Begrippenlijst Handicap en Ontwikkelingsstoornissen

Begrippenlijst handicap en
ontwikkelingsstoornissen
Module 1: Personen met ASS
Hoofdstuk 1: Communicatie bij mensen met
autisme en/of verstandelijke beperking
Pagina
Begrip Definitie samenvat
ting
Minimally verbal Personen met autisme die geen woorden of enkel een aantal losse
individuals with woorden gebruiken om te communiceren p. 5
autism
In de normale ontwikkeling komt taal niet zomaar uit het niets. Voor kinderen
de eerste woorden gaan gebruiken, zijn er 2 belangrijke voorlopers die ze
Typische
gaan beheersen voordat taal gaat komen:
communicatie- p. 5
 Ontwikkeling van intentionaliteit
ontwikkeling
 Ontwikkeling van symboolvorming
 Voor sommige kinderen met ASS zijn deze stappen moeilijk
 Het sociale aspect van de ontwikkeling
 0 – 9 maanden: pre-intentionele communicatie
 Vanaf +/- 9 maanden ontwikkeling intentionaliteit
 Wil zeggen dat het kind op voorhand zich bewust is van de impact van
zijn gedrag op de ander
o Kind is zender van communicatie & gaat doelbewust
communiceren richting de ontvanger van de communicatie 
Ontwikkeling van
heb je nog geen taal voor nodig p.6
intentionaliteit  Leren dit op verschillende manieren  3 belangrijkste groepen van
functies op heel jonge leeftijd:
o Gedragsregulatie
o Sociale interactie
o Joint attention
 Hoe loopt deze ontwikkeling bij kinderen met ASS? (p.7)
 Ondersteuning op maat (p.7)
 Communiceren, maar zijn zich nog niet bewust vh effect van
communicatief gedrag op de ontvanger
 Ontvanger gaat wel een interpretatie geven aan dat communicatief
gedrag
Pre-intentionele  Ontwikkelt zich langzaam
o Ih begin: enkel reflexief
p.6
communicatie
o Na verloop van tijd: wel reactief reageren op hun omgeving
o Daarna: proactief beginnen handelen door bv te reiken naar een
gsm
 nog niet intentioneel!
 Kinderen leren communiceren om iets te verkrijgen of te bereiken
 Voorbeelden:
Gedragsregulatie p.6
o Vragen om een voorwerp/handeling (een bal/koek)
o Protesteren tegen een voorwerp/handeling
Sociale interactie  Communiceren om de aandacht van de ander op zichzelf te richten. Zijn p.6
geen andere voorwerpen mee gemoeid
 Voorbeelden:
o Gedag zwaaien

Pagina 1 van 21

, Pagina
Begrip Definitie samenvat
ting
o Vragen om sociale routine
o Vragen om geruststelling
 Communiceren om de aandacht van de ander op iets anders te
richten, maar niet met als doel om dat te krijgen, maar enkel om
gedeelde aandacht te hebben
 Voorbeelden:
o Interesse/plezier delen i/e voorwerp/gebeurtenis
 Hondje zien voorbijwandelen
 Blokkentoren die omvalt
o Informatie geven of vragen over voorwerp/gebeurtenis

