ADOLESCENTIE 1
1 Sensoa: Hoe aan de slag rond relaties en seksualiteit
1.1 Relationele en seksuele vorming: waarom van belang?
1.1.1 Doelstellingen
1.1.1.1 Begeleiden in de ontwikkeling
• De seksuele ontwikkeling maakt deel uit vd algemene ontwikkeling
o Start ver voordat kinderen en jongeren echt op seksueel vlak gaan
experimenteren => begint eigenlijk al bij de geboorte
§ Daarom belangrijk dat we hen stapsgewijs in die ontwikkeling gaan
begeleiden => informatie geven, ruimte geven om te
experimenteren én uiteraard ook verder helpen wanneer het
misgaat
1.1.1.2 Attitudes, waarden en normen ontwikkelen
• Kinderen en jongeren attitudes, waarden en normen leren ontwikkelen op dit vlak;
o Open houding hebben rond relaties en seksualiteit, zoals kinderen en
jongeren die bv. gelijkwaardigheid tssn de seksen respecteren of dat ze
respect hebben voor verschillende seksuele voorkeuren, seksuele
oriëntaties, samenlevingsvormen in de maatschappij
o Privacy leren respecteren en dat ze in omgang met nieuwe media ook bv.
solidair zijn naar anderen
o Kritische blik op de maatschappij leren hebben want in de maatschappij, de
media komen thema’s als seksualiteit en relaties vaak aan bod en de
maatschappij is nog niet altijd even open als dat we hopen dat kinderen
zouden zijn
§ Vb. er werd een magazine uitgebracht waar Elton John en zijn man
opstonden met een nieuwe baby en er was een bepaalde winkelketen
die vond dat de voorkant vd magazine iets te schadelijk was voor hun
jonge shoppertjes en die hebben besloten om daar een family shield
voor te plaatsen met als logo ‘family shield to protect young harps
shoppers’. De maatschappij is soms zelf heel kritisch naar dit soort
zaken en wil jonge kinderen eigenlijk ervan weer houden, terwijl wij
willen is de jonge kinderen eigenlijk kritisch leren kijken naar die
maatschappij die soms nog wel heel beschermend is en dat we ze
helpen hun eigen mening te vormen over diverse thema's
1.1.1.3 Omgaan met risico’s
• Vroeger was primaire doelstelling vd relationele en seksuele vorming risico’s
• We moeten kinderen en jongeren behoeden vd grote gevaren v relaties en
seksualiteit (ondertussen iets genuanceerder) maar uiteraard bij relaties en
seksualiteit komen een aantal risico’s kijken; aanleren hoe die te voorkomen én waar
je hulp kan vinden
o Veilig vrijen (geen risico maar willen we bemoedigen)
o Seksueel grensoverschrijdend gedrag
o Ongeplande zwangerschap
1.1.1.4 Positieve kijk
• Relaties en seksualiteit in een positief licht willen stellen
• Jongeren leren positieve kijk te hebben op relaties en seksualiteit
o Niet alleen risico's leren vermijden Maar ook aanmoedigen op een fijne
manier relaties en seksualiteit aangaan, beleven
1
,1.1.2 Vanaf wanneer starten met RSV
• Vanuit Sensoa is het advies dat we hier op jonge leeftijd mee beginnen en gefaseerd
gaan opbouwen
o Seksualiteit is breed: je hebt relationele én seksuele vorming
§ We gaan bij kleuters dus niet beginnen met seks volledig uit te
leggen maar er zijn heleboel andere thema’s dat we wel kunnen
bespreken, zeker het relationele luik kan je vroeg in de ontwikkeling
starten
• Waarom vroeg mee starten?
o Het is beter dat we al op jonge leeftijd beginnen met een aantal zaken te
bespreken om zo het kind te gaan ondersteunen in de ontwikkeling en te
begeleiden naar de eerste stappen rond relaties en seksualiteit
• Kunnen ze die informatie wel aan?
