INTRO Mensbeeld en uitgangspunten
We bestaan in de 1ste Plaats biologisch, dan pas psychologisch of in gedrag.
WE (=gedrag, emoties, motieven, gedachten...) zijn fysisch, chemisch, neurologisch ... bepaald
Hoe kan men de oorzaken van gedrag, emotie, Door inzicht in de werking van het lichaam.
motieven ... leren kennen? Door het lichaam te leren kennen.
Wat betekent genetische predispositie? We zijn bij aanvang ‘geschreven blad’
Wat bedoelt men met autonome werking van de We zijn geen baas in eigen brein. De meeste cognitieve
hersenen. zaken gebeuren automatisch, zonder denken.
Waar moeten we op letten bij biologische basis van Bepaalde gedragskenmerken hebben evolutionaire
gedrag? basis., ze komen niet bij iedereen voor:
Wat waar is op groepsniveau, hoeft niet op te gaan
voor elk individu
‘Disposities’: kenmerken in kiem aanwezig, enkel
ontwikkeling door interacties met omgeving
Correlatie ≠ causaliteit
Valkuil van deze tijd:
Aandacht voor evolutionaire programmatie (genen,
hersenen) doet belang context uit oog verliezen
Speelruimte Orthopedagogisch begeleider:
Biologisch Perspectief
Deel 1 Impact van biologische programmatie op ‘gedrag’
(Geërfd) genetisch materiaal
Onderscheid: geboren versus niet-aangeboren
Onderscheid: geërfd versus genetisch
Hoofdstuk 1 (zygote)
Wat is een zygote? Een bevruchte eicel (eicel +zaadcel)
Wat zit er in de kern van een Volledige menselijke genetische materiaal dat we hebben geërfd van onze
zygote? ouders.
Hoofdstuk 3 (vermenigvuldigingsdeling)
Leg uit: Mitose = vermenigvuldigingsdeling
De cel maakt een kopie van zichzelf (beginnende met zygote)
,Wat zijn de consequenties van De celkern van elke cel in ons lichaam bevat volledige geërfde
Mitose? genetische materiaal (46 chromosomen)
Moedercel Dochtercel
Houd ons als individu in leven
Letterlijke groei tot 25 jaar (dan zijn we “volgroeid” met de prefrontale
kwab in de hersenen als laatste groeipunt)
Hoe zien de cellen eruit en wat Alle cellen zijn genetisch identiek.
doen ze? Ze nemen elk verschillende taken op:
Het differentiatieproces (activeren deel
genetisch potentieel).
Vb: cellen die zich specialiseren in de
hartfunctie, longfunctie of ...
Hoofdstuk 2 (opbouw geërfd genetisch materiaal)
Hoe ziet de opbouw van het Bouwstenen DNA Genen Chromosomen genoom epigenoom
genetisch materiaal eruit?
Wat zijn de 4 DNA bouwstenen? Adenine (A) + thymine (T)
Cytosine (C) + Guanine (G)
Hoe ziet deze vorm eruit? Als een dubbele spiraal.
VGL: Letters of muzieknoten
Wat zijn Genen? Een betekenisvolle groep van DNA-bouwstenen:
Hoe werken die genen? Vormen samen code
Geeft gecodeerde instructies die biologische processen in gang zetten:
wat moet cel doen, wat is haar functie, waar wordt ze ingezet, ...
VGL: Zin of melodie
Wat zijn chromosomen? 10-100-tal genen en miljoenen basenparen met genetische informatie. =
Grote informatiedragers.
Leg uit: Inhoud? Aantal? Soorten? Inhoud specifiek: mens is genetisch uniek
Aantal gelijk: 46 (2 x (22 + 1))
Soorten: autosomaal (44) en gonosomaal (2)
Elk chromosomenpaar heeft 1 chromosoom van de moeder en 1
chromosoom van de vader.
VGL Een hoofdstuk uit een boek of een deel van een partituur.
Wat is het genoom? Geheel van alle chromosomen.
Hoe wordt een genoom In Karyogrammen (genetisch paspoort)
uitgedrukt?
VGL Een boek of partituur
, Wat is het epigenoom? Zijn een laagje receptoren die het genoom
omgeven. Ze zijn gevoelig voor
omgevingsfactoren.
Wat is de functie van het = De aan- en uitknop van genetisch materiaal. Bepaald welk genetisch
epigenoom? materiaal actief mag/moet zijn en welke niet.
