Samenvatting Grondwettelijk recht (1e jaar - 2e semester) - R.Hoop

Grondwettelijk recht – samenvatting
1 De staat België
1.1 Wat is een staat

Staat  3 bestanddelen (constitutieve elementen) nodig
 Bevolking
 Grondgebied
 Soeverein en georganiseerd gezag


Bevolking
= De mensen die door de staat politiek-juridisch gegroepeerd worden, de organen of
burgers van een staat

≠ Een volk of natie
= Groep mensen die een gemeenschappelijke taal, cultuur, godsdienst, afstamming en/of
geschiedenis delen  in zo’n gevallen een natiestaat


Grondgebied
= Geografische gebied waar een staat zijn gezag kan uitoefenen (lap grond, zee, luchtruim)


Gezag
= Mogelijkheid om bevolking te verplichten regels na te leven, macht uit te oefenen,
dwangmiddelen1 (politie, gerecht, leger) in te zetten

 Soeverein = hoogste gezag, niets of niemand boven je
 Georganiseerd = d.m.v. stabiele instellingen


Het staatsgezag wordt opgedeeld in 3 staatsmachten
 Wetgevende macht
 Uitvoerende macht
 Rechterlijke macht


Wetgevende macht (parlement) = algemeen geldende en bindende regels uit te vaardigen


Uitvoerende macht (regering) = regels ten uitvoering brengen


Rechterlijke macht (hoven en rechtbanken) = bindende beslissingen nemen indien er
geschillen ontstaan over concrete toepassing van die regels
1.2 Soorten staten
Er zijn 3 types staten
1
België = geweldsmonopolie  enkel de overheid mag geweld uitoefenen

, 1. Unitaire of eenheidsstaat
2. Federale of bondsstaat
3. Confederatie of statenbond


1. Unitaire of eenheidsstaat
= Gezag gaat vanuit één centraal niveau
Komt in praktijk nog nauwelijks voor, het unitaire karakter wordt afgezwakt door
vormen van decentralisatie en deconcentratie


Centraal hiërarchisch toezicht Deconcentratie
Centraal kan overnemen


Stuk van macht aan lagere instanties gaan afgeven
 Sneller en efficiënter beslissen op lager niveau
 MET respect voor nationale hogere richtlijnen




Bestuurlijk toezicht
=
Centraal administratief toezicht Decentralisatie
Centraal heeft toezicht

Kan schorsen of vernietigen Neemt nieuwe beslissingen
Geen nieuwe beslissingen


Lagere instantie krijgt bevoegdheid om zelf beslissingen te nemen
Zelf beoordelingen te doen


= Rechtspersoonlijkheid

= Geen rechtspersoonlijkheid




2.




Federale of bondstaten
= Soevereiniteit verdeeld tussen centraal gezag (federale staat) + deelstaten van staat

, Deelstaten beschikken over ruime autonomie, bevoegdheden
Is dus sprake van een bevoegdheidsverdeling zonder hiërarchische band!

Basisprincipes van een federatie
 Autonomie: eigen staatsmachten, eigen rechtsordening
 Participatie: elke deelstaat mag mee beslissen over ordening (eigen grondwet)
 Coöperatie: samenwerking binnenin, maar naar buiten toe zijn ze elk 1

Extern: één staat (= BOND)
Intern: meerdere rechtsorders

Ontstaan
 Centripetaal
Naar het middelpunt toe

 Centrifugaal
Van het middelpunt weg




3. Confederatie of statenbond
= Losser samenwerkingsverband via verdragen tussen soevereine staten
= Overeenkomen bepaalde materies (bv. defensie) gemeenschappelijk te regelen
 Via beraadslagend orgaan, bestaande uit diplomatieke vertegenwoordigers

Gevormd door een grondwet
Je brengt een ‘federale grondwet’ tot stand


Extern: meerdere staten (dus STATENbond)




Parlement Regering Hoven & rechtbanken

WM UM RM

, 1.3 België en zijn Grondwet
1.3.1 Ontstaan van de staat België

België is begonnen als een unitaire staat en later omgevormd tot een federale staat
1830/1831  grondwet


1.3.2 De grondwet
= Belangrijkste en meest fundamentele rechtsnorm van een staat

 Constitueert het juridisch fundament van een staat
 Legt de hoofdlijnen van de staatsstructuur vast
 Bepaalt de basisspelregels voor het bestuur van een land
Bv. welke staatsvorm, door welke instellingen deze bestuurd wordt, bevoegdheden, …

Legt ook vast hoe de burgers zich tot deze overheidsinstellingen verhouden.
De grondwet organiseert EN beperkt democratische machtsuitoefening


Moderne grondwetten  programmatorische functie
= Bevatten algemene doelstellingen die overheid moet nastreven
Bv. Materiële gelijkheid, sociale bescherming of bescherming v/h leefmilieu


België  geschreven grondwet met net geen 200 artikels



Regels in de grondwet  rechtsregels:
= Normen die juridisch afdwingbaar zijn, moet nageleefd worden door overheid & burgers



1.3.3 Wijziging van de grondwet
 Zelfde wijze als wijziging van gewone (federale) wet, door federale parlement en Koning
 Strenge procedureregels


Procedure bestaat uit 3 fasen
1. Herzieningsverklaring
2. Ontbinding parlement + verkiezingen
3. Eigenlijke grondwetswijziging