Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
Inhoudstafel
Inhoudstafel .............................................................................................................................................................. 1
DEEL I: WAT OMVAT WELZIJN OP HET WERK? ......................................................................................................... 4
Historische ontwikkeling van het recht inzake welzijn op het werk ........................................................................ 4
Arbeiders in de 19e eeuw ..................................................................................................................................... 4
Begin 20Ste eeuw ................................................................................................................................................... 5
Na WOII............................................................................................................................................................. 6
Invloed internationale en Europese regelgeving ..................................................................................................... 7
Europees ........................................................................................................................................................... 7
(Tweede) herstructureringsoperatie: van ARAB naar een nieuwe codex over Welzijn op het werk ...................... 8
Sociaal strafrecht .................................................................................................................................................. 9
Rechtsbronnen en toepassingsgebied...................................................................................................................... 9
Huidige rechtsbronnen – samenvattend .............................................................................................................. 9
Internationaal/Europees .................................................................................................................................. 9
Nationaal......................................................................................................................................................... 10
Invloed coronapandemie .................................................................................................................................... 11
Inhoud nieuw artikel I.2-27 Codex ................................................................................................................. 11
Toepassingsgebied welzijnswetgeving ............................................................................................................... 13
Materieel toepassingsgebied ......................................................................................................................... 13
Personeel toepassingsgebied ......................................................................................................................... 14
DEEL II: ALGEMENE VERPLICHTINGEN, OPDRACHTEN EN TAKEN VAN DE VOORNAAMSTE ACTOREN BETROKKEN
BIJ HET WELZIJNSBELEID......................................................................................................................................... 15
Inleiding .............................................................................................................................................................. 15
Werkgever .......................................................................................................................................................... 15
Hiërarchische lijn ................................................................................................................................................ 16
Werknemer ......................................................................................................................................................... 17
Preventiediensten............................................................................................................................................... 17
Interne dienst ................................................................................................................................................. 17
Niveau van oprichting ................................................................................................................................. 18
Samenstelling.............................................................................................................................................. 18
Rechtspositie preventieadviseur ................................................................................................................ 19
Quid inschakeling consultancybureaus? .................................................................................................... 19
Samenwerking IPDBW – EDPW ...................................................................................................................... 20
Externe dienst (EDPBW) ................................................................................................................................. 20
Afdeling risicobeheersing ........................................................................................................................... 20
Afdeling medisch toezicht .......................................................................................................................... 20
Leiding van de afdelingen ........................................................................................................................... 20
Aansluiting .................................................................................................................................................. 21
Organisatie .................................................................................................................................................. 21
Verandering van externe dienst ................................................................................................................. 21
Valerie Aerts 1
,Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
Paritair toezicht door adviescomité (vergelijkbaar met comité voor preventie en bescherming op het
werk) ........................................................................................................................................................... 21
Erkenning .................................................................................................................................................... 21
CPBW .................................................................................................................................................................. 22
Hoge Raad PBW .............................................................................................................................................. 23
Oefening ......................................................................................................................................................... 23
DEEL III BIJZONDERE VERPLICHTINGEN BIJ “ATYPISCHE ARBEIDSSITUATIES ......................................................... 23
Inleiding .............................................................................................................................................................. 23
Tewerkstelling op eenzelfde arbeidsplaats of op aanpalende of naburige ....................................................... 23
Arbeidsplaatsen .................................................................................................................................................. 23
Geregeld in art. 7 Welzijnswet ....................................................................................................................... 23
Werkzaamheden door ondernemingen van buitenaf ........................................................................................ 24
Toepassingsgebied.......................................................................................................................................... 24
Algemene verplichtingen ................................................................................................................................ 24
Concretisering algemene verplichtingen ........................................................................................................ 25
Werkzaamheden door uitzendkrachten............................................................................................................. 25
Juridisch kader ................................................................................................................................................ 25
Uitzendarbeid: een bijzondere arbeidsvorm.................................................................................................. 25
Voornaamste bevoegdheden/verplichtingen gebruiker ................................................................................ 26
Voornaamste bevoegdheden/verplichtingen uitzendbureau ........................................................................ 27
Verplichtingen bij tijdelijke of mobiele bouwplaatsen....................................................................................... 27
