Kernbegrippen
Samenleving, Feiten en Problemen
ACADEMIEJAAR: 2022-2023
Harold V.E.
,Les 1: Conceptueel kader
▪ Meerlagige structuur
▪ Burger-, politieke en sociale rechten
▪ Sociale basisinstituties
Basisinsitutie 1: Het gezin
Waarom vormen mensen gezinnen? Mensen vormen kleine clusters
▪ Nieuwe mensen voortbrengen
▪ Deze nieuwe leden verzorgen
▪ Wederzijdse hulp bieden
▪ Samenwerken
▪ Middelen samen gebruiken
▪ ...
▪ Gezinnen zijn informeel georganiseerd
Basisinstitutie 2: de overheid
▪ Grotere samenlevingen vereisen een meer formele organisatie
▪ Sommige leden van de samenleving krijgen de macht om over anderen te
heersen: de overheid.
▪ Belangrijke functies van de overheid:
▪ Wetten maken en handhaven
▪ Belastingen innen en uitgeven
Basisinstitutie 3: de onderneming
▪ Schaalvoordelen in de productie leiden tot (grote) winst
maximaliserende bedrijven
▪ Bedrijven hebben kapitaal en arbeid nodig om goederen te produceren
(productiemiddelen)
▪ Sociale relatie tussen werkgever en werknemer verandert:
▪ Arbeidsomstandigheden voor werknemers verslechteren
▪ Onzekere leefomstandigheden
▪ Ongelijkheid en armoede nemen toe
▪ Co modificatie van menselijke arbeid
2
Harold V.E.
,Basisinstituties: overzicht
▪ Formeel of informeel?
▪ Formeel: bedrijven, overheid
▪ Informeel: gezinnen
▪ Profit of non-profit?
▪ Non-profit: overheid, gezinnen
▪ Winst: bedrijven
▪ Privaat of openbaar?
▪ Privaat : bedrijven, gezinnen
▪ Publiek: overheid
▪ Markt
De markt
De leden van een samenleving doen aan ruil op de markt. De meeste
markten zijn gebaseerd op verkopers die hun goederen of diensten
aanbieden aan kopers in ruil voor geld.
Let op:
▪ Ruil is het essentiële kenmerk van een markt, niet geld.
▪ Ik beschouw de markt op zich niet als een basisinstitutie
(gezinnen, bedrijven, overheid zijn de basisinstituties)
Drie basisinstituties en de markt
▪ Bedrijven hebben productiemiddelen (arbeid en kapitaal) nodig om
goederen te produceren
▪ Gezinnen bezitten productiemiddelen en willen goederen consumeren
▪ Ruimte voor handel op de markt
▪ Markt voor goederen
▪ Markt voor arbeid
▪ Markt voor kapitaal
▪ De overheid regelt de handel en ziet toe op het naleven van contracten (in
de meeste gevallen)
3
Harold V.E.
, ▪ Commodificatie
Commodificatie
▪ Commodificatie: de transformatie van dingen (goederen, diensten,
arbeid) in goederen die op de markt worden verkocht.
▪ Marxistisch begrip
▪ Na de industriële revolutie:
• Individuen moeten hun arbeid verkopen om uit de armoede te
blijven
• Individuen worden afhankelijk van de (arbeids)markt
▪ BBP per capita
▪ Ongereguleerde markt
Ongereguleerde markt
▪ Een ongereguleerde markt (of laissez-faire markt) is een markt zonder
regulering door de overheid.
▪ (Zeer) weinig voorbeelden in de recente wereld:
▪ Eind 19e eeuw (?)
▪ Rusland in de jaren negentig (Washington Consensus)
▪ Wereldwijde economie vandaag
▪ Markt voor Cryptomunten
▪ Maatschappelijk middenveld
Een vierde basisinstitutie?
▪ Vrijwilligersorganisaties, non-profitorganisaties en liefdadigheidsinstellingen
kunnen worden beschouwd als een vierde basisinstitutie.
▪ Formeel
▪ Non-profit
▪ Privaat
▪ Zij vormen het maatschappelijk middenveld
▪ Belangrijke bron van sociale innovatie, maar onze focus (in deze cursus) zal
liggen op de drie basisinstituties (gezin, bedrijf, overheid)
4
Harold V.E.