(Commando differentiatieproces)
Hoe is de werking van het Niet enkelvoudig causaal (oorzaak en gevolg) verband.
epigenoom? Veeleer een kettingreactie: omgevingsfactor invloed op gen op zijn
beurt op andere genen ander gedrag impact op omgeving ...
VGL Interpretatie musicus/lezer
Voor wat is het epigenoom Voor milieufactoren (zie deel 2)
sensitief?
Hoofdstuk 4 (reductiedeling)
Leg uit: Meiose = reductiedeling voortplantingscellen (eicel en zaadcel).
Doorgeven genetische informatie rond alle kenmerken vader en moeder
(23 + 23 = 46 baby)
Doorgeven helft genetisch materiaal van alle kenmerken.
Hoe wordt de concrete inhoud Per toeval.
van het erfelijk materiaal Erfelijkheidsprincipe = kansberekening genetische ‘erfbaarheid’
doorgegeven?
De wetten van Mendel: 2 a) Homologe chromosomen (44 autosomen of 22 paar)
begrippen? b) Niet-homologe chromosomen (2)
a) homologe chromosomen:
Wat zijn homologe = genenpaar(allel): ouders geven info rond dezelfde kenmerken door.
chromosomen?
≠ inhoud: info van beide ouders zijn genetisch verschillend en hebben
verschillende invloed.
De ene info heeft meer in invloed binnen allel dan andere.
De ene info is dominanter dan de andere (recessief)
Dominant > recessief
Hoe heet het wanneer beide Homozygoot.
genen allel dezelfde invloeden
hebben (hetzelfde kenmerk)?
Hoe heet het wanneer beide Heterozygoot.
genen allel verschillende invloed
hebben (niet hetzelfde kenmerk)?
Wat is het genotype? De genetische invloed (de informatie)
Wat is het Fenotype? Het uiteindelijke resultaat van de genetische invloed van inhoudelijke info
op allel.
Voorbeeld: Genotype moeder: homozygoot recessief (r,r)
Losse oorlellen = dominant kenmerk (D) [andere: DD, Dr]
Vaste oorlellen = recessief kenmerk (r) Fenotype vader: D = dominant, dus: losse lellen
Genotype vader: heterozygoot (D,r) [andere: DD, Fenotype moeder: r = recessief maar wel
rr] homozygoot, dus: vaste lellen
We bestaan in de 1ste Plaats biologisch, dan pas psychologisch of in gedrag.
WE (=gedrag, emoties, motieven, gedachten...) zijn fysisch, chemisch, neurologisch ... bepaald
Hoe kan men de oorzaken van gedrag, emotie, Door inzicht in de werking van het lichaam.
motieven ... leren kennen? Door het lichaam te leren kennen.
Wat betekent genetische predispositie? We zijn bij aanvang ‘geschreven blad’
Wat bedoelt men met autonome werking van de We zijn geen baas in eigen brein. De meeste cognitieve
hersenen. zaken gebeuren automatisch, zonder denken.
Waar moeten we op letten bij biologische basis van Bepaalde gedragskenmerken hebben evolutionaire
gedrag? basis., ze komen niet bij iedereen voor:
Wat waar is op groepsniveau, hoeft niet op te gaan
voor elk individu
‘Disposities’: kenmerken in kiem aanwezig, enkel
ontwikkeling door interacties met omgeving
Correlatie ≠ causaliteit
Valkuil van deze tijd:
Aandacht voor evolutionaire programmatie (genen,
hersenen) doet belang context uit oog verliezen
Speelruimte Orthopedagogisch begeleider:
Biologisch Perspectief
Deel 1 Impact van biologische programmatie op ‘gedrag’
(Geërfd) genetisch materiaal
Onderscheid: geboren versus niet-aangeboren
Onderscheid: geërfd versus genetisch
Hoofdstuk 1 (zygote)
Wat is een zygote? Een bevruchte eicel (eicel +zaadcel)
Wat zit er in de kern van een Volledige menselijke genetische materiaal dat we hebben geërfd van onze
zygote? ouders.
Hoofdstuk 3 (vermenigvuldigingsdeling)
Leg uit: Mitose = vermenigvuldigingsdeling
De cel maakt een kopie van zichzelf (beginnende met zygote)
,Wat zijn de consequenties van De celkern van elke cel in ons lichaam bevat volledige geërfde
Mitose? genetische materiaal (46 chromosomen)
Moedercel Dochtercel
Houd ons als individu in leven
Letterlijke groei tot 25 jaar (dan zijn we “volgroeid” met de prefrontale
kwab in de hersenen als laatste groeipunt)
Hoe zien de cellen eruit en wat Alle cellen zijn genetisch identiek.
doen ze? Ze nemen elk verschillende taken op:
Het differentiatieproces (activeren deel
genetisch potentieel).
