Samenvatting deel wetenschapsfilosofie (HS4,5,6) - volledig

Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis




LOGICA &
WETENSCHAPSFILOSOFIE
WETENSCHAPSFILOSOFIE

4: NORMATIEVE BENADERINGEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE

 Wetenschapsfilosofie = enorm breed: filosofie die vragen stelt over wetenschap:
wat doen wetenschappers?
 Wetenschap heeft een belangrijke rol in de samenleving: Onderwijs, beleid…
 Intuïtief: Creationisme minder betrouwbaar dan evolutieleer: veel vertrouwen in
evolutietheorie (wetenschappelijk, creationisme is niet wetenschappelijk)
 Wat is het verschil? Waarom is iets wetenschappelijk, en het andere niet?
 “Omdat we het al weten” is géén verklaring!
 Doel van wetenschap = vat krijgen op de werkelijkheid, juiste beschrijving geven
van wat er rondom ons gebeurt & voorspellen of manipuleren: wetenschappelijke
kennis toepassen in de wereld
 Wat is wetenschappelijk en wat niet? Sterrenbeelden ook uitspraken over de
werkelijkheid, maar niet op wetenschappelijke manier: geen autoritair label
= DEMARCATIE: is niet evident, wat gebeurde zodat deze uitspraak wel
wetenschappelijk wordt genoemd?
 Empirisch (zintuiglijk, bv biologie) vs. rationeel (theoretisch, wiskundig)
 Veel mixen, bv meetkunde, nadenken over visuele figuren & bioloog deelt
dieren op in klassen
 Inductief vs. deductief: uitgangspunten (premissen) zijn waar? Conclusie ook
waar, staat vast, geen twijfel
o (Ax) (Kx  Zx), Ka ├ Za -> Arthur is een kat, dan is Arthur zeker een
zoogdier
o Inductie: te onzeker voor conclusie, maar toch gebruikt in
wetenschappelijke methodes: deductie komt natuurlijk niet uit de lucht
vallen…
 3 criteria voor wetenschappelijke uitspraken om wetenschappelijk te zijn
o Normatieve benadering: via regels beslissen wat wetenschappelijk is
o Descriptieve benadering: normen zijn te sterk, meer nuance nodig


1: VERIFICATIECRITERIUM

 Wetenschappelijk = enkel verifieerbare waarnemingsrapporten
 Elk deel in een zin moet direct kunnen worden waargenomen in de wereld
 Betrouwbaar via directe waarneming & logische bewerking: niks van buitenaf
toevoegen
 4 problemen: uitspraken niet meteen verifieerbaar
o Universele uitspraken: wetten die altijd en overal vastliggen
 Bv. “Al het water zal altijd bij 100° C koken”, geldt eigenlijk enkel
voor het geteste water en niet voor alles..
 Universele quantor is herleidbaar tot oneindige conjunctie, maar kan
je onmogelijk verifiëren! Eigenlijk eindige verzameling geverifieerd,
maar geen universele uitspraak

, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis


o Tijdsgebonden uitspraken: Het verleden kan je niet verifiëren, je was er
niet bij, dit geldt ook voor de toekomst
 Hume: de kennis over de toekomst is altijd onzeker,
o Dispositionele uitspraken: “suiker is oplosbaar in koffie” → voor alle
koffie en suiker? Hoeveel gram koffie en suiker? Zijn de luchtdruk en
luchtvochtigheid relevant?
 Belang van de testcondities
o Theoretisch geladen uitspraken: objectiviteit komt van een
waarneming, maar theoretische taal moet weg: elk deel van een zin moet
waargenomen kunnen worden
 Wat in ons hoofd aanwezig is, beïnvloedt ons waarnemen → taal is
nooit 100% objectief
 Waarneming: “water kookt op 100° C” → al het water? Zeewater
ander kookpunt.. Thermometer juist?
 Theorie in observatie ingebakken!
 Koken = hoeveel bubbels zien?
 Je neemt over ALLES veronderstellingen mee!
 Waarnemingen zijn theoretisch geladen, maar er wordt toch op
vertrouwd door de dialoog met de werkelijkheid


