MENS EN OMGEVING
SAMENVATTING
Fontys hogescholen
1
,Inhoudsopgave
Week 1 – Sociale psychologie...................................................................................................................................3
Hoofdstuk 1......................................................................................................................................................3
Hoofdstuk 2......................................................................................................................................................4
Week 2 - Sociale psychologie..................................................................................................................................13
Hoofdstuk 3....................................................................................................................................................13
Week 3 - Sociale psychologie.................................................................................................................................17
Hoofdstuk 5....................................................................................................................................................17
Hoofdstuk 7....................................................................................................................................................20
Week 4 - Sociale psychologie..................................................................................................................................21
Hoofdstuk 6....................................................................................................................................................22
Week 5 - Groepsdynamica......................................................................................................................................31
Hoofdstuk 3....................................................................................................................................................31
Hoofdstuk 4....................................................................................................................................................32
Hoofdstuk 5....................................................................................................................................................36
Hoofdstuk 11..................................................................................................................................................37
Hoofdstuk 14..................................................................................................................................................44
Week 6 - Groepsdynamica.....................................................................................................................................46
Hoofdstuk 8....................................................................................................................................................46
Week 7 - Management, Organisatie en gedrag......................................................................................................49
Hoofdstuk 12..................................................................................................................................................49
Hoofdstuk 13..................................................................................................................................................54
Leiderschap, een gids (Goossens)...........................................................................................................................56
Hoofdstuk 2....................................................................................................................................................56
Hoofdstuk 4....................................................................................................................................................58
Week 8 - Management, Organisatie en gedrag......................................................................................................60
Hoofdstuk 6....................................................................................................................................................60
Artikel Globi....................................................................................................................................................69
Week 9 – Dementies...............................................................................................................................................71
Het Hofstede model.......................................................................................................................................71
Dimensies van 8-GLOBE model......................................................................................................................72
Zemni & Yakoub..............................................................................................................................................74
2
,Week 1 – Sociale psychologie
Leeruitkomsten:
De student kan beschrijven wat sociale psychologie inhoudt en wat de rol van sociaal
afstemmen is voor mensen.
De student kan de sociale vergelijkingstheorie van Festinger (1954) beschrijven.
De student kan het verschil tussen het privézelfbewustzijn en publiekszelfbewustzijn
herkennen in een korte casus.
De student kan uitleggen wat zelfkennis en zelfbewustzijn is en hoe dit met elkaar
samenhangt.
De student kan uitleggen wat de functie is van het hebben van een zelfbewustzijn en wat het
effect is van een verhoogd zelfbewustzijn.
De student kan verschillende manieren benoemen en uitleggen hoe we aan kennis over
onszelf komen.
De student kan beschrijven hoe zelfkennis georganiseerd is.
De student kan uitleggen welke vormen van zelfwaardering er zijn en deze herkennen in een
casus.
De student kan de vier zelfevaluatiemotieven uitleggen en herkennen in een korte casus.
Hoofdstuk 1
1.1 sociale invloed
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie van de manier waarop gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of voorgestelde aanwezigheid van
andere mensen.
Een belangrijk uitgangspunt van de psychologie is dat het gedrag van mensen wordt bepaald door de
situatie waarin ze zich bevinden en door andere mensen in hun omgeving. Een ander belangrijk
uitgangspunt is dat mensen niet op de objectieve kenmerken van een situatie reageren, maar op hun
eigen interpretatie ervan. De derde belangrijke uitgangspunt is dat mensen op reageren op hun
interpretatie van de situatie waarin ze zich bevinden, vaak zonder dat ze het zelf beseffen. Eraew
Kameleon affect: Het overnemen van bewegingen van anderen. Het effect is vooral sterk wanneer
mensen bij een groep horen die ze kennen.
Spiegelneuronen: hersencellen die de activiteiten en ervaringen van anderen weerspiegelen in het
eigen brein. Ze zorgen er dus voor dat er alles wordt nagedaan wat er wordt gezien. Het kan gaan om
gevoelens, zintuigen, motorische reacties of fysiologische reacties.