o Als we gefaseerd gaan opbouwen en als we gaan aansluiten bij hun
ontwikkelingsnoden, vandaar het belang van die seksuele ontwikkeling
• Moedigt het dan niet aan om vroeger te gaan beginnen met seks?
o Nee, uit onderzoek weten we dat goede relationele en seksuele vorming die
gefascineerd is opgebouwd, die vroeg start heel veel positieve gevolgen
heeft
1.1.3 Positieve gevolgen van goede RSV
• Kinderen en jongeren starten later met de 1ste keer
o De leeftijd vd 1ste keer is achteruit aan het gaan, jongeren wachten
steeds langer om de eerste keer seks te hebben
§ Wellicht omdat scholen het belang v relationele en seksuele
vorming hebben erkend, staat ook opgenomen in eindtermen dus de
kinderen en jongeren krijgen verplicht vanuit school informatie
aangereikt
• Jongeren gaan meer condooms gebruiken
• Bij gevolg ook minder soa’s
o Risico’s dat we willen vermijden en dat veilig vrijen
dat we willen promoten
o We zien ook effectief dat dat bewerkstelligd wordt als we een goede
relationele en seksuele vorming doen
• Minder seksueel grensoverschrijdend gedrag vindt gaat plaats
o We leren jongeren omgaan met grenzen en grenzen v
andere respecteren
• Meer seksueel plezier
• Meer wederzijdse respectvolle relaties willen aangaan
o Dat sluit beetje aan bij de 4de doelstelling v relationele en seksuele
vorming: aandacht hebben voor het positieve aspect v relaties en
seksualiteit => dit lukt als we op een fijne en goede manier aan het
thema relaties en seksualiteit werken met jongeren
1.1.4 Welke thema’s komen aan bod?
• Sensoa baseert zich op de Standards for Sexuality Education vd WHO
o Deze onderwerpen zijn opgedeeld in verschillende leeftijdsblokken, rekening
houdend met wat de belangrijke leervragen zijn binnen die leeftijd
2
,WHO thema Inhoud?
Seks & lichaam Lichaamsdelen, lichaamsverzorging, puberteit, …
Relaties & gevoelens Vriendschap, liefde, verschillende soorten families, …
Voortplanting & zwangerschap Waar komen baby’s vandaan, hoe verloopt een
zwangerschap, …
Soa & veilig vrijen Ziek zijn, condoomgebruik, …
Grenzen & weerbaarheid Aanrakingen, hoe zeg je ‘nee’, waar kan je terecht voor hulp,
toestemming, …
Gender & seksuele oriëntatie Verschillen/gelijkenissen j/m, op wie kan je verliefd worden,
…
Seks & media Leuke/enge dingen online, online gedrag, sexy foto’s sturen,
…
Seks & samenleving Rechten, verschillen en gelijkenissen, …
1.2 Hoe aan de slag rond relaties en seksualiteit
• We gaan eerst de focus bepalen
• Tips voor goede RSV aanpak
• Hoe een les RSV evalueren?
