College 1 Psychopathologie Orthopedagogische aspecten
Inleiding
Normaal versus Abnormaal
Normaal = geen noodzaak om iets te doen, de afwezigheid van stoornissen, een statistisch gegeven, een ideale of
gewenste toestand en een succesvolle adaptatie
Alles wat abnormaal is, is afwijkend van wat normaal is alleen de definitie van wat normaal en niet normaal is
die is al lastig
Pathologie: ziekteleer, diagnostiek van ziektes, ontstaan en verloop van ziektes
Psychopathologie: de leer van psychische ziekten
Ontwikkelingspsychopathologie: hoe de psychische ziekte zich door het leven van een kind zich ontwikkeld
Verschil psychologie en psychiatrie psychiater mag medicijnen voorschrijven
Psychologie gaat over het bewustzijn van de ziel
Gebied is hetzelfde
Orthopedagoog: hoort aan de kant van de psychologie en is gespecialiseerd in de opvoeding; psychopathologie
waarbij de opvoeding en opvoeding een rol spelen en de omgeving een rol speelt
Ontwikkelingspsychopathologie: beperkingen in het dagelijks leven zijn afhankelijk van de kwaliteit van het
vervullen van ontwikkelingstaken
- Taal: wordt al op jonge leeftijd ontwikkeld en is een kind al snel mee bezig (brabbelen)
- Motoriek: vroeg moet een kind al leren hoe en waar lichaamsdelen zitten, kruipen, fietsen & zwemmen
zijn het moeilijkste; moeite heeft veel invloed op het kind stuk autonomie kwijt, veel gevolgen die
soms niet voor de hand liggend zijn
- Sociaal: begint met de hechting en gaat verder in de puberteit bijv. Dat je steeds zelfstandiger wordt
Psychopathologie
- Verstoorde ontwikkeling: de normale ontwikkeling is verstoord
- Gedrag is niet meer passend bij het niveau van ontwikkeling van een kind
- DUS afwijkend gedrag is afhankelijk van het moment dat het kind het gedrag laat zien
Altijd rekening houden met leeftijd, wat is normaal gedrag, wanneer gaat het afwijken
Het moment waarop het kind het gedrag laat zien is bepalend of het probleemgedrag is of niet
Hoe ontwikkelt een kind zich normaal gesproken? Ontstaan, volwassen, leren, cognitieve vaardigheden,
invloeden op ontwikkeling, persoonlijkheid
Als je de normale ontwikkeling kent, kun je gaan kijken wanneer die ontwikkeling gaat afwijken en kijken naar
of het consequenties heeft voor de ontwikkeling
Daarnaast ga je kijken joe je kan helpen als het fout gaat, hoe je kunt ondersteunen
Onze taak
- Beschrijven: goed kunnen beschrijven wat kenmerken zijn van het gedrag
- Verklaren: verklaren van het gedrag, welke factoren kunnen invloed hebben op het gedrag, draagkracht
en draaglast
,Psychopathologie
- Stoornis lichamelijke afwijking, kan ook lichamelijke hersenafwijking zijn
- Beperking als iemand door een stoornis iets niet kan, dat is dan de beperking
- Handicap als het de maatschappelijke rolvervulling beïnvloed dat wordt het een handicap
Ontwikkelingsmodel
Psychopathologie ontstaat door de interactie van de verschillende variabelen op een bepaald moment, maar ook
door de tijd heen
- Biologische context; genetica, hersenchemie- en structuur, neurologische en neuropsychologisch
functioneren, temperament
- Individuele context; persoonlijkheid, cognitie, emoties, verwachtingen
- Familie context; achtergrond moeder en vader, opvoeding
- Sociale context; relaties buiten de familie
- Culturele context; etniciteit, religie, SES
Mogelijke onderliggende verklaringen (benedengemiddelde intelligentie, Sociale beperkingen,
hechtingsproblematiek) invloed op probleemgedrag (leer-, concentratie, sociale/vrienden, emotionele/angstige
problemen)
Waarom hebben we theorieën nodig?