Emotionele besmetting: mensen nemen automatisch de gevoelens van anderen over.
Hindsight-bias: inzicht achteraf
Selffulfilling prophecy: een voorspelling die zichzelf tot werkelijkheid maakt. Je gaat iemand
behandelen op de manier hoe je verwacht hoe die is. Bijv. Als je denkt dat iemand knap is, ga je die
eerder aardig vinden en ook aardig behandelen. Of als je denkt dat iemand dom is, dan ga je geen
“hoogopgeleide” onderwerpen voeren.
3
, 1.2 Het sociaal-psychologisch perspectief
Bystandereffect: Hoe meer mensen in de ruimte zijn, hoe minder de kans dat die persoon wordt
geholpen. Bijv. als iemand een epileptische aanval zal krijgen.
Een andere reden waarom mensen elkaar niet helpen, is omdat ze anderen imiteren. Als niemand
iets doet, dan denken de rest van de mensen dat vast niet belangrijk is om te helpen.
Diffusion of responsebility: Wanneer er veel mensen in de buurt zijn, voelen mensen zich minder
snel verantwoordelijk als ze iemand moeten helpen.
Bewuste kennis staat opgeslagen in de impliciete geheugen en onze bewuste kennis staat opgeslagen
in de expliciete geheugen.
Induced compliance (meegaandheid) kan voor cognitieve dissonantie zorgen. Cognitieve dissonantie
is wanneer je een tegenstelling ervaart tussen twee gedachtes. Bijv. ‘Ik ben tegen verhoging van het
collegegeld’, en ‘Ik schrijf uit vrije wil een betoog vóór verhoging van het collegegeld’.
Stel dat de onderzoeker had gezegd: ‘Als je een betoog vóór verhoging van het collegegeld schrijft,
krijg je van mij 25 euro extra.’ Dan zou je denken: ‘Ik doe dit omdat ik er 25 euro mee verdien.’ Niks
aan de hand. Je zou geen cognitieve dissonantie ervaren.
Hoofdstuk 2
2.1 Zelfkennis
Zelfkennis: De ideeën en gevoelens die mensen over zichzelf hebben. We hebben allerlei ideeën over
onze eigenschappen, oorzaken van ons gedrag, hoe we bij anderen overkomen en hoe onze toekomst
eruitziet. Deze ideeën kunnen kloppend of niet kloppend zijn, ingewikkeld of simpel. Vaak zijn ze
bewust en kunnen we ze verwoorden, maar vaak zijn ze net als andere soorten kennis onbewust.
Zonder zelfkennis weet iemand niet wat voor persoon diegene is, en je zou jezelf daardoor steeds
opnieuw verrassen met je eigen acties en reacties. Je weet bijvoorbeeld niet hoe je doorgaans met je
vrienden omgaat, of je verlegen bent of juist extravert. Je zou geen besef hebben van je slechte
eigenschappen. Je zou geen flauw benul hebben van je meningen en overtuigingen.
Zelfbewustzijn; de beleving van de eigen identiteit, dus van wie we zijn, wat we doen, denken, voelen
of hebben meegemaakt. Het zelfbewustzijn gaat omhoog als mensen zichzelf zien in een spiegel, op
video of via een geluidsopname. Of mensen worden meer zelfbewust wanneer ze weten of denken
dat anderen hen waarnemen.
Een vergroot zelfbewustzijn leidt er naar toe dat mensen hun eigen normen beter naleven. Het kan
ook negatieve effecten hebben, zoals het onderbreken van gedragsroutines. Het kan leiden tot
slechtere prestaties. Bijv. een topvoetballer die misschiet bij een strafschop. Daarnaast kan het ook
leiden tot depressies en angst.
Er zijn twee soorten zelfbewustzijn;
Publiek bewustzijn: ontstaat wanneer we ons bewust worden van hoe we zichtbaar zijn voor
anderen. We kiezen dan voor het perspectief van een publieke waarnemer. Bijv. bezig zijn
met hoe je overkomt voor andere mensen.
