Moleculaire ontwikkelingsbiologie
Zelfstudie-opdrachten
,ZSO 0 + HC1: Herhaling vroege embryonale ontwikkeling (+ slides reader studieleidraad)
WEEK 1: OVULATIE TOT IMPLANTATIE
o Dag 0: bevruchting/IVF: fusie van spermatozoön en oöcyt (haploïd) tot een zygote (diploïd). Herhaalde deling van
blastomeren (steeds kleiner). De deelsnelheid is 1 deling per 24u.
• De bevruchting vindt plaats in de eileider
o Dag 1: 2 cellig
o Dag 2: 4 cellig
o Dag 3: 8 cellig, compactie door vorming van gap junctions en tight junctions tussen buitenste blastomeren
o Dag 4: 16 cellige morula
• Activatie van Na + -pompen, cavitatie = instroom en accumulatie van Na + en water tussen binnenste
blastomeren
o Dag 5: vroege blastocyste , hier krijgen we een holte. De cellen die erin zitten gaan op een hoopje liggen.
o Dag 6: blastocyste
• Holte met vocht: blastocoel
• Buitenste cellaag: trofoblast (extra embryonaal weefsel), deze gaan zich innestelen in de wand van de
baarmoeder.
• Binnenste celmasse aan 1 pool: embryoblast (kiemknop), deze gaat uitgroeien tot het embryo
o Dag 7: zona pellucida breekt af (hatching)
o Dag 8: implantatie
WEEK 2: TWEEBLADIGE KIEMSCHIJF
Differentiatie vlak voor implantatie
o Embryoblast : 2-lagig kiemschijf (ontwikkeling volledig organisme)
• Epiblast : bovenste laag naar trofoblast toe (later ectorderm) --> embryo en extra-embryonaal weefsel
- Afgeplatte cellen van epiblast tegen trofoblast ( amnioblasten )
- Tussen amnioblast en epiblast zit de amnionholte
• Hypoblast : onderste laag naar blastocoel toe (primitieve endoderm): dooierzak
o Trofoblast thv embryoblast ook volledig gedifferentiëerd in 2 lagen
,WEEK 3: DRIEBLADIG KIEMSCHIJF
Na 14 dagen gastrulatie. Ronde kiemschijf wordt langwerpig en peervormig
o Caudaal in epiblast: primitieve groeve / primitiefstreep
o Craniaal in epiblast: primitieve knoop / knoop van Hensen
Primitieve groeve expandeert craniaalwaarts tot ongeveer dag 18
Migratie van epiblast cellen richting groeve (dorsaal) --> komen los -->
invaginatie doorheen de groeve
o Eerste ellen tussen hypoblast cellen: endoderm
o Latere cellen tussen endoderm en epiblast: mesoderm
Migratie en differentiatie exact vastgelegd:
o Caudale cellen: extraembryonaal mesoderm en vorming bloedeilandjes
o Latere en meer craniale cellen: paraxiale en laterale plaat, en mesoderm
o Meest craniale (doorheen primitiefknoop) --> mesoderm --> embryonale endoderm,
signaalmoleculen en axiale structuren
• Posterior: chorda dorsalis (notochord) en endodermale dorsale deel
ingewanden
• Anterior: prechordale plaat : hart
Halfweg 3 e week ectoderm en endoderm gescheiden door mesoderm en primitieve chorda, geen scheiding thv oropharyngeale
membraan en cloacale membraan
Na dag 18 regressie van primitieve groeve (caudaalwaarts)
1. Degeneratie van endodeerm onder primitieve chorda --> lumen chorda dorsalis verdwijnt --> vorming massieve chorda
dorsalis (van prechordale plaat tot primitieve knoop) en sluiting endoderm
2. Vorming paraxiaal mesoderm --> somieten en wervels
, WEEK 4-8: NEURULATIE
ECTODERM
o Chroda wordt afgescheiden uit. Uit ecotdermale cellen
ontstaat de neurale plaat
o Neurale wallen gaan fus eren waardoor de neurale
groeve zich omvormt tot de neurale buis
o Een deel van de cellen raakt geïsoleerd, dit vormt de
neurale lijst
MESODERM
o Paraxiaal mesoderm: somieten
o Intermediair mesoderm: urogenitaal stelsel
o Laterale plaat:
• Somatische/pariëtale laag: omgeeft amnion in
extra-embryonaal mesoderm
• Splanchnische/viscerale laag: omgeeft
lecithocoel (dooierzak) in extra embryonaal-
mesoderm
Omgeven beiden de coeloomholte
Vanaf 3 e week: somieten ontstaan in paraxiaal mesoderm, craniaal
naar caudaal (3 per dag in beide richtingen). Volledige sluiting is
op ongeveer 23 dagen met uitsluiting van craniale en caudale
neuroporus. Einde week 5 zijn er ongeveer 43 somieten. Ze
differentiëren (van buiten naar binnen):
1. Dermatoom (onder ectoderm): dermis/onderhuids bindweefsel
2. Myotoom : dwarsgestreept spierweefsel
3. Sclerotoom (chorda): wervelkolom
ENDODERM
Craniocaudale kromming van het embryo door snellere lengtegroei dorsale zijde (ontwikkeling hersenblaasje). Steeds groter
deel dooierzak in embryo opgenomen
Laterale kromming door sterke groei van somieten. Ventrale want sluit, behalve waar dooierzak aan de wand is gehecht.
Endoderm krijgt ronde vorm en 2 laterale coeloomholte. De spijsverteringsbuis wordt afgesloten van de dooierzak.
