Gezinsondersteuning
LEGITIMERING 1 VAN OO
HISTORISCHE CONTEXT
▪ Begin 19de eeuw – moralistische periode (iedereen die binnen een bepaalde
moraal beweegt is ok, de rest niet)
De liberale
nachtwakerstaat ▪ Bemiddelen in het gezin vanuit morele en religieuze beweegredenen
→ de staat voorziet ▪ Patriarchale (vader = dominant), burgerlijke gezin = norm
enkel financiële
▪ Feminisering van opvoedingstaken (loonarbeid – huishoudelijke taken)
middelen om in te
zetten op politie ▪ Decontextualisering en culpabilisering van moeders → kindersterfte
enz. voor fysieke ▪ Filantropie2: focus op moeder- en kinderzorg
veiligheid (voor de
rest niks van o Zuigelingen-raadplegingen
opvoeding) o Melkkeukens: melk steriliseren <> kindersterfte
o Bewaarscholen: voorlopers kleuterscholen
▪ Tweede helft 19de eeuw
▪ Opkomst wetenschap (statistiek en eugenetica) zorgt voor iets meer welvaart =
legitimering voor preventie (de wetenschap volgen we, is juist)
▪ Institutionaliseren en pedagogisering (opkomst instituten zodat er aan pedagogiek
Gerationaliseerde kan gedaan worden)
overheidsinmenging ▪ Kinderwetten (meer aandacht voor kids)
▪ Kinderen als kapitaal, toekomst (er goed voor zorgen, zodat ze later veel
opbrengen)
▪ Ouders zijn verantwoordelijk voor kind & maatschappij (= decontextualisering en
culpabilisering)
▪ Industrie bloeit dus welvaart & sociale zekerheid ↑
▪ De focus ging van welvaart → welzijn (welvaarstaat naar verzorgingsstaat)
Sociaal-
▪ Professionalisering en institutionalisering van overheidsingrijpen (interventiestaat)
democratische
welvaartstaat ▪ Herculpabilisering ouders
▪ Detraditionalisering (andere gezinsvormen mogelijk) & morale vrijheid (opkomst
anticonceptie)
▪ 1980, economische crisis
▪ Van verzorgingsstaat → sociale investeringsstaat
Opkomst van het ▪ Activerend discours3 + nadruk op preventie als legitimering
neo-liberalisme ▪ Terug nachtwakersstaat? aandacht is op arbeidsmarkt en sociale orde
▪ 21ste eeuw: responsabilisering v. ouders → opleiding/vorming is nodig voor
succesvolle opvoeding
▪ Doorheen de geschiedenis blijven de ouders de centrale
Nu? opvoedingsverantwoordelijken en responsabel voor problemen
▪ Veel aandacht voor OO → gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid?
1
Waarom is het gewettigd om OO te geven?
2
Liefde voor de mensheid
3
Zeggen aan mensen dat ze het zelf moeten doen
1
,Gezinsondersteuning
AANDACHT VOOR OPVOEDINGSONZEKERHEID
TENDENSEN
▪ Verdwijning/verdunning van sociale netwerken
o Toegenomen mobiliteit zorgt dat gezinnen/familie verder uit elkaar gaan wonen
▪ Detraditionalisering
o Van bevelshuishouding naar onderhandelingshouding
▪ Groeiend bewustzijn
o Opkomst ontwikkelingspsychologie, IMH (Infant Mental Health) → toont aan dat de maatschappij
meer belang hecht aan ouders
o Opkomst anticonceptie zorgt ervoor dat we bewust gaan nadenken over ouder worden
o De bewuste keuze zorgt voor een lager geboortecijfer en toont aan dat een kind zeldzamer en een
kostbaarder goed is dan vroeger
▪ De evolutie zorgt dat we de taboe van vroeger doorbreken → naar buiten treden met opvoedingsvragen en
-onzekerheid.
OPVOEDINGSONZEKERHEID, EEN PROBLEEM?