4
SAMENVATTING
Fontys hogescholen
1
,Inhoudsopgave
Week 1 – Sociale psychologie...................................................................................................................................3
Hoofdstuk 1......................................................................................................................................................3
Hoofdstuk 2......................................................................................................................................................4
Week 2 - Sociale psychologie..................................................................................................................................13
Hoofdstuk 3....................................................................................................................................................13
Week 3 - Sociale psychologie.................................................................................................................................17
Hoofdstuk 5....................................................................................................................................................17
Hoofdstuk 7....................................................................................................................................................20
Week 4 - Sociale psychologie..................................................................................................................................21
Hoofdstuk 6....................................................................................................................................................22
Week 5 - Groepsdynamica......................................................................................................................................31
Hoofdstuk 3....................................................................................................................................................31
Hoofdstuk 4....................................................................................................................................................32
Hoofdstuk 5....................................................................................................................................................36
Hoofdstuk 11..................................................................................................................................................37
Hoofdstuk 14..................................................................................................................................................44
Week 6 - Groepsdynamica.....................................................................................................................................46
Hoofdstuk 8....................................................................................................................................................46
Week 7 - Management, Organisatie en gedrag......................................................................................................49
Hoofdstuk 12..................................................................................................................................................49
Hoofdstuk 13..................................................................................................................................................54
Leiderschap, een gids (Goossens)...........................................................................................................................56
Hoofdstuk 2....................................................................................................................................................56
Hoofdstuk 4....................................................................................................................................................58
Week 8 - Management, Organisatie en gedrag......................................................................................................60
Hoofdstuk 6....................................................................................................................................................60
Artikel Globi....................................................................................................................................................69
Week 9 – Dementies...............................................................................................................................................71
Het Hofstede model.......................................................................................................................................71
Dimensies van 8-GLOBE model......................................................................................................................72
Zemni & Yakoub..............................................................................................................................................74
2
,Week 1 – Sociale psychologie
Leeruitkomsten:
De student kan beschrijven wat sociale psychologie inhoudt en wat de rol van sociaal
afstemmen is voor mensen.
De student kan de sociale vergelijkingstheorie van Festinger (1954) beschrijven.
De student kan het verschil tussen het privézelfbewustzijn en publiekszelfbewustzijn
herkennen in een korte casus.
De student kan uitleggen wat zelfkennis en zelfbewustzijn is en hoe dit met elkaar
samenhangt.
De student kan uitleggen wat de functie is van het hebben van een zelfbewustzijn en wat het
effect is van een verhoogd zelfbewustzijn.
De student kan verschillende manieren benoemen en uitleggen hoe we aan kennis over
onszelf komen.
De student kan beschrijven hoe zelfkennis georganiseerd is.
De student kan uitleggen welke vormen van zelfwaardering er zijn en deze herkennen in een
casus.
De student kan de vier zelfevaluatiemotieven uitleggen en herkennen in een korte casus.
Hoofdstuk 1
1.1 sociale invloed
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie van de manier waarop gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of voorgestelde aanwezigheid van
andere mensen.
Een belangrijk uitgangspunt van de psychologie is dat het gedrag van mensen wordt bepaald door de
situatie waarin ze zich bevinden en door andere mensen in hun omgeving. Een ander belangrijk
uitgangspunt is dat mensen niet op de objectieve kenmerken van een situatie reageren, maar op hun
eigen interpretatie ervan. De derde belangrijke uitgangspunt is dat mensen op reageren op hun
interpretatie van de situatie waarin ze zich bevinden, vaak zonder dat ze het zelf beseffen. Eraew
Kameleon affect: Het overnemen van bewegingen van anderen. Het effect is vooral sterk wanneer
mensen bij een groep horen die ze kennen.
Spiegelneuronen: hersencellen die de activiteiten en ervaringen van anderen weerspiegelen in het
eigen brein. Ze zorgen er dus voor dat er alles wordt nagedaan wat er wordt gezien. Het kan gaan om
gevoelens, zintuigen, motorische reacties of fysiologische reacties.