Zelfstudie-opdrachten
,ZSO 0 + HC1: Herhaling vroege embryonale ontwikkeling (+ slides reader studieleidraad)
WEEK 1: OVULATIE TOT IMPLANTATIE
o Dag 0: bevruchting/IVF: fusie van spermatozoön en oöcyt (haploïd) tot een zygote (diploïd). Herhaalde deling van
blastomeren (steeds kleiner). De deelsnelheid is 1 deling per 24u.
• De bevruchting vindt plaats in de eileider
o Dag 1: 2 cellig
o Dag 2: 4 cellig
o Dag 3: 8 cellig, compactie door vorming van gap junctions en tight junctions tussen buitenste blastomeren
o Dag 4: 16 cellige morula
• Activatie van Na + -pompen, cavitatie = instroom en accumulatie van Na + en water tussen binnenste
blastomeren
o Dag 5: vroege blastocyste , hier krijgen we een holte. De cellen die erin zitten gaan op een hoopje liggen.
o Dag 6: blastocyste
• Holte met vocht: blastocoel
• Buitenste cellaag: trofoblast (extra embryonaal weefsel), deze gaan zich innestelen in de wand van de
baarmoeder.
• Binnenste celmasse aan 1 pool: embryoblast (kiemknop), deze gaat uitgroeien tot het embryo
o Dag 7: zona pellucida breekt af (hatching)
o Dag 8: implantatie
WEEK 2: TWEEBLADIGE KIEMSCHIJF
Differentiatie vlak voor implantatie
o Embryoblast : 2-lagig kiemschijf (ontwikkeling volledig organisme)
• Epiblast : bovenste laag naar trofoblast toe (later ectorderm) --> embryo en extra-embryonaal weefsel
- Afgeplatte cellen van epiblast tegen trofoblast ( amnioblasten )
- Tussen amnioblast en epiblast zit de amnionholte
• Hypoblast : onderste laag naar blastocoel toe (primitieve endoderm): dooierzak
o Trofoblast thv embryoblast ook volledig gedifferentiëerd in 2 lagen
,WEEK 3: DRIEBLADIG KIEMSCHIJF
Na 14 dagen gastrulatie. Ronde kiemschijf wordt langwerpig en peervormig
o Caudaal in epiblast: primitieve groeve / primitiefstreep
o Craniaal in epiblast: primitieve knoop / knoop van Hensen
Primitieve groeve expandeert craniaalwaarts tot ongeveer dag 18
Migratie van epiblast cellen richting groeve (dorsaal) --> komen los -->
invaginatie doorheen de groeve
o Eerste ellen tussen hypoblast cellen: endoderm
o Latere cellen tussen endoderm en epiblast: mesoderm
Migratie en differentiatie exact vastgelegd:
o Caudale cellen: extraembryonaal mesoderm en vorming bloedeilandjes
o Latere en meer craniale cellen: paraxiale en laterale plaat, en mesoderm
o Meest craniale (doorheen primitiefknoop) --> mesoderm --> embryonale endoderm,
signaalmoleculen en axiale structuren
• Posterior: chorda dorsalis (notochord) en endodermale dorsale deel
ingewanden
• Anterior: prechordale plaat : hart
Halfweg 3 e week ectoderm en endoderm gescheiden door mesoderm en primitieve chorda, geen scheiding thv oropharyngeale
membraan en cloacale membraan
Na dag 18 regressie van primitieve groeve (caudaalwaarts)
1. Degeneratie van endodeerm onder primitieve chorda --> lumen chorda dorsalis verdwijnt --> vorming massieve chorda
dorsalis (van prechordale plaat tot primitieve knoop) en sluiting endoderm
2. Vorming paraxiaal mesoderm --> somieten en wervels
, WEEK 4-8: NEURULATIE
ECTODERM
o Chroda wordt afgescheiden uit. Uit ecotdermale cellen
ontstaat de neurale plaat
o Neurale wallen gaan fus eren waardoor de neurale
groeve zich omvormt tot de neurale buis
o Een deel van de cellen raakt geïsoleerd, dit vormt de
neurale lijst
MESODERM
o Paraxiaal mesoderm: somieten
o Intermediair mesoderm: urogenitaal stelsel
o Laterale plaat:
• Somatische/pariëtale laag: omgeeft amnion in
extra-embryonaal mesoderm
• Splanchnische/viscerale laag: omgeeft
lecithocoel (dooierzak) in extra embryonaal-
mesoderm
Omgeven beiden de coeloomholte
Vanaf 3 e week: somieten ontstaan in paraxiaal mesoderm, craniaal
naar caudaal (3 per dag in beide richtingen). Volledige sluiting is
op ongeveer 23 dagen met uitsluiting van craniale en caudale
neuroporus. Einde week 5 zijn er ongeveer 43 somieten. Ze
differentiëren (van buiten naar binnen):
1. Dermatoom (onder ectoderm): dermis/onderhuids bindweefsel
2. Myotoom : dwarsgestreept spierweefsel
3. Sclerotoom (chorda): wervelkolom
ENDODERM
Craniocaudale kromming van het embryo door snellere lengtegroei dorsale zijde (ontwikkeling hersenblaasje). Steeds groter
deel dooierzak in embryo opgenomen
Laterale kromming door sterke groei van somieten. Ventrale want sluit, behalve waar dooierzak aan de wand is gehecht.
Endoderm krijgt ronde vorm en 2 laterale coeloomholte. De spijsverteringsbuis wordt afgesloten van de dooierzak.