Joint attention = heel belangrijke vaardigheid om te beheersen als het gaat over p.6-7
taalontwikkeling!!
 Reageren op gedeelde aandacht door de ouder
o Bv: mama probeert aandacht op iets te richten, zoontje
kijkt andere kant op  om taal te leren, belangrijk dat
kind gedeelde aandacht vd ouder kan volgen want zo
leren ze de juiste woorden te koppelen ad juiste dingen id
omgeving
 Belangrijk dat kind gedeelde aandacht initieert, lokt taal uit in de
omgeving
 = het cognitieve aspect van de ontwikkeling
 Ontwikkelt min of meer gelijktijdig, soms iets later
 Kinderen leren dat iets kan verwijzen naar iets anders dat op dat
moment nog niet aanwezig is
 Complexe cognitieve vaardigheid die kinderen moeten ontwikkeling
 Zolang je niet weet dat een woord of beschrijving verwijst naar iets
anders, is het moeilijk om taal te ontwikkelen
 Normale ontwikkeling:
o Tussen 1 & 3 jaar ontwikkelen kinderen verschillende
Ontwikkeling van symbolische vaardigheden
p.8-9
symboolvorming  Begrijpen & gebruiken woorden om te verwijzen naar
voorwerpen, handelingen en gebeurtenissen
 Begrijpen en gebruiken van symbolische gebaren
 Doen-alsof spel (symbolisch spel)
 Begrijpen en gebruiken van afbeeldingen/symbolen
 Verschillende niveaus/fases: Sensatieniveau (lichaamsgebonden),
Presentatieniveau (contextgebonden), Representatieniveau (niet-
contextgebonden), Metarepresentatieniveau
 Hoe loopt deze ontwikkeling bij kinderen met ASS? (p.9)
 Ondersteuning op maat (p.9)
 Lichaamsgebonden
 Niet-symbolische communicatie
 Kan nog geen functionele betekenis geven
Sensatieniveau  Kan nog geen symbolische betekenis geven p.8
 Voorwerp is niets anders dan constellatie van prikkels
 Zintuiglijke ervaring = centraal

Presentatieniveau  Contextgebonden p.8
 Niet-symbolische communicatie
 Als betekenis letterlijk present is, begrijpt kind functionele betekenis

Pagina 2 van 21

, Pagina
Begrip Definitie samenvat
ting
v/e voorwerp, maar nog steeds sterk afhankelijk v/e specifieke
context

 Niet-contextgebonden
 Symbolische communicatie
 Begrijpen de verwijzende betekenis van
Representatieniveau voorwerpen/afbeeldingen/woorden p.9
 Begrijpen dat bv de zwembroek ook kan verwijzen naar iets dat nog
niet aanwezig is, maar in de toekomst gaat aanwezig zijn zoals bv de
activiteit zwemmen
 Symbolische communicatie
Metarepresentatie-  Voorwerp krijgt andere betekenis dan de eigenlijke functionele
p.9
niveau betekenis (bv: beker als hoedje)
 Kind is in staat de 2e niet letterlijke betekenis van taal te begrijpen
Alle strategieën en technieken die ter ondersteuning ingezet worden ter
aanvulling op de natuurlijke communicatie (geluiden, gebaren, spraak)
 Op maat aanbieden
 Individualiseren op vlak van niveau van betekenisverlening &
communicatievorm

Aandachtspunten:
Ondersteunende
 Gewoon visualiseren ≠ altijd helpend! p.9-10
communicatie
 Vorm ≠ niveau
o Woorden, afbeeldingen, voorwerpen = allemaal
verpakkingen van communicatie, maar manier waarop je
die vorm inzet, bepaalt op welk niveau van
betekenisverlening je aan het werken bent

Diagnostisch instrument: ComVoor
 Diagnostisch instrument
 Speciaal ontwikkeld voor personen met autisme die niet/nauwelijks
verbaal communiceren
 Zegt iets over:
o Welke vormen kunnen gebruikt worden? (voorwerpen,
afbeeldingen, gesproken taal)
ComVoor-2 p.10
o Op welk niveau van betekenisverlening kan je het inzetten
(sensatie, presentatie, representatie)
 Bestaat uit verschillende sorteertaken
o Helpt om inzicht te krijgen id betekenisverlening
o Binnen de taken ook verschillende vormen van OC  helpt
om advies te geven over welke vormen v. OC
Receptieve Gaat over communicatie van de ander naar de persoon met autisme die p.11
communicatie niet of nauwelijks verbaal communiceert om ervoor te zorgen dat ze beter
begrijpen wat de bedoeling is.
 Starten vaak met OC voor receptieve communicatie
 Deze vaardigheden zijn vaak zwakker dan de expressieve
communicatievaardigheden

OC hiervoor kan dienen voor:
 Activiteiten verduidelijken
 Overgangen/dagprogramma verduidelijken

Pagina 3 van 21