1.2.1 Waarom focus bepalen?
• Er zijn heel veel verschillende thema’s waarrond we kunnen werken
• MAAR het is onmogelijk om al die verschillende thema’s in paar lesuren te gaan
proppen => belangrijk om prioriteiten te stellen obv;
o Leerlingen
§ Hun voorkennis, waar zitten ze qua seksuele ontwikkeling, interesses
vd lln, …
o Context
§ Wat speelt er zich in de leefwereld
vd kinderen/jongeren af, wat doet
zich voor op school/in de klas, welk
onderwerp kunnen we hieraan
koppelen
§ Meervoudig concept; vroeger, hier
en nu, toekomst, verschillende
samenlevingen (hier of elders)
o Leerplannen en -doelen vd school uit
1.2.2 RSV aanpak
• Als begeleider:
o Zorg voor een veilige en positieve sfeer
§ Indien de lln matuur genoeg zijn, kan je vragen wat zij belangrijk
vinden om openlijk te kunnen praten over RSV
§ Anders kan je gebruikmaken van PICKASOLL, vraag altijd of de lln
hiermee akkoord zijn, of er iets ontbreekt, …:
- Privacy: alles wat we vandaag vertellen, blijft in deze groep
- Ik-persoon: wat je vertelt vandaag is altijd vanuit jouw
ervaring of vanuit jouw naam
3
, - Cultuur: we zijn hier met allemaal andere culturele insteek,
met andere waarden en normen, andere opvoeding en we
respecteren het v elkaar dat we verschillen
- Kiezen: denk even na over wat je wilt delen in de groep
- Actief: probeer goed mee te werken, werk actief mee en
participeer
- Seksualiteit: het gaat niet alleen over seks maar seksualiteit
in het geheel, in brede zin
- Oriëntatie: respect hebben voor mensen met andere
seksuele oriëntatie dan heteroseksueel, er zijn homo’s en
lesbische personen en dat is oké
- Luisteren: we luisteren naar elkaar, we laten elkaar
uitspreken
- Lachen: het kan soms beetje grappig zijn om over een
onderwerp te praten maar elkaar zeker niet uitlachen
o Kies gepast taalgebruik
§ Doe een oefening als ijsbreker doen
o Kan je omgaan met persoonlijke vragen en durf grenzen te stellen
§ Mening uit eigen naam
§ Begeleider, geen deelnemer!
o Ben je geïnformeerd en sluit je je aan bij de leefwereld vd jongeren
§ Je moet geen (s)expert zijn maar weet waarover je praat
o Maak je slim gebruik vd groepsdynamiek
§ Interactief
§ Klasopstelling
o Bouw je je les slim op
§ Introductie, kennismaking, opwarmen
§ Afspraken (PICKASOLL)
§ Inhoudelijke en methodische invulling: KAVES (zie hieronder)
§ Evaluatie
§ => Verhouding theorie & uitwisseling = 1/3
§ Kies ook goede en leuke leermiddelen en werkvormen
• KAVES: niet alleen kennisoverdracht doen maar gaat ruimer;
o Kennis
o Attitudes
o Vaardigheden
o Emoties
o Steun
• Vb. veilig vrijen; zie kader hieronder
4
1 Sensoa: Hoe aan de slag rond relaties en seksualiteit
1.1 Relationele en seksuele vorming: waarom van belang?
1.1.1 Doelstellingen
1.1.1.1 Begeleiden in de ontwikkeling
• De seksuele ontwikkeling maakt deel uit vd algemene ontwikkeling
o Start ver voordat kinderen en jongeren echt op seksueel vlak gaan
experimenteren => begint eigenlijk al bij de geboorte
§ Daarom belangrijk dat we hen stapsgewijs in die ontwikkeling gaan
begeleiden => informatie geven, ruimte geven om te
experimenteren én uiteraard ook verder helpen wanneer het
misgaat
1.1.1.2 Attitudes, waarden en normen ontwikkelen
• Kinderen en jongeren attitudes, waarden en normen leren ontwikkelen op dit vlak;
o Open houding hebben rond relaties en seksualiteit, zoals kinderen en
jongeren die bv. gelijkwaardigheid tssn de seksen respecteren of dat ze
respect hebben voor verschillende seksuele voorkeuren, seksuele
oriëntaties, samenlevingsvormen in de maatschappij
o Privacy leren respecteren en dat ze in omgang met nieuwe media ook bv.
