SAMENVATTING MEDIA ETHIEK
2022-2023
PROF. JO BERVOETS
Hava Masaeva
,LES 1: INTRODCUTIE TOT ETHIEK EN MEDIA-ETHIEK
1.1 LEERDOELEN
• Media-ethiek situeren
• De filosofische methode uitleggen
• Uitleggen wat ethiek is
• Uitleggen welke subdisciplines er zijn
• Twee opvattingen over het ontstaan van moraliteit geven
1.2 EXAMENVRAGEN
• Concepten: theoretische filosofie, praktische filosofie, ethiek, gedachte-experiment, experimentele
filosofie, moraliteit, egoïstische voorzichtigheid
• Open vragen :
o Situeer media-ethiek in het grotere vakgebied van filosofie en ten opzichte van andere
disciplines.
o Welke methode(n) gebruiken filosofen om tot bepaalde conclusies te komen? o Welke
verschillende takken bestaan er binnen de ethiek?
o Wat zeggen Thomas Hobbes en Frans De Waal over het ontstaan van moraliteit?
1.3 INLEIDING
Met welke ethische vragen zou communicatiewetenschapper/journalist geconfronteerd kunnen
worden? Waarom zou communicatiewetenschapper/journalist moeten leren over ethiek?
o Persoonlijke informatie
o GDPR
o Grenzen van privacy (op sociale media)
o Informed consent (geïnformeerde toestemming)
o Fake news gebruiken – waarheidsgetrouw
o Neutraliteit/objectiviteit
o In beeld brengen van minderheden
o Reclame en kwetsbare groepen
o Bekende personen
o Reality TV: hoe ver mag het gaan?
o Jobinhoud: story versus nieuwsjournalist
o Hoe breng je juridische zaken in beeld?
o Wie laat je aan het woord?
o Politieke kleur journalisten
o Wie is een expert?
o Culturele diversiteit in reclame en TV
,Hoe kunnen we beslissen of iets ethisch is of niet?
Niet: eenduidige antwoorden geven op ethische dilemma’s
Wél: nodige morele theorieën bespreken, handvaten aanreiken om op basis van morele theorieën en principes
concrete dilemma’s op een gefundeerde manier aan te pakken.
Specifieke casussen en vraagstukken uit media-ethiek, o.a. met betrekking tot reclame, reality TV,
technologie-ethiek, games, social media en big data, fake news & de voorstelling van bepaalde
groepen (minderheden) in de media.
WAT IS MEDIA-ETHIEK?
= subdiscipline van toegepaste ethiek, wat op zijn beurt een deelgebied is van de ethiek.
Ethiek wordt meestal als onderdeel van filosofie beschouwd, hoewel sommigen ethiek en filosofie als twee
aparte vakgebieden beschouwen.
Sterk interdisciplinair veld
▪ Media-ethicus heeft niet persé diploma i/d filosofie, maar kan bv. ook
communicatiewetenschapper/journalist zijn die zich heeft toegelegd op ethische vragen.
▪ Ook juristen (cf. mediarecht) denken na over ethische vraagstukken.
WAT IS FILOSOFIE
▪ Theoretische filosofie: wat is de mens? Wat is het universum? Wat is de wereld? …
• Metafysica
• Wetenschapsfilosofie
• Wijsgerige antropologie
• Kenleer
, (*) Sinds moderniteit veel van dit domein overgenomen door exacte
wetenschappen, maar is nog steeds belangrijk!
Filosofen reflecteren kritisch over vele vragen die in de wetenschap aan bod
komen en proberen deze te verhelderen, vb. “wat is eigenlijk wetenschappelijke
kennis?”; Wanneer is iets écht wetenschappelijk? Is iets pas wetenschappelijk als
we er voldoende empirisch bewijs voor hebben? (cf. snaartheorie)
▪ Praktische filosofie
• Politieke filosofie
▪ Nadenken over vraagstukken rond politiek + macht
▪ Analyseren vn structuren als kapitalisme + communisme
• Sociale filosofie
▪ Nadenken over het ontstaan vh wezen ve maatschappij
▪ Verhouding tss individu en structuur
• Ethiek
▪ Nadenken over de moraal
FILOSOFISCHE METHODE
▪ Niet louter expressie van eigen opinies
▪ Helder en doordacht
FILOSOFIE VERSCHILT VAN ANDERE VORMEN VAN ‘NADENKEN’ OP 3 MANIEREN:
1) Filosofie denkt na over de betekenis van concepten
o Bepaalde begrippen die we in het dagelijkse leven als vanzelfsprekend beschouwen zijn dat
vaak niet als we er wat dieper over nadenken.
o VB: ‘een ziekte genezen’
Wat is een ziekte?
Bedoelen we dat er een aantoonbare biologische oorzaak is, zoals bij de griep?
Of wijkt een persoon in een aantal standaarddeviaties af v/h gemiddelde?
Heeft het te maken met hoe mensen typisch functioneren?
Is autisme een ziekte? Of is het gewoon een variatie op normaal menselijk gedrag?
o Nadenken over hoe concepten in wetenschappelijke disciplines gehanteerd worden ook van
belang voor hoe er gecommuniceerd wordt over wetenschap!