- We willen gedrag kunnen beschrijven, ook in termen als ‘normaal’ en ‘afwijkend’
- We willen (zo) objectief (mogelijk) kunnen vaststellen wanneer gedrag problematisch is
- We zien de wijze waarop mensen zich gedragen als consistent en van binnenuit komend
- We etiketteren op informele wijze en dit beïnvloedt hoe we gedrag van anderen interpreteren
- We willen dat een persoon kan worden beschreven in een paar termen: zijn/haar persoonlijkheid’ om
gedrag te begrijpen
VERKALRINGSTHEORIEËN
Leertheoretisch, sociale leertheorie
Psychopathologie: onaangepast gedrag
Hoe ontwikkelt psychopathologie? versterken of ontwikkelen van onaangepast gedrag
- Klassieke conditionering (Pavlov)
- Operante conditionering (Skinner)
- Sociale leertheorie (Bandura)
Watson: Little Albert theorie over emoties; onderzoek over hoe emoties ontstaan en worden aangeleerd &
afgeleerd; fear conditionering
Biologisch, medisch model
Psychopathologie: mentale ziekte
Hoe ontwikkelt psychopathologie? organische disfunctie
Neuropsychologisch: relatie brein-gedrag
Neuropsychologisch denkmodel; probleem/kwetsbaarheid in het brein (neurocognitieve disfuncties)
Systematisch pedagogisch
Psychopathologie: ongepaste familiestructuur
Hoe ontwikkelt psychopathologie? grensvervaging, triangulatie (?)
- Systeemtheorieën: Bijv. Munichin, Haley, Jange
- Pedagogische theorieën bijv. Langeveld, Baumrind, Patterson
Hechtingstheorie
Psychopathologie: onvermogen om verder te komen in de ontwikkeling
Hoe ontwikkelt psychopathologie? affective splitting, internaliseren van slechte relaties
- Seperatie, individuatie (Bowlby, Ainsworth)
,Ontwikkelingspsychopathologie
Psychopathologie: ontwikkeling loopt verstoort
Benadering om te begrijpen hoe psychopathologie ontstaat gedurende de ontwikkeling
Gericht op ontwikkelingsprocessen die bijdragen aan/bescherming bieden tegen psychopathologie
Hoe ontwikkeling psychopathologie? risicofactoren, kwetsbaarheden en beschermingsmechanismen
Verzameling van alle theorieën in 1 (niet één theoretisch uitgangspunt); willen begrijpen hoe psychopathologie
ontstaat
Organisch perspectief: de mens in een holistisch & dynamisch systeem = alle domeinen zijn met elkaar in
interactie
De ontwikkeling loopt hiërarchisch
Per ontwikkelingsstadium bepaalde taken (als bepaalde stadia niet goed ontwikkelen dan heb je dus een
gedragsprobleem = stage-silient issues)
- Problemen in een bepaald stadium zijn voorspellers van psychopathologie
- Voorgaande ontwikkeling verhoogt/verlaagt kans op psychopathologie
Risicofactor (Risk) een factor die de kans op psychopathologie vergroot bijv. roken tijdens de zwangerschap
vergroot kans op ADHD
Kwetsbaarheid (Vulnerability) iets wat in de persoon zit en het kind gevoeliger maakt voor de risicofactor
Versterkende factor (Potentiating factor) vergroot de impact van de risicofactor (bijv. sociale isolatie)
Protectieve factor verminderen de impact van risicofactor, vermindert kettingreacties, bevordert
zelfvertrouwen
Weerbaarheid (resilient) veerkracht, kinderen die ondanks de risicofactor toch een normale opvoeding
hebben, weerbare kinderen
Ontwikkelingstaken in normale ontwikkeling
Altijd rekening houden met in welk ontwikkelingsstadium een kind zit en welk gedrag dan normaal is
Stage Salient issues
Babytijd: reguleren biologische processen, veilige hechting
Peutertijd: reguleren van affect, zelfbepaling
Voorschoolse leeftijd: zelfregulering, relaties buiten familie
Schoolse leeftijd: academische vaardigheden en sociale omgeving
Vroege adolescentie: individualisering, identiteit, seksualiteit
Adolescentie: onafhankelijkheid van familie, seksuele relaties
Late adolescentie: werk, doel en betekenis van het leven, relaties voor het leven
Ontwikkeling binnen de contexten
Biologisch genetica, hersenontwikkeling, neuropsychologie
Individuele context
- Hechting
- Cognitieve ontwikkeling
- Emotionele ontwikkeling
- Ontwikkeling van het ‘zelf’
- Morele ontwikkeling
- Seksualiteit
, 1. Hechting
Een stabiele, emotionele band tussen kind en verzorger
- Alle kinderen ontwikkelen een gehechtheidsrelatie
- Biologische basis van gehechtheid
Evolutionair systeem: veilige basis voor exploratie/bescherming vergroot de kans op overleving
- Kwaliteit van zorg bepaalt kwaliteit gehechtheidsrelatie
2. Cognitieve ontwikkeling
- Piaget (stadia) cognitieve ontwikkeling ontrolt zich in een serie vaststaande, geordende stadia die
duidelijk te onderscheiden zijn, 1896-1980
Sensomotorisch stadium 0-2jr, ontwikkeling van objectpermanentie
Preoperationeel stadium 2-7jr, ontwikkeling van de symboliek
Concreet operationeel stadium 7-11jr, ontwikkeling van redeneren
Stadium van de formele operaties 12jr, ontwikkeling van hypothetisch en deductief denken
- Kinderen doorlopen die stadie in een verschillend tempo, maar altijd in dezelfde volgorde
- Er ontwikkelen zich shcemata (De bouwstenen van de ontwikkeling)
- Theorie staat nog steeds; gebaseerd op interviews en observaties eigen kinderen
- Leren (adaptation) door: ontwikkeling is een actief ‘bouw’proces
Assimilatie: nieuwe informatie in bestaande cognitieve structuren opnemen
Accommodatie: veranderingen in de bestaande cognitieve structuren om nieuw leren mogelijk te
maken
Organisatie: nieuwe ideeën in coherente systemen organiseren
3. Emotionele ontwikkeling
Begrip van emoties begrijp je de emoties van een ander?
