Beleid II: implementatie
Bestuurskunde, beleidsvak (implementatie).
Tweedejaars.
2022-2023.
Alle onderwerpen
• College 1 (6 april): (belang van) beleidsimplementatie
• College 2 (13 april): complexiteit van beleidsimplementatie, wicked
problems
• College 3 (20 april): ambtenaren en anderen, street level bureaucracy
• College 4 (28 april): onbedoelde beleidseffecten
• College 5 (4 mei): governance en netwerken
• College 6 (11 mei): nieuwe ontwikkelingen
• College 7 (25 mei): vragenuur en voorbereiding op het tentamen
Hoorcollege 1
Implementatie
• Het omzetten van beleid (dat op papier staat) in een praktijk
• Deze praktijk moet bijdragen aan beleidsuitkomsten
• Beleid als geformuleerd vs. beleid als geïmplementeerd
- Beleid dat geïmplementeerd wordt kan verschillen van beleid dat
geformuleerd wordt.
• Er gaat nog wel eens wat mis bij implementatie….
- De werkelijkheid is complex, implementatie verloopt dan anders dan
gepland/de bedoeling was.
- Voorbeeld: je zet de maximumsnelheid op 130 km/u, wordt verhoogd.
o In de praktijk is dit moeilijk te implementeren, want er zijn wegen
zoals spitsstroken waar max. 100 gereden mag worden, het
, levert geluidsoverlast op. En hoe ga je het handhaven (Boetes)? -
> marges instellen.
o Er is dus veel onduidelijkheid voor bestuurders en er is veel
variatie mogelijk (voorbeeld: overdag 100 en in de avond 130
rijden).
Top-down versus bottom-up
De ‘wake-up call’ in de bestuurskunde
• Pressman en Wildavsky (1973)
Cruciaal omslagpunt in het denken over implementatie
De eerste publicatie die aangaf dat implementatie een mechanisch
proces is.
,• Implementation. Or: How great expectations are dashed in Oakland; or,
why it is amazing that Federal programs work at all.
• Doel beleid: aan het werk helpen van de werkloze Amerikanen.
• Hoe: Grote bouwprojecten, een opleidingsplan, een grote zak geld (24
miljoen USD) en gemotiveerde ambtenaren.
• Hier kwam niet zo veel van terecht…
Top-downers
Assumpties ‘Top-downers’
1. Start implementatie ligt bij politiek besluit
o Wat in de top wordt besloten (terug te vinden in statuten, wetten,
formeel vastgesteld beleid).
o Nadat beleid is vastgesteld (dus na het besluit) is er direct
implementatie.
o In het beleid staan de doelstellingen en die worden
geïmplementeerd.
2. Implementatie is ‘succesvol’ als er overeenstemming is tussen
uitvoering en doelen uit het politiek besluit.
o Dus als er niet wordt uitgevoerd wat het oorspronkelijke
doel/uitvoering was van het beleid, dan is de implementatie niet
succesvol.
3. Zo niet: welke factoren kunnen we manipuleren (aansturen) op centraal
niveau?
o Dus als de implementatie niet goed verlopen is, dan moeten
dingen veranderd worden op centraal niveau.
Aanbevelingen top-downers (5)
• Formuleer heldere en consistente beleidsdoelen.
Zonder helderheid, geen goede implementatie.
Implementeerders moeten goed weten wat uitgevoerd moet worden.
• Investeer in adequate beleidstheorie (onderzoek doen naar beleid, zodat
het beleid goed is).
, Stelsel van aannames moet wel valide zijn.
Stel je wilt criminaliteit bestrijden, dan moet je eerst factoren vinden
die van invloed zijn op de afname van criminaliteit, zodat je ook een
correcte beleidstheorie kan opstellen.
• Bewerkstellig gehoorzaamheid: rekruteer betrokken en ervaren
ambtenaren.
Zodat ze gehoorzamen.
Zo min mogelijk interventie bij jouw beslissingen wil je of nieuwe
ideeën etc.
• Reduceren aantal ‘veto’ actoren en besluitmomenten: mobiliseer steun.
Het moet op een hiërarchische manier.
• Adequate sanctionering, monitoring en beloning.
Als implementeerders wel/niet gehoorzamen.
Kritiek op Top-downers (5)
• Te rationeel/mechanistisch perspectief/benadering van implementatie.
Implementatie moet precies volgens de stappen worden uitgevoerd.
In de praktijk werkt dit niet zo, de realiteit is complex en je hoort geen
stappen te volgen.
• Onderkent de belangen van non-gouvernementele en decentrale actoren
niet. Primaat ligt bij de staat (-> gevolg o.a. ‘goal displacement’).