2: CONFIRMATIELEER

 Ook verificatie nodig + logische bewerking + confirmeerbare zinnen → hypothese,
uit hypothese iets afleiden of confirmeren: vertrouwen in uitspraak verhogen
(bijvoorbeeld checken of buurman wel gaat wandelen, wordt bij elke vaststelling
meer betrouwbaar)
 Hypothese: iets heeft plaatsgevonden → sporen of bewijsstukken vinden om
uitspraak te confirmeren
 “Is deze vaas breekbaar?” Andere gelijmde vaas confirmeert dat vaas wellicht
breekbaar zou zijn
 Probleem 4: waarneming nog steeds theoretisch geladen…
 Problemen
o Zwarte raven paradox: “alle raven zijn zwart” niet àlle raven gezien,
misschien één wit, is niet verifieerbaar, maar wel confirmeerbaar! Elke
zwarte raaf bewijst dat alle raven zwart zijn
→ Paradox: alles wat niet zwart is, is geen raaf, maar blauwe stoel
confirmeert “alle raven zijn zwart”
= probleem! Oplossing = voorwaarden van relevantie: bewijsstuk moet
elkaar uitsluitende hypothesen confirmeren = naïeve confirmatieleer
→ relevantie: criteria veranderen
o Irrelevante confirmatie paradox: “de aarde is vierkant”: niet
confirmeren via alle raven zijn zwart
→ Relevantie criteria nodig, maar sluit problemen niet uit…
o Groen-grauw paradox: hypothese 1: “alle smaragden zijn groen”,
hypothese 2: “alle smaragden zijn grauw”
 Grauw = groen tot 2050, daarna verandert het van kleur
 Voorwerpen die plots van kleur veranderen bestaan niet, maar dit is
een theoretische uitleg! = meer dan puur confirmatie
 Ad-hoc oplossing: probleem apart oplossen, maar geen
systematische oplossing

, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis


 Bootstrap-confirmatie: met 1 veter strik je geen schoen: 1 veter = hypothese
die je wil testen (a), andere kant = hypothese die ermee automatisch verbonden
staan (b)
o a: “Komeet gaat in andere baan vliegen”
o b: “geen andere kometen gaan van baan veranderen”
 Andere hypothesen expliciteren (relevante objecten, niet over blauwe stoelen)


3: FALSIFICATIELEER

 Modus tollens: A  B, ~B├ ~ A
 Hypothese: alle raven zijn zwart -> wanneer een raaf niet zwart is kan je de
hypothese verwerpen
 Popper: een goede wetenschappelijke uitspraak is verifieerbaar
o Geen zwarte raven zoeken, maar naar witte raven zoeken! Hypothese
proberen te weerleggen
o Uitspraak niet weerlegbaar? Niet wetenschappelijk! Moet kunnen aantonen
wat weerlegbaar is = FALIBILISME
 Meer vertrouwen in hypothese wanneer die lang niet weerlegd wordt
o Naar relevante objecten zoeken
o Wanneer hypothesen blijven bestaan: corroboratiegraad (graad van
betrouwbaarheid) is sterker dan confirmatie
o Gewaagde hypothese ontmoedigt algemene theorieën, op groot gebied:
veel zaken in relatie.. = gemakkelijk falsifieerbaar..
 Beter specifiek te werk gaan: moeilijk falsificatie vinden
 Problemen
o Verisimilitude: verschil maken tussen niet weerlegbare hypothesen?
Soms zijn er bepaalde hypothesen die dichter bij de waarheid liggen! Geen
blauwe smaragd gevonden = Hypothese 1 en 2 zijn juist…
o Achtergrond: misschien is hypothese wel juist, en deel van een andere
hypothese fout?
 Bv. Kometen: wat is er fout? Achtergrond of hypothese zelf?
Experiment mislukt = niet per se hypothese fout… misschien foute
opzet gebruikt!


BAYESIAANSE BENADERING

WAARSCHIJNLIJKHEIDSREKENING

HET THEOREMA VAN BAYES

BAYESIAANSE CONFIRMATIETHEORIE

PROBLEMEN VOOR DE BAYESIAAN

5: DESCRIPTIEVE BENADERINGEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE

 HS 4: 3 criteria: wat moet wetenschap doen & wanneer is uitspraak
wetenschappelijk? Norm opleggen! (normatief)
= problematisch: strijd tussen wat wetenschappelijk is volgens de criteria vs. wat
wetenschappelijk is voor wetenschappers
+ fragmentering: niet alle wetenschappelijke subdisciplines werken op dezelfde
manier