Juridisch kader en begrip ................................................................................................................................ 27
Betrokken partijen bij veiligheidscoördinatie ................................................................................................ 27
Enkele verplichtingen ..................................................................................................................................... 27
DEEL IV: VERANTWOORDELIJKHEID EN AANSPRAKELIJKHEID BIJ INBREUKEN OP DE WELZIJNSREGLEMENTERING
................................................................................................................................................................................ 28
Inleiding .............................................................................................................................................................. 28
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid ................................................................................................................ 28
Strafbaarstelling en strafbare daders ............................................................................................................. 28
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid RP....................................................................................................... 30
Burgerlijke AH ..................................................................................................................................................... 30
Inleiding .......................................................................................................................................................... 30
AH WN ............................................................................................................................................................ 30
Tegenover collega-WN’s ............................................................................................................................. 30
Tegenover WG en derden .......................................................................................................................... 31
AH WG (in welke mate kan de WN de WG aanspreken voor schade?) ......................................................... 31
Tegenover zijn WN’s ................................................................................................................................... 31
Tegenover derden ...................................................................................................................................... 31
Tijdelijke uitlening van de WN’s ..................................................................................................................... 32
DEEL V STATUUT PREVENTIEADVISEUR.................................................................................................................. 33
Begrip “preventieadviseur” ................................................................................................................................ 33
Valerie Aerts 2
,Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
Opleidings- en vormingsvereisten ...................................................................................................................... 33
Sociaalrechtelijk statuut ..................................................................................................................................... 33
Minimumduur van de prestaties ........................................................................................................................ 33
Onafhankelijkheid van de preventieadviseur ..................................................................................................... 34
Inleiding .......................................................................................................................................................... 34
Procedure bij aanduiding, vervanging (bv wanneer PA langdurig ziek is) en verwijdering (ov wordt niet
beëindigd MAAR niet langer PA, andere taken!) uit de functie ..................................................................... 35
Procedure bij geschillen over de onafhankelijkheid en/of bekwaamheid van de preventieadviseurs ......... 35
Procedure bij verwijdering uit de functie en beëindiging van de overeenkomst .......................................... 36
Procedure bij beëindiging van de overeenkomst ....................................................................................... 36
Procedure bij verwijdering uit de functie (wel nog steeds aangesteld in de onderneming) ..................... 38
Juridische aard ............................................................................................................................................ 38
DEEL VI: PSYCHOSOCIALE RISICO’S OP HET WERK ................................................................................................. 39
Inleiding en situering .......................................................................................................................................... 39
Begripsomschrijving............................................................................................................................................ 39
Aanduiding gespecialiseerd preventieadviseur en vertrouwenspersoon .......................................................... 41
Preventie van psychosociale risico’s .................................................................................................................. 41
Globale, algemene risicoanalyse (voorafgaandelijk, buiten enig incident) ................................................... 41
Risicoanalyse en actie nav een specifieke arbeidssituatie waarin een gevaar werd vastgesteld .................. 41
Actiemiddelen WN .............................................................................................................................................. 42
Bewarende maatregelen ................................................................................................................................ 43
Externe procedures ........................................................................................................................................ 44
Bescherming tegen ontslag en nadelige maatregelen ....................................................................................... 44
DEEL VII: RE-INTEGRATIETRAJECT (gastcollege/opname) ...................................................................................... 45
Inleiding .............................................................................................................................................................. 45
Nieuw: contact na 4 weken ziekte...................................................................................................................... 46
Re-integratie op meerdere sporen: link met het Terug-Naar-Werk-traject ...................................................... 46
STAPPEN ......................................................................................................................................................... 47
Beëindiging van de arbeidsovereenkomst wegens medische overmacht ......................................................... 50
DEEL VIII GASTCOLLEGE PREVENTIEADVISEUR ARBEIDSONGEVALLEN.................................................................. 51
Inleidende begrippen.......................................................................................................................................... 51
Waarom arbeidsongevallen onderzoeken? ................................................................................................... 51
Verplichting onderzoek arbeidsongeval ......................................................................................................... 51
Termijnen........................................................................................................................................................ 52
Hoe een arbeidsongeval onderzoeken? ............................................................................................................. 52
Verzamelen van feiten .................................................................................................................................... 52
Oorzakenboom ............................................................................................................................................... 53
Dominotheorie.................................................................................................................................................... 53
Maatregelen hiërarchie .................................................................................................................................. 53
OEFENING PREVENTIEADVISEUR ............................................................................................................................ 54
OEFENINGEN PSYCHOSOCIALE RISICO’S ................................................................................................................ 55
Valerie Aerts 3
, Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
DEEL I: WAT OMVAT WELZIJN OP HET WERK?