solidair zijn naar anderen
o Kritische blik op de maatschappij leren hebben want in de maatschappij, de
media komen thema’s als seksualiteit en relaties vaak aan bod en de
maatschappij is nog niet altijd even open als dat we hopen dat kinderen
zouden zijn
§ Vb. er werd een magazine uitgebracht waar Elton John en zijn man
opstonden met een nieuwe baby en er was een bepaalde winkelketen
die vond dat de voorkant vd magazine iets te schadelijk was voor hun
jonge shoppertjes en die hebben besloten om daar een family shield
voor te plaatsen met als logo ‘family shield to protect young harps
shoppers’. De maatschappij is soms zelf heel kritisch naar dit soort
zaken en wil jonge kinderen eigenlijk ervan weer houden, terwijl wij
willen is de jonge kinderen eigenlijk kritisch leren kijken naar die
maatschappij die soms nog wel heel beschermend is en dat we ze
helpen hun eigen mening te vormen over diverse thema's
1.1.1.3 Omgaan met risico’s
• Vroeger was primaire doelstelling vd relationele en seksuele vorming risico’s
• We moeten kinderen en jongeren behoeden vd grote gevaren v relaties en
seksualiteit (ondertussen iets genuanceerder) maar uiteraard bij relaties en
seksualiteit komen een aantal risico’s kijken; aanleren hoe die te voorkomen én waar
je hulp kan vinden
o Veilig vrijen (geen risico maar willen we bemoedigen)
o Seksueel grensoverschrijdend gedrag
o Ongeplande zwangerschap
1.1.1.4 Positieve kijk
• Relaties en seksualiteit in een positief licht willen stellen
• Jongeren leren positieve kijk te hebben op relaties en seksualiteit
o Niet alleen risico's leren vermijden Maar ook aanmoedigen op een fijne
manier relaties en seksualiteit aangaan, beleven
1
,1.1.2 Vanaf wanneer starten met RSV
• Vanuit Sensoa is het advies dat we hier op jonge leeftijd mee beginnen en gefaseerd
gaan opbouwen
o Seksualiteit is breed: je hebt relationele én seksuele vorming
§ We gaan bij kleuters dus niet beginnen met seks volledig uit te
leggen maar er zijn heleboel andere thema’s dat we wel kunnen
bespreken, zeker het relationele luik kan je vroeg in de ontwikkeling
starten
• Waarom vroeg mee starten?
o Het is beter dat we al op jonge leeftijd beginnen met een aantal zaken te
bespreken om zo het kind te gaan ondersteunen in de ontwikkeling en te
begeleiden naar de eerste stappen rond relaties en seksualiteit
• Kunnen ze die informatie wel aan?
o Als we gefaseerd gaan opbouwen en als we gaan aansluiten bij hun
ontwikkelingsnoden, vandaar het belang van die seksuele ontwikkeling
• Moedigt het dan niet aan om vroeger te gaan beginnen met seks?
o Nee, uit onderzoek weten we dat goede relationele en seksuele vorming die
gefascineerd is opgebouwd, die vroeg start heel veel positieve gevolgen
heeft
1.1.3 Positieve gevolgen van goede RSV
• Kinderen en jongeren starten later met de 1ste keer
o De leeftijd vd 1ste keer is achteruit aan het gaan, jongeren wachten
steeds langer om de eerste keer seks te hebben
§ Wellicht omdat scholen het belang v relationele en seksuele
vorming hebben erkend, staat ook opgenomen in eindtermen dus de
kinderen en jongeren krijgen verplicht vanuit school informatie
aangereikt
• Jongeren gaan meer condooms gebruiken
• Bij gevolg ook minder soa’s
o Risico’s dat we willen vermijden en dat veilig vrijen
dat we willen promoten
o We zien ook effectief dat dat bewerkstelligd wordt als we een goede
relationele en seksuele vorming doen
• Minder seksueel grensoverschrijdend gedrag vindt gaat plaats
o We leren jongeren omgaan met grenzen en grenzen v
andere respecteren
• Meer seksueel plezier
• Meer wederzijdse respectvolle relaties willen aangaan
o Dat sluit beetje aan bij de 4de doelstelling v relationele en seksuele
vorming: aandacht hebben voor het positieve aspect v relaties en
seksualiteit => dit lukt als we op een fijne en goede manier aan het
thema relaties en seksualiteit werken met jongeren
1.1.4 Welke thema’s komen aan bod?
• Sensoa baseert zich op de Standards for Sexuality Education vd WHO
o Deze onderwerpen zijn opgedeeld in verschillende leeftijdsblokken, rekening
houdend met wat de belangrijke leervragen zijn binnen die leeftijd
2
,WHO thema Inhoud?
