertrouwen op eigen verstand en in de 18 e eeuw ontstond een nieuwe
stroming in het denken de verlichting. Verlichte denkers vonden dat wetenschappelijke methoden
moesten worden toegepast op de samenleving. Bijgelovige leefde in duisternis, maar met boeken
van verlichters konden mensen kennis krijgen (licht in duisternis).
Ideeën van verlichte denkers op de volgende gebieden in de samenleving:
Traditie: gezag van wereldlijke en kerkelijke leiders werd in twijfel getrokken, omdat ze hun
macht ontleenden aan traditie en geloof. Verlichters pleitte voor scheiding van Kerk en staat.
Ook waren ze tegen bijgeloof (niet verklaarbaar met verstand) en afdwingen van
betekenissen door marteling.
Religieuze praktijken: aanhangers van godsdiensten moeten andersdenkenden niet
bestrijden
Gezagsverhoudingen:
o Volkssoevereiniteit: de vorst moet macht ontlenen aan het volk en is daarom
verantwoording schuldig aan het volk
o Sociaal contract tussen volk en volk of burgers onderling: Locke en Rousseau
pleitten voor het sluiten van een contract die voorkomt dat er oorlogen tussen vorst
en volk of burgers onderling uitbreekt.
o Scheiding van de machten in een staat: Charles-Louis Montesquieu met het idee van
trias politica
Opvoeding: ouders moeten zorg besteden aan opvoeding en kinderen moeten worden
behandeld als volwassene. Rousseau schreef Emile ou de l’éducation waarin hij zegt dat
leerlingen moeten leren over natuur en natuurwetenschappen ervaren omdat ze dan
nieuwsgierig worden.
Onderwijs: alle kinderen worden gelijk geboren en moeten dezelfde kansen krijgen.
Leerlingen moeten zelf naar antwoorden zoeken, door ervaring en zelf oordelen. Door
onderwijs wordt kennis vergroot en de samenleving verbeterd.
Verbreding van kennis:
o onderzoekers gingen resultaten uitwisselen en samenwerken in verenigingen
o encyclopedie (1751): belangrijkste boek van verlichting geschreven door Diderot
De maatschappijkritiek van Verlichters leidde tot optimisme en geloof in maatschappelijke
vooruitgang (rationeel optimisme). Vooruitgang zichtbaar: artsen gingen mensen genezen, mijnwerk
werd veiliger en produceren makkelijker. Wel heeft het menselijk verstand grenzen en kan het niet
alles verklaren. Volgens Immanuel Kant kunnen we de werkelijkheid niet echt kennen, omdat we die
zelf in onze gedachten vormgeven op basis van de werkelijkheid die we waarnemen.