Belangen en doelstellingen van andere organisaties worden niet
meegenomen in de implementatiefase. Andere actoren hebben geen
rol bij de implementatiefase.
De staat kan niet alles dicteren.
Goal displacement: middel is een doel geworden en niet andersom.
• Werkt slecht als er geen eenduidige wet of weinig kennis is.
Top-downers gaan uit van 1 set aan doelstellingen en 1 wet.
Bijna nooit op 1 termijn sprake van 1 beleid.
Onduidelijk hoe de wet uitgevoerd moet worden.
, • Onderkent de strategieën en het handelen van uitvoerders zelf niet (geen
systeem van regels is perfect, en alle zijn kostbaar).
Uitvoerders kunnen ook fouten maken, maar dit wordt onderkent.
Uitvoerders hebben ook een mening.
• Maakt een kunstmatig onderscheid tussen besluitvorming en uitvoering
(incrementalisme, standaard beleidscyclus); een kunstmatige scheiding
tussen politiek en bestuur.
Onderscheid tussen politiek (beleidsmakers: politiek maakt besluiten)
en bestuur (implementeerders: voeren het uit) is niet mogelijk, want ze
hangen samen met elkaar.
Bestuurder heeft wel invloed op de besluitvorming: uitvoerder komt tot
inzichten waarbij aanpassingen nodig zijn in de besluitvorming.
Beleidscyclus is niet incrementeel in de praktijk (stapsgewijs).
Bottom-uppers
Assumpties ‘Bottom-uppers’
1. Start implementatie ligt bij ambtenaren en uitvoerende organisaties.
o Dus niet bij de politiek
o De meeste handelingen van de overheid vinden in de praktijk
plaats -> netwerk van uitvoerders en managers.
2. Doorgaans een veelheid aan doelen, strategieën, en onderlinge
contacten.
o Er is nu niet 1 gezamenlijk doel, want doelen zijn niet eenduidig.
o Doorgaans dus ook conflicterende beleidsdoelstellingen en
doelstellingen van de doelgroep. Beleid staat soms haaks op
verwachtingen van de doelgroepen.
o Voorbeeld: bijstandsmoeder krijgt boete, omdat ze boodschappen
krijgt van haar dochter.
3. Focus op lokale signalering van problemen, professionalisme,
samenwerking (om problemen en strategieën onderling te bespreken)
en discretie.
Bestuurskunde, beleidsvak (implementatie).
Tweedejaars.
2022-2023.
Alle onderwerpen
• College 1 (6 april): (belang van) beleidsimplementatie
• College 2 (13 april): complexiteit van beleidsimplementatie, wicked
problems
• College 3 (20 april): ambtenaren en anderen, street level bureaucracy
• College 4 (28 april): onbedoelde beleidseffecten
• College 5 (4 mei): governance en netwerken
• College 6 (11 mei): nieuwe ontwikkelingen
• College 7 (25 mei): vragenuur en voorbereiding op het tentamen
Hoorcollege 1
Implementatie
• Het omzetten van beleid (dat op papier staat) in een praktijk
• Deze praktijk moet bijdragen aan beleidsuitkomsten
• Beleid als geformuleerd vs. beleid als geïmplementeerd
- Beleid dat geïmplementeerd wordt kan verschillen van beleid dat
geformuleerd wordt.
• Er gaat nog wel eens wat mis bij implementatie….
- De werkelijkheid is complex, implementatie verloopt dan anders dan
gepland/de bedoeling was.
- Voorbeeld: je zet de maximumsnelheid op 130 km/u, wordt verhoogd.
o In de praktijk is dit moeilijk te implementeren, want er zijn wegen
zoals spitsstroken waar max. 100 gereden mag worden, het
, levert geluidsoverlast op. En hoe ga je het handhaven (Boetes)? -
> marges instellen.
o Er is dus veel onduidelijkheid voor bestuurders en er is veel
variatie mogelijk (voorbeeld: overdag 100 en in de avond 130
rijden).
Top-down versus bottom-up
De ‘wake-up call’ in de bestuurskunde
• Pressman en Wildavsky (1973)
Cruciaal omslagpunt in het denken over implementatie
De eerste publicatie die aangaf dat implementatie een mechanisch
proces is.
,• Implementation. Or: How great expectations are dashed in Oakland; or,
why it is amazing that Federal programs work at all.
• Doel beleid: aan het werk helpen van de werkloze Amerikanen.
• Hoe: Grote bouwprojecten, een opleidingsplan, een grote zak geld (24
miljoen USD) en gemotiveerde ambtenaren.