Reguleren van emoties kun je de emoties gepast laten zien?
4. De ontwikkeling van het zelf – ‘ik’
Van hechting naar ontwikkeling van ‘het zelf’
- Innerlijke organisatie van gevoelens, verwachtingen en betekenisgeving (Sroufe, 1990)
- Self-constancy: erkenning van het zelf als georganiseerd geheel dat standhoudt, ondanks
stemmingswisselingen en de relatie met opvoeders
5. Morele ontwikkeling van het geweten
Kohlberg (1927-1987)
- Bestuderen van de morele ontwikkeling
- Voorstel voor ontwikkelingsstadia
- Stadia komen voort uit het denken over morele problemen & zijn cultuuronafhankelijk
6. Seksuele ontwikkeling
Geslachtsidentiteit vanaf 4jr
Geslachtsrollen: gender specifiek gedrag
Gender dysforie: ontevredenheid over eigen geslacht
Gender & Psychopathologie
Gender kan van invloed zijn op de psychopathologie
Externaliserende (jongens), Internaliserend (meisjes)
Extern (verschil neemt af met de leeftijd), intern (verschil neemt toe met de leeftijd)
Inleiding
Normaal versus Abnormaal
Normaal = geen noodzaak om iets te doen, de afwezigheid van stoornissen, een statistisch gegeven, een ideale of
gewenste toestand en een succesvolle adaptatie
Alles wat abnormaal is, is afwijkend van wat normaal is alleen de definitie van wat normaal en niet normaal is
die is al lastig
Pathologie: ziekteleer, diagnostiek van ziektes, ontstaan en verloop van ziektes
Psychopathologie: de leer van psychische ziekten
Ontwikkelingspsychopathologie: hoe de psychische ziekte zich door het leven van een kind zich ontwikkeld
Verschil psychologie en psychiatrie psychiater mag medicijnen voorschrijven
Psychologie gaat over het bewustzijn van de ziel
Gebied is hetzelfde
Orthopedagoog: hoort aan de kant van de psychologie en is gespecialiseerd in de opvoeding; psychopathologie
waarbij de opvoeding en opvoeding een rol spelen en de omgeving een rol speelt
Ontwikkelingspsychopathologie: beperkingen in het dagelijks leven zijn afhankelijk van de kwaliteit van het
vervullen van ontwikkelingstaken
- Taal: wordt al op jonge leeftijd ontwikkeld en is een kind al snel mee bezig (brabbelen)
- Motoriek: vroeg moet een kind al leren hoe en waar lichaamsdelen zitten, kruipen, fietsen & zwemmen
zijn het moeilijkste; moeite heeft veel invloed op het kind stuk autonomie kwijt, veel gevolgen die
soms niet voor de hand liggend zijn
- Sociaal: begint met de hechting en gaat verder in de puberteit bijv. Dat je steeds zelfstandiger wordt
Psychopathologie
- Verstoorde ontwikkeling: de normale ontwikkeling is verstoord
- Gedrag is niet meer passend bij het niveau van ontwikkeling van een kind
- DUS afwijkend gedrag is afhankelijk van het moment dat het kind het gedrag laat zien
Altijd rekening houden met leeftijd, wat is normaal gedrag, wanneer gaat het afwijken
Het moment waarop het kind het gedrag laat zien is bepalend of het probleemgedrag is of niet