▪ Deze gedachte is eerder een constructie van deskundigen maar onzekerheid ≠ probleem
▪ Symptoom van onbekwaam zijn <> intentie hebben om zo’n goed mogelijk opvoeding te geven
▪ OO = een gedeelde verantwoordelijkheid tussen private en publieke terrein (niet enkel de ouders maar ook
de overheid is verantwoordelijk)
SPANNINGSVELD TUSSEN OO EN PREVENTIE
▪ 2 argumenten voor opvoedingsondersteuning:
1. vragen en noden van ouders a.d.h.v. structurele inbedding in maatschappelijke dienstverlening
(empowerment)
2. gedragsproblemen bij kinderen en jongeren (preventie)
▪ Ouders verdienen steun bij opvoeding → OO = basisrecht van elke ouder
▪ Opvoeden: ouder + kind + context (waarin we leven = maatschappij)
▪ Gedeelde verantwoordelijk bestaat uit optimaliseren van context en socialisatiemilieu (de maatschappij is
verantwoordelijk voor de waarden en normen die we overnemen)
▪ Eigenlijk zou OO al vooraf moeten zijn en niet ter preventie
2
,Gezinsondersteuning
WAT IS OPVOEDINGSONDERSTEUNING?
Examen - oefeningen: is dit OO? waarom wel/niet?
DEFINITIE (MOGELIJKE KEUZEVRAAG)
Vandemeulebroecke Vlaams decreet
op intentionele wijze steun bieden aan ouders (c.q. een laagdrempelige gelaagde ondersteuning van
ouderfiguren) bij hun opdracht en taak als opvoedingsverantwoordelijken bij de opvoeding van
opvoeders’ kinderen
1. bewust Opvoedingsverantwoordelijken:
2. Niet alleen biologische ouders maar ook andere = titularissen van het ouderlijk gezag,
ouderfiguren (stiefouders, pleegouders…)
➢ natuurlijke personen
3. Geen professionelen (onthaalouders, leraars)
➢ onder hun bewaring
➢ vb. Supernanny
een verzamelnaam voor activiteiten, voorzieningen ➢ of geplaatst
en maatregelen die het opvoedingsproces in
gezinsverband willen ondersteunen. Men kan hierbij en
verschillende functies voorop stellen.
➢ de professionelen of vrijwilligers
➢ Maatregelen: bv. voorzien van kinderopvang
➢ mee verantwoordelijk voor de opvoeding
➢ Activiteiten: spelotheek
➢ Voorzieningen: CAW
De Chiro is geen voorbeeld omdat de kerntaak van de
➢ vb. Kind&Gezin en Opvoedingswinkel jeugdbeweging niet opvoeden is
‘… het geheel van maatregelen, voorzieningen en
structuren en activiteiten die erop gericht zijn de
mogelijkheden van het primaire opvoedingsmilieu
aan te spreken, te verrijken en/of te optimaliseren
teneinde kinderen en jeugdigen optimale
opvoedings- en ontwikkelingskansen te bieden’
➢ primaire opvoedingsmilieu = gezin
Verschil: Vlaams decreet → het is veel ruimer, niet enkel een primair opvoedingsmilieu
AANVERWANTE BEGRIPPEN (VERSCHIL KENNEN MET OO)
▪ Ontwikkelingsstimulering = een intensief aanbod
gericht op één ontwikkelingsdomein (één specifiek
probleem bv. achterstand op vlak van taal) door
een professional.
▪ Gezinsondersteuning = een koepelbegrip voor alle
activiteiten met als doel het welzijn van het gezin +
leden te bevorderen
3
, Gezinsondersteuning
UITGANGSPUNTEN VAN OO (KENNEN)
▪ Opvoeding is belangrijk voor kinderen, volwassenen en de samenleving
▪ Ouders hebben pedagogische verantwoordelijkheid
▪ Ouders kunnen vragen hebben en onzekerheden ervaren
▪ Gezinnen hebben recht op voortdurende aandacht van de samenleving (de samenleving moet ervoor
zorgen dat gezinnen kunnen opvoeden)
IMPLICATIES OO (KENNEN)
3 actoren: de ouders,
kinderen en context
(omgeving)
Onze visie op opvoeding bepaalt hoe we OO vorm geven!
KERNASPECTEN VISIE OP ‘OPVOEDING’
Dit model toont aan dat het opvoedingsproces verschillende invloeden kent waardoor ouders zich niet ‘schuldig’
voelen over hun opvoedingsgedrag waardoor ze meer bereid zijn om naar hun eigen aandeel te kijken.