Samenleving, Feiten en Problemen
ACADEMIEJAAR: 2022-2023
Harold V.E.
,Les 1: Conceptueel kader
▪ Meerlagige structuur
▪ Burger-, politieke en sociale rechten
▪ Sociale basisinstituties
Basisinsitutie 1: Het gezin
Waarom vormen mensen gezinnen? Mensen vormen kleine clusters
▪ Nieuwe mensen voortbrengen
▪ Deze nieuwe leden verzorgen
▪ Wederzijdse hulp bieden
▪ Samenwerken
▪ Middelen samen gebruiken
▪ ...
▪ Gezinnen zijn informeel georganiseerd
Basisinstitutie 2: de overheid
▪ Grotere samenlevingen vereisen een meer formele organisatie
▪ Sommige leden van de samenleving krijgen de macht om over anderen te
heersen: de overheid.
▪ Belangrijke functies van de overheid:
▪ Wetten maken en handhaven
▪ Belastingen innen en uitgeven
Basisinstitutie 3: de onderneming
▪ Schaalvoordelen in de productie leiden tot (grote) winst
maximaliserende bedrijven
▪ Bedrijven hebben kapitaal en arbeid nodig om goederen te produceren
(productiemiddelen)
▪ Sociale relatie tussen werkgever en werknemer verandert:
▪ Arbeidsomstandigheden voor werknemers verslechteren
▪ Onzekere leefomstandigheden
▪ Ongelijkheid en armoede nemen toe
▪ Co modificatie van menselijke arbeid
2
Harold V.E.
,Basisinstituties: overzicht
▪ Formeel of informeel?
▪ Formeel: bedrijven, overheid
▪ Informeel: gezinnen
▪ Profit of non-profit?
▪ Non-profit: overheid, gezinnen
▪ Winst: bedrijven
▪ Privaat of openbaar?
▪ Privaat : bedrijven, gezinnen
▪ Publiek: overheid
▪ Markt
De markt
De leden van een samenleving doen aan ruil op de markt. De meeste
markten zijn gebaseerd op verkopers die hun goederen of diensten
aanbieden aan kopers in ruil voor geld.
Let op:
▪ Ruil is het essentiële kenmerk van een markt, niet geld.
▪ Ik beschouw de markt op zich niet als een basisinstitutie
(gezinnen, bedrijven, overheid zijn de basisinstituties)
Drie basisinstituties en de markt
▪ Bedrijven hebben productiemiddelen (arbeid en kapitaal) nodig om
goederen te produceren
▪ Gezinnen bezitten productiemiddelen en willen goederen consumeren
▪ Ruimte voor handel op de markt
▪ Markt voor goederen
▪ Markt voor arbeid
▪ Markt voor kapitaal
▪ De overheid regelt de handel en ziet toe op het naleven van contracten (in
de meeste gevallen)
3
Harold V.E.
, ▪ Commodificatie
Commodificatie
▪ Commodificatie: de transformatie van dingen (goederen, diensten,
arbeid) in goederen die op de markt worden verkocht.
▪ Marxistisch begrip
▪ Na de industriële revolutie:
• Individuen moeten hun arbeid verkopen om uit de armoede te
blijven
• Individuen worden afhankelijk van de (arbeids)markt
▪ BBP per capita
▪ Ongereguleerde markt
Ongereguleerde markt
▪ Een ongereguleerde markt (of laissez-faire markt) is een markt zonder
regulering door de overheid.
▪ (Zeer) weinig voorbeelden in de recente wereld:
▪ Eind 19e eeuw (?)
▪ Rusland in de jaren negentig (Washington Consensus)
▪ Wereldwijde economie vandaag
▪ Markt voor Cryptomunten
▪ Maatschappelijk middenveld
Een vierde basisinstitutie?
▪ Vrijwilligersorganisaties, non-profitorganisaties en liefdadigheidsinstellingen
kunnen worden beschouwd als een vierde basisinstitutie.
▪ Formeel
▪ Non-profit
▪ Privaat
▪ Zij vormen het maatschappelijk middenveld
▪ Belangrijke bron van sociale innovatie, maar onze focus (in deze cursus) zal
liggen op de drie basisinstituties (gezin, bedrijf, overheid)
4
Harold V.E.