Vraag
Ergonomie
Mentaal welzijn → “goed voelen” → invloed op prestatie/output
Fysieke veiligheid → preventie AO
Burgerlijke en strafrechtelijke verantwoordelijkheid → verzekering → financiële vragen
Actoren: preventieadviseur psychosociale aspecten (intern of extern: valt te zien hoe groot uw bedrijf
is), vertrouwenspersonen (vrij informeel maar toch soms een grote drempel), comité voor preventie en
bescherming op het werk (vanaf 50 WN’s verplicht), arbeidsinspectie TWW (handhaving), arbeidsarts,
nationaal: Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk
Atypische arbeidssituaties: anders dan een klassieke onderneming → onderaannemers (werken met
derde)
Evaluatie
Mondeling examen: 1 casus (voorbeeldcasussen tijdens oefencolleges) → voorbereiding: 20m
Leerstof: belangrijkste: wat in de colleges wordt gezegd
Historische ontwikkeling van het recht inzake welzijn op het werk
Arbeiders in de 19e eeuw
Situatie
Grote wijzigingen op vlak productie en regelgeving
Industriële Revolutie bv Waalse staalfabriek Cockeril in 1815
Uitvindingen, technische ontwikkeling, mechanisering en productieproces
Fabrieksarbeid
Economische crisis door overproductie
Lange arbeidsdagen, laag loon
Kinderarbeid → goedkope werkkracht
Arbeidsongevallen → niet meteen een verhoging in de sectoren van mechanisering maar gewoon door
de revolutie → nog geen socialezekerheidsregeling → burgerlijk recht gebruiken voor een vergoeding
te krijgen → PROBLEEM
Werkloosheid → overproductie leidt tot economische crisis
Honger, erbarmelijke huisvesting, alcoholisme
Juridisch kader: nog geen beschermend sociaal recht, wel:
Vrijheid van arbeid en van ondernemen, toepassing burgerlijk recht (wilsautonomie en contractsvrijheid, AH)
Slechts beperkende bepalingen mbt “huur van werk en diensten” in BW 1804
- Gemeen: overeenkomstenrecht toepassen
- Maar: economisch sterkere positie WG → bepaalt onder welke voorwaarden en in welke
omstandigheden de WN moet werken → slechte werkomstandigheden!
Private verzekeringen: vrijwillige verzekeringskassen (principe van mutualiteit) → WN’s die zelf een kas
samenstellen
Vlak welzijn
Keizerlijk decreet 15 oktober 1810: vergunningen voor ongezonde werkplaatsen + maatregelen m.b.t.
openbare veiligheid en gezondheid → vooral tot doel om publieke eigendommen te beschermen
Decreet 3 januari 1813: Verbod op kinderarbeid in mijnen voor kinderen jonger dan 10 jaar →
beweegreden: mijnen goed kunnen functioneren → grote financiële gevolgen → NIET om kinderen te
beschermen!
Ingebed in industrieel recht
Eigendomsrecht heel belangrijk!
1886: gewelddadige stakingen en sociale onrust
Meer en meer kwaad te worden over de werkomstandigheden
WG weten niet hoe ze ermee moeten omgaan → bloedig onderdrukt door het leger MAAR: Burgerij is
bang
« Onderzoekscommissie van de Arbeid » brengt schrijnende sociale wantoestanden aan het licht bv.