Seks & lichaam Lichaamsdelen, lichaamsverzorging, puberteit, …
Relaties & gevoelens Vriendschap, liefde, verschillende soorten families, …
Voortplanting & zwangerschap Waar komen baby’s vandaan, hoe verloopt een
zwangerschap, …
Soa & veilig vrijen Ziek zijn, condoomgebruik, …
Grenzen & weerbaarheid Aanrakingen, hoe zeg je ‘nee’, waar kan je terecht voor hulp,
toestemming, …
Gender & seksuele oriëntatie Verschillen/gelijkenissen j/m, op wie kan je verliefd worden,
…
Seks & media Leuke/enge dingen online, online gedrag, sexy foto’s sturen,
…
Seks & samenleving Rechten, verschillen en gelijkenissen, …
1.2 Hoe aan de slag rond relaties en seksualiteit
• We gaan eerst de focus bepalen
• Tips voor goede RSV aanpak
• Hoe een les RSV evalueren?
1.2.1 Waarom focus bepalen?
• Er zijn heel veel verschillende thema’s waarrond we kunnen werken
• MAAR het is onmogelijk om al die verschillende thema’s in paar lesuren te gaan
proppen => belangrijk om prioriteiten te stellen obv;
o Leerlingen
§ Hun voorkennis, waar zitten ze qua seksuele ontwikkeling, interesses
vd lln, …
o Context
§ Wat speelt er zich in de leefwereld
vd kinderen/jongeren af, wat doet
zich voor op school/in de klas, welk
onderwerp kunnen we hieraan
koppelen
§ Meervoudig concept; vroeger, hier
en nu, toekomst, verschillende
samenlevingen (hier of elders)
o Leerplannen en -doelen vd school uit
1.2.2 RSV aanpak
• Als begeleider:
o Zorg voor een veilige en positieve sfeer
§ Indien de lln matuur genoeg zijn, kan je vragen wat zij belangrijk
vinden om openlijk te kunnen praten over RSV
§ Anders kan je gebruikmaken van PICKASOLL, vraag altijd of de lln
hiermee akkoord zijn, of er iets ontbreekt, …:
- Privacy: alles wat we vandaag vertellen, blijft in deze groep
- Ik-persoon: wat je vertelt vandaag is altijd vanuit jouw
ervaring of vanuit jouw naam
3
, - Cultuur: we zijn hier met allemaal andere culturele insteek,
met andere waarden en normen, andere opvoeding en we
respecteren het v elkaar dat we verschillen
- Kiezen: denk even na over wat je wilt delen in de groep
- Actief: probeer goed mee te werken, werk actief mee en
participeer
- Seksualiteit: het gaat niet alleen over seks maar seksualiteit
in het geheel, in brede zin
- Oriëntatie: respect hebben voor mensen met andere
seksuele oriëntatie dan heteroseksueel, er zijn homo’s en
lesbische personen en dat is oké
- Luisteren: we luisteren naar elkaar, we laten elkaar
uitspreken
- Lachen: het kan soms beetje grappig zijn om over een
onderwerp te praten maar elkaar zeker niet uitlachen
o Kies gepast taalgebruik
§ Doe een oefening als ijsbreker doen
o Kan je omgaan met persoonlijke vragen en durf grenzen te stellen
§ Mening uit eigen naam
§ Begeleider, geen deelnemer!
o Ben je geïnformeerd en sluit je je aan bij de leefwereld vd jongeren
§ Je moet geen (s)expert zijn maar weet waarover je praat
o Maak je slim gebruik vd groepsdynamiek
§ Interactief
§ Klasopstelling
o Bouw je je les slim op
§ Introductie, kennismaking, opwarmen
§ Afspraken (PICKASOLL)
§ Inhoudelijke en methodische invulling: KAVES (zie hieronder)
§ Evaluatie
§ => Verhouding theorie & uitwisseling = 1/3
§ Kies ook goede en leuke leermiddelen en werkvormen
• KAVES: niet alleen kennisoverdracht doen maar gaat ruimer;
o Kennis
o Attitudes
o Vaardigheden
o Emoties
o Steun
• Vb. veilig vrijen; zie kader hieronder
4