• Hier kwam niet zo veel van terecht…
Top-downers
Assumpties ‘Top-downers’
1. Start implementatie ligt bij politiek besluit
o Wat in de top wordt besloten (terug te vinden in statuten, wetten,
formeel vastgesteld beleid).
o Nadat beleid is vastgesteld (dus na het besluit) is er direct
implementatie.
o In het beleid staan de doelstellingen en die worden
geïmplementeerd.
2. Implementatie is ‘succesvol’ als er overeenstemming is tussen
uitvoering en doelen uit het politiek besluit.
o Dus als er niet wordt uitgevoerd wat het oorspronkelijke
doel/uitvoering was van het beleid, dan is de implementatie niet
succesvol.
3. Zo niet: welke factoren kunnen we manipuleren (aansturen) op centraal
niveau?
o Dus als de implementatie niet goed verlopen is, dan moeten
dingen veranderd worden op centraal niveau.
Aanbevelingen top-downers (5)
• Formuleer heldere en consistente beleidsdoelen.
Zonder helderheid, geen goede implementatie.
Implementeerders moeten goed weten wat uitgevoerd moet worden.
• Investeer in adequate beleidstheorie (onderzoek doen naar beleid, zodat
het beleid goed is).
, Stelsel van aannames moet wel valide zijn.
Stel je wilt criminaliteit bestrijden, dan moet je eerst factoren vinden
die van invloed zijn op de afname van criminaliteit, zodat je ook een
correcte beleidstheorie kan opstellen.
• Bewerkstellig gehoorzaamheid: rekruteer betrokken en ervaren
ambtenaren.
Zodat ze gehoorzamen.
Zo min mogelijk interventie bij jouw beslissingen wil je of nieuwe
ideeën etc.
• Reduceren aantal ‘veto’ actoren en besluitmomenten: mobiliseer steun.
Het moet op een hiërarchische manier.
• Adequate sanctionering, monitoring en beloning.
Als implementeerders wel/niet gehoorzamen.
Kritiek op Top-downers (5)
• Te rationeel/mechanistisch perspectief/benadering van implementatie.
Implementatie moet precies volgens de stappen worden uitgevoerd.
In de praktijk werkt dit niet zo, de realiteit is complex en je hoort geen
stappen te volgen.
• Onderkent de belangen van non-gouvernementele en decentrale actoren
niet. Primaat ligt bij de staat (-> gevolg o.a. ‘goal displacement’).
Belangen en doelstellingen van andere organisaties worden niet
meegenomen in de implementatiefase. Andere actoren hebben geen
rol bij de implementatiefase.
De staat kan niet alles dicteren.
Goal displacement: middel is een doel geworden en niet andersom.
• Werkt slecht als er geen eenduidige wet of weinig kennis is.
Top-downers gaan uit van 1 set aan doelstellingen en 1 wet.
Bijna nooit op 1 termijn sprake van 1 beleid.
Onduidelijk hoe de wet uitgevoerd moet worden.
, • Onderkent de strategieën en het handelen van uitvoerders zelf niet (geen
systeem van regels is perfect, en alle zijn kostbaar).
Uitvoerders kunnen ook fouten maken, maar dit wordt onderkent.
Uitvoerders hebben ook een mening.
• Maakt een kunstmatig onderscheid tussen besluitvorming en uitvoering
(incrementalisme, standaard beleidscyclus); een kunstmatige scheiding
tussen politiek en bestuur.
Onderscheid tussen politiek (beleidsmakers: politiek maakt besluiten)
en bestuur (implementeerders: voeren het uit) is niet mogelijk, want ze
hangen samen met elkaar.
Bestuurder heeft wel invloed op de besluitvorming: uitvoerder komt tot
inzichten waarbij aanpassingen nodig zijn in de besluitvorming.
Beleidscyclus is niet incrementeel in de praktijk (stapsgewijs).
Bottom-uppers
Assumpties ‘Bottom-uppers’
1. Start implementatie ligt bij ambtenaren en uitvoerende organisaties.
o Dus niet bij de politiek
o De meeste handelingen van de overheid vinden in de praktijk
plaats -> netwerk van uitvoerders en managers.
2. Doorgaans een veelheid aan doelen, strategieën, en onderlinge
contacten.
o Er is nu niet 1 gezamenlijk doel, want doelen zijn niet eenduidig.
o Doorgaans dus ook conflicterende beleidsdoelstellingen en
doelstellingen van de doelgroep. Beleid staat soms haaks op
verwachtingen van de doelgroepen.
o Voorbeeld: bijstandsmoeder krijgt boete, omdat ze boodschappen
krijgt van haar dochter.
3. Focus op lokale signalering van problemen, professionalisme,
samenwerking (om problemen en strategieën onderling te bespreken)
en discretie.