Kinderarbeid vanaf 6 à 7 jaar
Koning Leopold II kondigt in zijn troonrede op 9 november 1886 de uitwerking van sociale wetgeving
aan
Valerie Aerts 4
Inhoudstafel
Inhoudstafel .............................................................................................................................................................. 1
DEEL I: WAT OMVAT WELZIJN OP HET WERK? ......................................................................................................... 4
Historische ontwikkeling van het recht inzake welzijn op het werk ........................................................................ 4
Arbeiders in de 19e eeuw ..................................................................................................................................... 4
Begin 20Ste eeuw ................................................................................................................................................... 5
Na WOII............................................................................................................................................................. 6
Invloed internationale en Europese regelgeving ..................................................................................................... 7
Europees ........................................................................................................................................................... 7
(Tweede) herstructureringsoperatie: van ARAB naar een nieuwe codex over Welzijn op het werk ...................... 8
Sociaal strafrecht .................................................................................................................................................. 9
Rechtsbronnen en toepassingsgebied...................................................................................................................... 9
Huidige rechtsbronnen – samenvattend .............................................................................................................. 9
Internationaal/Europees .................................................................................................................................. 9
Nationaal......................................................................................................................................................... 10
Invloed coronapandemie .................................................................................................................................... 11
Inhoud nieuw artikel I.2-27 Codex ................................................................................................................. 11
Toepassingsgebied welzijnswetgeving ............................................................................................................... 13
Materieel toepassingsgebied ......................................................................................................................... 13
Personeel toepassingsgebied ......................................................................................................................... 14
DEEL II: ALGEMENE VERPLICHTINGEN, OPDRACHTEN EN TAKEN VAN DE VOORNAAMSTE ACTOREN BETROKKEN
BIJ HET WELZIJNSBELEID......................................................................................................................................... 15
Inleiding .............................................................................................................................................................. 15
Werkgever .......................................................................................................................................................... 15
Hiërarchische lijn ................................................................................................................................................ 16
Werknemer ......................................................................................................................................................... 17
Preventiediensten............................................................................................................................................... 17
Interne dienst ................................................................................................................................................. 17
Niveau van oprichting ................................................................................................................................. 18
Samenstelling.............................................................................................................................................. 18
Rechtspositie preventieadviseur ................................................................................................................ 19
Quid inschakeling consultancybureaus? .................................................................................................... 19
Samenwerking IPDBW – EDPW ...................................................................................................................... 20
Externe dienst (EDPBW) ................................................................................................................................. 20
Afdeling risicobeheersing ........................................................................................................................... 20
Afdeling medisch toezicht .......................................................................................................................... 20
Leiding van de afdelingen ........................................................................................................................... 20
Aansluiting .................................................................................................................................................. 21
Organisatie .................................................................................................................................................. 21
Verandering van externe dienst ................................................................................................................. 21
Valerie Aerts 1
,Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
Paritair toezicht door adviescomité (vergelijkbaar met comité voor preventie en bescherming op het
werk) ........................................................................................................................................................... 21
Erkenning .................................................................................................................................................... 21
CPBW .................................................................................................................................................................. 22
Hoge Raad PBW .............................................................................................................................................. 23
Oefening ......................................................................................................................................................... 23
DEEL III BIJZONDERE VERPLICHTINGEN BIJ “ATYPISCHE ARBEIDSSITUATIES ......................................................... 23
Inleiding .............................................................................................................................................................. 23
Tewerkstelling op eenzelfde arbeidsplaats of op aanpalende of naburige ....................................................... 23
Arbeidsplaatsen .................................................................................................................................................. 23
Geregeld in art. 7 Welzijnswet ....................................................................................................................... 23
Werkzaamheden door ondernemingen van buitenaf ........................................................................................ 24
Toepassingsgebied.......................................................................................................................................... 24
Algemene verplichtingen ................................................................................................................................ 24
Concretisering algemene verplichtingen ........................................................................................................ 25
Werkzaamheden door uitzendkrachten............................................................................................................. 25
Juridisch kader ................................................................................................................................................ 25
Uitzendarbeid: een bijzondere arbeidsvorm.................................................................................................. 25
Voornaamste bevoegdheden/verplichtingen gebruiker ................................................................................ 26
Voornaamste bevoegdheden/verplichtingen uitzendbureau ........................................................................ 27
Verplichtingen bij tijdelijke of mobiele bouwplaatsen....................................................................................... 27