4
LEGITIMERING 1 VAN OO
HISTORISCHE CONTEXT
▪ Begin 19de eeuw – moralistische periode (iedereen die binnen een bepaalde
moraal beweegt is ok, de rest niet)
De liberale
nachtwakerstaat ▪ Bemiddelen in het gezin vanuit morele en religieuze beweegredenen
→ de staat voorziet ▪ Patriarchale (vader = dominant), burgerlijke gezin = norm
enkel financiële
▪ Feminisering van opvoedingstaken (loonarbeid – huishoudelijke taken)
middelen om in te
zetten op politie ▪ Decontextualisering en culpabilisering van moeders → kindersterfte
enz. voor fysieke ▪ Filantropie2: focus op moeder- en kinderzorg
veiligheid (voor de
rest niks van o Zuigelingen-raadplegingen
opvoeding) o Melkkeukens: melk steriliseren <> kindersterfte
o Bewaarscholen: voorlopers kleuterscholen
▪ Tweede helft 19de eeuw
▪ Opkomst wetenschap (statistiek en eugenetica) zorgt voor iets meer welvaart =
legitimering voor preventie (de wetenschap volgen we, is juist)
▪ Institutionaliseren en pedagogisering (opkomst instituten zodat er aan pedagogiek
Gerationaliseerde kan gedaan worden)
overheidsinmenging ▪ Kinderwetten (meer aandacht voor kids)
▪ Kinderen als kapitaal, toekomst (er goed voor zorgen, zodat ze later veel
opbrengen)
▪ Ouders zijn verantwoordelijk voor kind & maatschappij (= decontextualisering en
culpabilisering)
▪ Industrie bloeit dus welvaart & sociale zekerheid ↑
▪ De focus ging van welvaart → welzijn (welvaarstaat naar verzorgingsstaat)
Sociaal-
▪ Professionalisering en institutionalisering van overheidsingrijpen (interventiestaat)
democratische
welvaartstaat ▪ Herculpabilisering ouders
▪ Detraditionalisering (andere gezinsvormen mogelijk) & morale vrijheid (opkomst
anticonceptie)
▪ 1980, economische crisis
▪ Van verzorgingsstaat → sociale investeringsstaat
Opkomst van het ▪ Activerend discours3 + nadruk op preventie als legitimering
neo-liberalisme ▪ Terug nachtwakersstaat? aandacht is op arbeidsmarkt en sociale orde
▪ 21ste eeuw: responsabilisering v. ouders → opleiding/vorming is nodig voor
succesvolle opvoeding
▪ Doorheen de geschiedenis blijven de ouders de centrale
Nu? opvoedingsverantwoordelijken en responsabel voor problemen
▪ Veel aandacht voor OO → gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid?
1
Waarom is het gewettigd om OO te geven?
2
Liefde voor de mensheid
3
Zeggen aan mensen dat ze het zelf moeten doen
1
,Gezinsondersteuning
AANDACHT VOOR OPVOEDINGSONZEKERHEID
TENDENSEN
▪ Verdwijning/verdunning van sociale netwerken
o Toegenomen mobiliteit zorgt dat gezinnen/familie verder uit elkaar gaan wonen
▪ Detraditionalisering
o Van bevelshuishouding naar onderhandelingshouding
▪ Groeiend bewustzijn
o Opkomst ontwikkelingspsychologie, IMH (Infant Mental Health) → toont aan dat de maatschappij
meer belang hecht aan ouders
o Opkomst anticonceptie zorgt ervoor dat we bewust gaan nadenken over ouder worden
o De bewuste keuze zorgt voor een lager geboortecijfer en toont aan dat een kind zeldzamer en een
kostbaarder goed is dan vroeger
▪ De evolutie zorgt dat we de taboe van vroeger doorbreken → naar buiten treden met opvoedingsvragen en
-onzekerheid.
OPVOEDINGSONZEKERHEID, EEN PROBLEEM?