Hoe ontwikkelt een kind zich normaal gesproken? Ontstaan, volwassen, leren, cognitieve vaardigheden,
invloeden op ontwikkeling, persoonlijkheid
Als je de normale ontwikkeling kent, kun je gaan kijken wanneer die ontwikkeling gaat afwijken en kijken naar
of het consequenties heeft voor de ontwikkeling
Daarnaast ga je kijken joe je kan helpen als het fout gaat, hoe je kunt ondersteunen
Onze taak
- Beschrijven: goed kunnen beschrijven wat kenmerken zijn van het gedrag
- Verklaren: verklaren van het gedrag, welke factoren kunnen invloed hebben op het gedrag, draagkracht
en draaglast
,Psychopathologie
- Stoornis lichamelijke afwijking, kan ook lichamelijke hersenafwijking zijn
- Beperking als iemand door een stoornis iets niet kan, dat is dan de beperking
- Handicap als het de maatschappelijke rolvervulling beïnvloed dat wordt het een handicap
Ontwikkelingsmodel
Psychopathologie ontstaat door de interactie van de verschillende variabelen op een bepaald moment, maar ook
door de tijd heen
- Biologische context; genetica, hersenchemie- en structuur, neurologische en neuropsychologisch
functioneren, temperament
- Individuele context; persoonlijkheid, cognitie, emoties, verwachtingen
- Familie context; achtergrond moeder en vader, opvoeding
- Sociale context; relaties buiten de familie
- Culturele context; etniciteit, religie, SES
Mogelijke onderliggende verklaringen (benedengemiddelde intelligentie, Sociale beperkingen,
hechtingsproblematiek) invloed op probleemgedrag (leer-, concentratie, sociale/vrienden, emotionele/angstige
problemen)
Waarom hebben we theorieën nodig?
- We willen gedrag kunnen beschrijven, ook in termen als ‘normaal’ en ‘afwijkend’
- We willen (zo) objectief (mogelijk) kunnen vaststellen wanneer gedrag problematisch is
- We zien de wijze waarop mensen zich gedragen als consistent en van binnenuit komend
- We etiketteren op informele wijze en dit beïnvloedt hoe we gedrag van anderen interpreteren
- We willen dat een persoon kan worden beschreven in een paar termen: zijn/haar persoonlijkheid’ om
gedrag te begrijpen
VERKALRINGSTHEORIEËN
Leertheoretisch, sociale leertheorie
Psychopathologie: onaangepast gedrag
Hoe ontwikkelt psychopathologie? versterken of ontwikkelen van onaangepast gedrag
- Klassieke conditionering (Pavlov)
- Operante conditionering (Skinner)
- Sociale leertheorie (Bandura)
Watson: Little Albert theorie over emoties; onderzoek over hoe emoties ontstaan en worden aangeleerd &
afgeleerd; fear conditionering
Biologisch, medisch model
Psychopathologie: mentale ziekte
Hoe ontwikkelt psychopathologie? organische disfunctie
Neuropsychologisch: relatie brein-gedrag
Neuropsychologisch denkmodel; probleem/kwetsbaarheid in het brein (neurocognitieve disfuncties)
Systematisch pedagogisch
Psychopathologie: ongepaste familiestructuur
Hoe ontwikkelt psychopathologie? grensvervaging, triangulatie (?)