Juridisch kader en begrip ................................................................................................................................ 27
Betrokken partijen bij veiligheidscoördinatie ................................................................................................ 27
Enkele verplichtingen ..................................................................................................................................... 27
DEEL IV: VERANTWOORDELIJKHEID EN AANSPRAKELIJKHEID BIJ INBREUKEN OP DE WELZIJNSREGLEMENTERING
................................................................................................................................................................................ 28
Inleiding .............................................................................................................................................................. 28
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid ................................................................................................................ 28
Strafbaarstelling en strafbare daders ............................................................................................................. 28
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid RP....................................................................................................... 30
Burgerlijke AH ..................................................................................................................................................... 30
Inleiding .......................................................................................................................................................... 30
AH WN ............................................................................................................................................................ 30
Tegenover collega-WN’s ............................................................................................................................. 30
Tegenover WG en derden .......................................................................................................................... 31
AH WG (in welke mate kan de WN de WG aanspreken voor schade?) ......................................................... 31
Tegenover zijn WN’s ................................................................................................................................... 31
Tegenover derden ...................................................................................................................................... 31
Tijdelijke uitlening van de WN’s ..................................................................................................................... 32
DEEL V STATUUT PREVENTIEADVISEUR.................................................................................................................. 33
Begrip “preventieadviseur” ................................................................................................................................ 33
Valerie Aerts 2
,Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
Opleidings- en vormingsvereisten ...................................................................................................................... 33
Sociaalrechtelijk statuut ..................................................................................................................................... 33
Minimumduur van de prestaties ........................................................................................................................ 33
Onafhankelijkheid van de preventieadviseur ..................................................................................................... 34
Inleiding .......................................................................................................................................................... 34
Procedure bij aanduiding, vervanging (bv wanneer PA langdurig ziek is) en verwijdering (ov wordt niet
beëindigd MAAR niet langer PA, andere taken!) uit de functie ..................................................................... 35
Procedure bij geschillen over de onafhankelijkheid en/of bekwaamheid van de preventieadviseurs ......... 35
Procedure bij verwijdering uit de functie en beëindiging van de overeenkomst .......................................... 36
Procedure bij beëindiging van de overeenkomst ....................................................................................... 36
Procedure bij verwijdering uit de functie (wel nog steeds aangesteld in de onderneming) ..................... 38
Juridische aard ............................................................................................................................................ 38
DEEL VI: PSYCHOSOCIALE RISICO’S OP HET WERK ................................................................................................. 39
Inleiding en situering .......................................................................................................................................... 39
Begripsomschrijving............................................................................................................................................ 39
Aanduiding gespecialiseerd preventieadviseur en vertrouwenspersoon .......................................................... 41
Preventie van psychosociale risico’s .................................................................................................................. 41
Globale, algemene risicoanalyse (voorafgaandelijk, buiten enig incident) ................................................... 41
Risicoanalyse en actie nav een specifieke arbeidssituatie waarin een gevaar werd vastgesteld .................. 41
Actiemiddelen WN .............................................................................................................................................. 42
Bewarende maatregelen ................................................................................................................................ 43
Externe procedures ........................................................................................................................................ 44
Bescherming tegen ontslag en nadelige maatregelen ....................................................................................... 44
DEEL VII: RE-INTEGRATIETRAJECT (gastcollege/opname) ...................................................................................... 45
Inleiding .............................................................................................................................................................. 45
Nieuw: contact na 4 weken ziekte...................................................................................................................... 46
Re-integratie op meerdere sporen: link met het Terug-Naar-Werk-traject ...................................................... 46
STAPPEN ......................................................................................................................................................... 47
Beëindiging van de arbeidsovereenkomst wegens medische overmacht ......................................................... 50
DEEL VIII GASTCOLLEGE PREVENTIEADVISEUR ARBEIDSONGEVALLEN.................................................................. 51
Inleidende begrippen.......................................................................................................................................... 51
Waarom arbeidsongevallen onderzoeken? ................................................................................................... 51
Verplichting onderzoek arbeidsongeval ......................................................................................................... 51
Termijnen........................................................................................................................................................ 52
Hoe een arbeidsongeval onderzoeken? ............................................................................................................. 52
Verzamelen van feiten .................................................................................................................................... 52
Oorzakenboom ............................................................................................................................................... 53
Dominotheorie.................................................................................................................................................... 53
Maatregelen hiërarchie .................................................................................................................................. 53
OEFENING PREVENTIEADVISEUR ............................................................................................................................ 54
OEFENINGEN PSYCHOSOCIALE RISICO’S ................................................................................................................ 55
Valerie Aerts 3
, Samenvatting juridische aspecten welzijn op het werk academiejaar 2022-2023
DEEL I: WAT OMVAT WELZIJN OP HET WERK?