Vb: cellen die zich specialiseren in de
hartfunctie, longfunctie of ...
Hoofdstuk 2 (opbouw geërfd genetisch materiaal)
Hoe ziet de opbouw van het Bouwstenen DNA Genen Chromosomen genoom epigenoom
genetisch materiaal eruit?
Wat zijn de 4 DNA bouwstenen? Adenine (A) + thymine (T)
Cytosine (C) + Guanine (G)
Hoe ziet deze vorm eruit? Als een dubbele spiraal.
VGL: Letters of muzieknoten
Wat zijn Genen? Een betekenisvolle groep van DNA-bouwstenen:
Hoe werken die genen? Vormen samen code
Geeft gecodeerde instructies die biologische processen in gang zetten:
wat moet cel doen, wat is haar functie, waar wordt ze ingezet, ...
VGL: Zin of melodie
Wat zijn chromosomen? 10-100-tal genen en miljoenen basenparen met genetische informatie. =
Grote informatiedragers.
Leg uit: Inhoud? Aantal? Soorten? Inhoud specifiek: mens is genetisch uniek
Aantal gelijk: 46 (2 x (22 + 1))
Soorten: autosomaal (44) en gonosomaal (2)
Elk chromosomenpaar heeft 1 chromosoom van de moeder en 1
chromosoom van de vader.
VGL Een hoofdstuk uit een boek of een deel van een partituur.
Wat is het genoom? Geheel van alle chromosomen.
Hoe wordt een genoom In Karyogrammen (genetisch paspoort)
uitgedrukt?
VGL Een boek of partituur
, Wat is het epigenoom? Zijn een laagje receptoren die het genoom
omgeven. Ze zijn gevoelig voor
omgevingsfactoren.
Wat is de functie van het = De aan- en uitknop van genetisch materiaal. Bepaald welk genetisch
epigenoom? materiaal actief mag/moet zijn en welke niet.
(Commando differentiatieproces)
Hoe is de werking van het Niet enkelvoudig causaal (oorzaak en gevolg) verband.
epigenoom? Veeleer een kettingreactie: omgevingsfactor invloed op gen op zijn
beurt op andere genen ander gedrag impact op omgeving ...
VGL Interpretatie musicus/lezer
Voor wat is het epigenoom Voor milieufactoren (zie deel 2)
sensitief?
Hoofdstuk 4 (reductiedeling)
Leg uit: Meiose = reductiedeling voortplantingscellen (eicel en zaadcel).
Doorgeven genetische informatie rond alle kenmerken vader en moeder
(23 + 23 = 46 baby)
Doorgeven helft genetisch materiaal van alle kenmerken.
Hoe wordt de concrete inhoud Per toeval.
van het erfelijk materiaal Erfelijkheidsprincipe = kansberekening genetische ‘erfbaarheid’
doorgegeven?
De wetten van Mendel: 2 a) Homologe chromosomen (44 autosomen of 22 paar)
begrippen? b) Niet-homologe chromosomen (2)
a) homologe chromosomen:
Wat zijn homologe = genenpaar(allel): ouders geven info rond dezelfde kenmerken door.
chromosomen?
≠ inhoud: info van beide ouders zijn genetisch verschillend en hebben
verschillende invloed.
De ene info heeft meer in invloed binnen allel dan andere.
De ene info is dominanter dan de andere (recessief)
Dominant > recessief
Hoe heet het wanneer beide Homozygoot.
genen allel dezelfde invloeden
hebben (hetzelfde kenmerk)?
Hoe heet het wanneer beide Heterozygoot.
genen allel verschillende invloed
hebben (niet hetzelfde kenmerk)?
Wat is het genotype? De genetische invloed (de informatie)
Wat is het Fenotype? Het uiteindelijke resultaat van de genetische invloed van inhoudelijke info
op allel.
Voorbeeld: Genotype moeder: homozygoot recessief (r,r)
Losse oorlellen = dominant kenmerk (D) [andere: DD, Dr]
Vaste oorlellen = recessief kenmerk (r) Fenotype vader: D = dominant, dus: losse lellen
Genotype vader: heterozygoot (D,r) [andere: DD, Fenotype moeder: r = recessief maar wel
rr] homozygoot, dus: vaste lellen