- Systeemtheorieën: Bijv. Munichin, Haley, Jange
- Pedagogische theorieën bijv. Langeveld, Baumrind, Patterson
Hechtingstheorie
Psychopathologie: onvermogen om verder te komen in de ontwikkeling
Hoe ontwikkelt psychopathologie? affective splitting, internaliseren van slechte relaties
- Seperatie, individuatie (Bowlby, Ainsworth)
,Ontwikkelingspsychopathologie
Psychopathologie: ontwikkeling loopt verstoort
Benadering om te begrijpen hoe psychopathologie ontstaat gedurende de ontwikkeling
Gericht op ontwikkelingsprocessen die bijdragen aan/bescherming bieden tegen psychopathologie
Hoe ontwikkeling psychopathologie? risicofactoren, kwetsbaarheden en beschermingsmechanismen
Verzameling van alle theorieën in 1 (niet één theoretisch uitgangspunt); willen begrijpen hoe psychopathologie
ontstaat
Organisch perspectief: de mens in een holistisch & dynamisch systeem = alle domeinen zijn met elkaar in
interactie
De ontwikkeling loopt hiërarchisch
Per ontwikkelingsstadium bepaalde taken (als bepaalde stadia niet goed ontwikkelen dan heb je dus een
gedragsprobleem = stage-silient issues)
- Problemen in een bepaald stadium zijn voorspellers van psychopathologie
- Voorgaande ontwikkeling verhoogt/verlaagt kans op psychopathologie
Risicofactor (Risk) een factor die de kans op psychopathologie vergroot bijv. roken tijdens de zwangerschap
vergroot kans op ADHD
Kwetsbaarheid (Vulnerability) iets wat in de persoon zit en het kind gevoeliger maakt voor de risicofactor
Versterkende factor (Potentiating factor) vergroot de impact van de risicofactor (bijv. sociale isolatie)
Protectieve factor verminderen de impact van risicofactor, vermindert kettingreacties, bevordert
zelfvertrouwen
Weerbaarheid (resilient) veerkracht, kinderen die ondanks de risicofactor toch een normale opvoeding
hebben, weerbare kinderen
Ontwikkelingstaken in normale ontwikkeling
Altijd rekening houden met in welk ontwikkelingsstadium een kind zit en welk gedrag dan normaal is
Stage Salient issues
Babytijd: reguleren biologische processen, veilige hechting
Peutertijd: reguleren van affect, zelfbepaling
Voorschoolse leeftijd: zelfregulering, relaties buiten familie
Schoolse leeftijd: academische vaardigheden en sociale omgeving
Vroege adolescentie: individualisering, identiteit, seksualiteit
Adolescentie: onafhankelijkheid van familie, seksuele relaties
Late adolescentie: werk, doel en betekenis van het leven, relaties voor het leven
Ontwikkeling binnen de contexten
Biologisch genetica, hersenontwikkeling, neuropsychologie
Individuele context
- Hechting
- Cognitieve ontwikkeling
- Emotionele ontwikkeling
- Ontwikkeling van het ‘zelf’
- Morele ontwikkeling
- Seksualiteit
, 1. Hechting
Een stabiele, emotionele band tussen kind en verzorger
- Alle kinderen ontwikkelen een gehechtheidsrelatie
- Biologische basis van gehechtheid
Evolutionair systeem: veilige basis voor exploratie/bescherming vergroot de kans op overleving
- Kwaliteit van zorg bepaalt kwaliteit gehechtheidsrelatie
2. Cognitieve ontwikkeling
- Piaget (stadia) cognitieve ontwikkeling ontrolt zich in een serie vaststaande, geordende stadia die
duidelijk te onderscheiden zijn, 1896-1980
Sensomotorisch stadium 0-2jr, ontwikkeling van objectpermanentie
Preoperationeel stadium 2-7jr, ontwikkeling van de symboliek
Concreet operationeel stadium 7-11jr, ontwikkeling van redeneren
Stadium van de formele operaties 12jr, ontwikkeling van hypothetisch en deductief denken
- Kinderen doorlopen die stadie in een verschillend tempo, maar altijd in dezelfde volgorde
- Er ontwikkelen zich shcemata (De bouwstenen van de ontwikkeling)
- Theorie staat nog steeds; gebaseerd op interviews en observaties eigen kinderen
- Leren (adaptation) door: ontwikkeling is een actief ‘bouw’proces
Assimilatie: nieuwe informatie in bestaande cognitieve structuren opnemen
Accommodatie: veranderingen in de bestaande cognitieve structuren om nieuw leren mogelijk te
maken
Organisatie: nieuwe ideeën in coherente systemen organiseren
3. Emotionele ontwikkeling
Begrip van emoties begrijp je de emoties van een ander?
Reguleren van emoties kun je de emoties gepast laten zien?
4. De ontwikkeling van het zelf – ‘ik’
Van hechting naar ontwikkeling van ‘het zelf’
- Innerlijke organisatie van gevoelens, verwachtingen en betekenisgeving (Sroufe, 1990)
- Self-constancy: erkenning van het zelf als georganiseerd geheel dat standhoudt, ondanks
stemmingswisselingen en de relatie met opvoeders
5. Morele ontwikkeling van het geweten
Kohlberg (1927-1987)
- Bestuderen van de morele ontwikkeling
- Voorstel voor ontwikkelingsstadia
- Stadia komen voort uit het denken over morele problemen & zijn cultuuronafhankelijk
6. Seksuele ontwikkeling
Geslachtsidentiteit vanaf 4jr
Geslachtsrollen: gender specifiek gedrag
Gender dysforie: ontevredenheid over eigen geslacht
Gender & Psychopathologie
Gender kan van invloed zijn op de psychopathologie
Externaliserende (jongens), Internaliserend (meisjes)
Extern (verschil neemt af met de leeftijd), intern (verschil neemt toe met de leeftijd)