Vraag
Ergonomie
Mentaal welzijn → “goed voelen” → invloed op prestatie/output
Fysieke veiligheid → preventie AO
Burgerlijke en strafrechtelijke verantwoordelijkheid → verzekering → financiële vragen
Actoren: preventieadviseur psychosociale aspecten (intern of extern: valt te zien hoe groot uw bedrijf
is), vertrouwenspersonen (vrij informeel maar toch soms een grote drempel), comité voor preventie en
bescherming op het werk (vanaf 50 WN’s verplicht), arbeidsinspectie TWW (handhaving), arbeidsarts,
nationaal: Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk
Atypische arbeidssituaties: anders dan een klassieke onderneming → onderaannemers (werken met
derde)
Evaluatie
Mondeling examen: 1 casus (voorbeeldcasussen tijdens oefencolleges) → voorbereiding: 20m
Leerstof: belangrijkste: wat in de colleges wordt gezegd
Historische ontwikkeling van het recht inzake welzijn op het werk
Arbeiders in de 19e eeuw
Situatie
Grote wijzigingen op vlak productie en regelgeving
Industriële Revolutie bv Waalse staalfabriek Cockeril in 1815
Uitvindingen, technische ontwikkeling, mechanisering en productieproces
Fabrieksarbeid
Economische crisis door overproductie
Lange arbeidsdagen, laag loon
Kinderarbeid → goedkope werkkracht
Arbeidsongevallen → niet meteen een verhoging in de sectoren van mechanisering maar gewoon door
de revolutie → nog geen socialezekerheidsregeling → burgerlijk recht gebruiken voor een vergoeding
te krijgen → PROBLEEM
Werkloosheid → overproductie leidt tot economische crisis
Honger, erbarmelijke huisvesting, alcoholisme
Juridisch kader: nog geen beschermend sociaal recht, wel:
Vrijheid van arbeid en van ondernemen, toepassing burgerlijk recht (wilsautonomie en contractsvrijheid, AH)
Slechts beperkende bepalingen mbt “huur van werk en diensten” in BW 1804
- Gemeen: overeenkomstenrecht toepassen
- Maar: economisch sterkere positie WG → bepaalt onder welke voorwaarden en in welke
omstandigheden de WN moet werken → slechte werkomstandigheden!
Private verzekeringen: vrijwillige verzekeringskassen (principe van mutualiteit) → WN’s die zelf een kas
samenstellen
Vlak welzijn
Keizerlijk decreet 15 oktober 1810: vergunningen voor ongezonde werkplaatsen + maatregelen m.b.t.
openbare veiligheid en gezondheid → vooral tot doel om publieke eigendommen te beschermen
Decreet 3 januari 1813: Verbod op kinderarbeid in mijnen voor kinderen jonger dan 10 jaar →
beweegreden: mijnen goed kunnen functioneren → grote financiële gevolgen → NIET om kinderen te
beschermen!
Ingebed in industrieel recht
Eigendomsrecht heel belangrijk!
1886: gewelddadige stakingen en sociale onrust
Meer en meer kwaad te worden over de werkomstandigheden
WG weten niet hoe ze ermee moeten omgaan → bloedig onderdrukt door het leger MAAR: Burgerij is
bang
« Onderzoekscommissie van de Arbeid » brengt schrijnende sociale wantoestanden aan het licht bv.
Kinderarbeid vanaf 6 à 7 jaar
Koning Leopold II kondigt in zijn troonrede op 9 november 1886 de uitwerking van sociale wetgeving
aan
Valerie Aerts 4