Emotionele besmetting: mensen nemen automatisch de gevoelens van anderen over.
Hindsight-bias: inzicht achteraf
Selffulfilling prophecy: een voorspelling die zichzelf tot werkelijkheid maakt. Je gaat iemand
behandelen op de manier hoe je verwacht hoe die is. Bijv. Als je denkt dat iemand knap is, ga je die
eerder aardig vinden en ook aardig behandelen. Of als je denkt dat iemand dom is, dan ga je geen
“hoogopgeleide” onderwerpen voeren.
3
, 1.2 Het sociaal-psychologisch perspectief
Bystandereffect: Hoe meer mensen in de ruimte zijn, hoe minder de kans dat die persoon wordt
geholpen. Bijv. als iemand een epileptische aanval zal krijgen.
Een andere reden waarom mensen elkaar niet helpen, is omdat ze anderen imiteren. Als niemand
iets doet, dan denken de rest van de mensen dat vast niet belangrijk is om te helpen.
Diffusion of responsebility: Wanneer er veel mensen in de buurt zijn, voelen mensen zich minder
snel verantwoordelijk als ze iemand moeten helpen.
Bewuste kennis staat opgeslagen in de impliciete geheugen en onze bewuste kennis staat opgeslagen
in de expliciete geheugen.
Induced compliance (meegaandheid) kan voor cognitieve dissonantie zorgen. Cognitieve dissonantie
is wanneer je een tegenstelling ervaart tussen twee gedachtes. Bijv. ‘Ik ben tegen verhoging van het
collegegeld’, en ‘Ik schrijf uit vrije wil een betoog vóór verhoging van het collegegeld’.
Stel dat de onderzoeker had gezegd: ‘Als je een betoog vóór verhoging van het collegegeld schrijft,
krijg je van mij 25 euro extra.’ Dan zou je denken: ‘Ik doe dit omdat ik er 25 euro mee verdien.’ Niks
aan de hand. Je zou geen cognitieve dissonantie ervaren.
Hoofdstuk 2
2.1 Zelfkennis
Zelfkennis: De ideeën en gevoelens die mensen over zichzelf hebben. We hebben allerlei ideeën over
onze eigenschappen, oorzaken van ons gedrag, hoe we bij anderen overkomen en hoe onze toekomst
eruitziet. Deze ideeën kunnen kloppend of niet kloppend zijn, ingewikkeld of simpel. Vaak zijn ze
bewust en kunnen we ze verwoorden, maar vaak zijn ze net als andere soorten kennis onbewust.
Zonder zelfkennis weet iemand niet wat voor persoon diegene is, en je zou jezelf daardoor steeds
opnieuw verrassen met je eigen acties en reacties. Je weet bijvoorbeeld niet hoe je doorgaans met je
vrienden omgaat, of je verlegen bent of juist extravert. Je zou geen besef hebben van je slechte
eigenschappen. Je zou geen flauw benul hebben van je meningen en overtuigingen.
Zelfbewustzijn; de beleving van de eigen identiteit, dus van wie we zijn, wat we doen, denken, voelen
of hebben meegemaakt. Het zelfbewustzijn gaat omhoog als mensen zichzelf zien in een spiegel, op
video of via een geluidsopname. Of mensen worden meer zelfbewust wanneer ze weten of denken
dat anderen hen waarnemen.
Een vergroot zelfbewustzijn leidt er naar toe dat mensen hun eigen normen beter naleven. Het kan
ook negatieve effecten hebben, zoals het onderbreken van gedragsroutines. Het kan leiden tot
slechtere prestaties. Bijv. een topvoetballer die misschiet bij een strafschop. Daarnaast kan het ook
leiden tot depressies en angst.
Er zijn twee soorten zelfbewustzijn;
Publiek bewustzijn: ontstaat wanneer we ons bewust worden van hoe we zichtbaar zijn voor
anderen. We kiezen dan voor het perspectief van een publieke waarnemer. Bijv. bezig zijn
met hoe je overkomt voor andere mensen.
4