▪ Deze gedachte is eerder een constructie van deskundigen maar onzekerheid ≠ probleem
▪ Symptoom van onbekwaam zijn <> intentie hebben om zo’n goed mogelijk opvoeding te geven
▪ OO = een gedeelde verantwoordelijkheid tussen private en publieke terrein (niet enkel de ouders maar ook
de overheid is verantwoordelijk)
SPANNINGSVELD TUSSEN OO EN PREVENTIE
▪ 2 argumenten voor opvoedingsondersteuning:
1. vragen en noden van ouders a.d.h.v. structurele inbedding in maatschappelijke dienstverlening
(empowerment)
2. gedragsproblemen bij kinderen en jongeren (preventie)
▪ Ouders verdienen steun bij opvoeding → OO = basisrecht van elke ouder
▪ Opvoeden: ouder + kind + context (waarin we leven = maatschappij)
▪ Gedeelde verantwoordelijk bestaat uit optimaliseren van context en socialisatiemilieu (de maatschappij is
verantwoordelijk voor de waarden en normen die we overnemen)
▪ Eigenlijk zou OO al vooraf moeten zijn en niet ter preventie
2
,Gezinsondersteuning
WAT IS OPVOEDINGSONDERSTEUNING?
Examen - oefeningen: is dit OO? waarom wel/niet?
DEFINITIE (MOGELIJKE KEUZEVRAAG)
Vandemeulebroecke Vlaams decreet
op intentionele wijze steun bieden aan ouders (c.q. een laagdrempelige gelaagde ondersteuning van
ouderfiguren) bij hun opdracht en taak als opvoedingsverantwoordelijken bij de opvoeding van
opvoeders’ kinderen
1. bewust Opvoedingsverantwoordelijken:
2. Niet alleen biologische ouders maar ook andere = titularissen van het ouderlijk gezag,
ouderfiguren (stiefouders, pleegouders…)
➢ natuurlijke personen
3. Geen professionelen (onthaalouders, leraars)
➢ onder hun bewaring
➢ vb. Supernanny
een verzamelnaam voor activiteiten, voorzieningen ➢ of geplaatst
en maatregelen die het opvoedingsproces in
gezinsverband willen ondersteunen. Men kan hierbij en
verschillende functies voorop stellen.
➢ de professionelen of vrijwilligers
➢ Maatregelen: bv. voorzien van kinderopvang
➢ mee verantwoordelijk voor de opvoeding
➢ Activiteiten: spelotheek
➢ Voorzieningen: CAW
De Chiro is geen voorbeeld omdat de kerntaak van de
➢ vb. Kind&Gezin en Opvoedingswinkel jeugdbeweging niet opvoeden is
‘… het geheel van maatregelen, voorzieningen en
structuren en activiteiten die erop gericht zijn de
mogelijkheden van het primaire opvoedingsmilieu
aan te spreken, te verrijken en/of te optimaliseren
teneinde kinderen en jeugdigen optimale
opvoedings- en ontwikkelingskansen te bieden’
➢ primaire opvoedingsmilieu = gezin
Verschil: Vlaams decreet → het is veel ruimer, niet enkel een primair opvoedingsmilieu
AANVERWANTE BEGRIPPEN (VERSCHIL KENNEN MET OO)
▪ Ontwikkelingsstimulering = een intensief aanbod
gericht op één ontwikkelingsdomein (één specifiek
probleem bv. achterstand op vlak van taal) door
een professional.
▪ Gezinsondersteuning = een koepelbegrip voor alle
activiteiten met als doel het welzijn van het gezin +
leden te bevorderen
3
, Gezinsondersteuning
UITGANGSPUNTEN VAN OO (KENNEN)
▪ Opvoeding is belangrijk voor kinderen, volwassenen en de samenleving
▪ Ouders hebben pedagogische verantwoordelijkheid
▪ Ouders kunnen vragen hebben en onzekerheden ervaren
▪ Gezinnen hebben recht op voortdurende aandacht van de samenleving (de samenleving moet ervoor
zorgen dat gezinnen kunnen opvoeden)
IMPLICATIES OO (KENNEN)
3 actoren: de ouders,
kinderen en context
(omgeving)
Onze visie op opvoeding bepaalt hoe we OO vorm geven!
KERNASPECTEN VISIE OP ‘OPVOEDING’
Dit model toont aan dat het opvoedingsproces verschillende invloeden kent waardoor ouders zich niet ‘schuldig’
voelen over hun opvoedingsgedrag waardoor ze meer bereid zijn om naar hun eigen aandeel te kijken.
4