2022-2023
PROF. JO BERVOETS
Hava Masaeva
,LES 1: INTRODCUTIE TOT ETHIEK EN MEDIA-ETHIEK
1.1 LEERDOELEN
• Media-ethiek situeren
• De filosofische methode uitleggen
• Uitleggen wat ethiek is
• Uitleggen welke subdisciplines er zijn
• Twee opvattingen over het ontstaan van moraliteit geven
1.2 EXAMENVRAGEN
• Concepten: theoretische filosofie, praktische filosofie, ethiek, gedachte-experiment, experimentele
filosofie, moraliteit, egoïstische voorzichtigheid
• Open vragen :
o Situeer media-ethiek in het grotere vakgebied van filosofie en ten opzichte van andere
disciplines.
o Welke methode(n) gebruiken filosofen om tot bepaalde conclusies te komen? o Welke
verschillende takken bestaan er binnen de ethiek?
o Wat zeggen Thomas Hobbes en Frans De Waal over het ontstaan van moraliteit?
1.3 INLEIDING
Met welke ethische vragen zou communicatiewetenschapper/journalist geconfronteerd kunnen
worden? Waarom zou communicatiewetenschapper/journalist moeten leren over ethiek?
o Persoonlijke informatie
o GDPR
o Grenzen van privacy (op sociale media)
o Informed consent (geïnformeerde toestemming)
o Fake news gebruiken – waarheidsgetrouw
o Neutraliteit/objectiviteit
o In beeld brengen van minderheden
o Reclame en kwetsbare groepen
o Bekende personen
o Reality TV: hoe ver mag het gaan?
o Jobinhoud: story versus nieuwsjournalist
o Hoe breng je juridische zaken in beeld?
o Wie laat je aan het woord?
o Politieke kleur journalisten
o Wie is een expert?
o Culturele diversiteit in reclame en TV
,Hoe kunnen we beslissen of iets ethisch is of niet?
Niet: eenduidige antwoorden geven op ethische dilemma’s
Wél: nodige morele theorieën bespreken, handvaten aanreiken om op basis van morele theorieën en principes
concrete dilemma’s op een gefundeerde manier aan te pakken.
Specifieke casussen en vraagstukken uit media-ethiek, o.a. met betrekking tot reclame, reality TV,
technologie-ethiek, games, social media en big data, fake news & de voorstelling van bepaalde
groepen (minderheden) in de media.
WAT IS MEDIA-ETHIEK?
= subdiscipline van toegepaste ethiek, wat op zijn beurt een deelgebied is van de ethiek.
Ethiek wordt meestal als onderdeel van filosofie beschouwd, hoewel sommigen ethiek en filosofie als twee
aparte vakgebieden beschouwen.
Sterk interdisciplinair veld
▪ Media-ethicus heeft niet persé diploma i/d filosofie, maar kan bv. ook
communicatiewetenschapper/journalist zijn die zich heeft toegelegd op ethische vragen.
▪ Ook juristen (cf. mediarecht) denken na over ethische vraagstukken.
WAT IS FILOSOFIE
▪ Theoretische filosofie: wat is de mens? Wat is het universum? Wat is de wereld? …
• Metafysica
• Wetenschapsfilosofie
• Wijsgerige antropologie
• Kenleer
, (*) Sinds moderniteit veel van dit domein overgenomen door exacte
wetenschappen, maar is nog steeds belangrijk!
Filosofen reflecteren kritisch over vele vragen die in de wetenschap aan bod
komen en proberen deze te verhelderen, vb. “wat is eigenlijk wetenschappelijke
kennis?”; Wanneer is iets écht wetenschappelijk? Is iets pas wetenschappelijk als
we er voldoende empirisch bewijs voor hebben? (cf. snaartheorie)
▪ Praktische filosofie
• Politieke filosofie
▪ Nadenken over vraagstukken rond politiek + macht
▪ Analyseren vn structuren als kapitalisme + communisme
• Sociale filosofie
▪ Nadenken over het ontstaan vh wezen ve maatschappij
▪ Verhouding tss individu en structuur
• Ethiek
▪ Nadenken over de moraal
FILOSOFISCHE METHODE
▪ Niet louter expressie van eigen opinies
▪ Helder en doordacht
FILOSOFIE VERSCHILT VAN ANDERE VORMEN VAN ‘NADENKEN’ OP 3 MANIEREN:
1) Filosofie denkt na over de betekenis van concepten
o Bepaalde begrippen die we in het dagelijkse leven als vanzelfsprekend beschouwen zijn dat
vaak niet als we er wat dieper over nadenken.
o VB: ‘een ziekte genezen’
Wat is een ziekte?
Bedoelen we dat er een aantoonbare biologische oorzaak is, zoals bij de griep?
Of wijkt een persoon in een aantal standaarddeviaties af v/h gemiddelde?
Heeft het te maken met hoe mensen typisch functioneren?
Is autisme een ziekte? Of is het gewoon een variatie op normaal menselijk gedrag?
o Nadenken over hoe concepten in wetenschappelijke disciplines gehanteerd worden ook van
belang voor hoe er gecommuniceerd wordt over wetenschap!
