Allergologie
H1 Het immuunsysteem en allergie
1. Inleiding
IS = bescherming tegen pathogenen en evt ontaarde cellen (maligniteiten). Onderscheid tss
lichaamseigen en lichaamsvreemd steunen op aangeboren en verworven IS
- Aangeboren: R die vaststaande patronen in lichaamsvreemde moleculen herkennen en
immuunrespons activeren
o Pattern recognition R bv Toll-like R aanwezig op opp cellen lichaamsvreemde
PAMP (pathogen associated molecular patterns) en DAMP (damage) herkennen
inflammatoire reactie
o Fagocyten, mastcellen, complement en huid en slijmvliezen (fysieke barrière)
- Verworven: immuunrespons tegen lichaamsvreemde producten die we in loop leven
tegenkomen door aanmaak Ag specifieke Ab (IgM, G, E, A)
o B cellen of Ag specifieke T-cel R op T cellen
o Ook geheugenfunctie bv herexpositie? Snel immuunantwoord en meer gericht
Ook onderscheid nodig tussen gevaarlijk (adequate reactie) en ongevaarlijke dingen.
2. Immuunziekten
Problemen in IS
- Immuundeficiëntie: als IS faalt of afwezig is hogere kans infecties of auto-immuniteit,
allergie, maligniteiten…
o Aangeboren (bv primaire immuundeficiëntie) of verworven (bv tgv HIV)
- Auto-immuniteit: indien verworven IS reageert op lichaamseigen Ag
- Auto-inflammatie: bepaalde cascades in IS continu actief terwijl het niet nodig is
o Inflammatie zonder trigger
- Allergie: immuunrespons tegen ongevaarlijk lichaamsvreemd Ag = onnodig
o Ag = allergeen
3. Allergie en onderscheid met sensibilisatie
Allergie: 3 voorwaarden
- Reactie gemedieerd door componenten verworven IS
- Reactie gericht op lichaamsvreemd ongevaarlijk antigeen
- Reactie is symptomatisch
3.1. Allergie vs sensibilisatie
Sensibilisatie: als er argumenten zijn voor 1e 2 voorwaarden. Pas allergie als er ook symptomen zijn.
Sens nagaan met labotesten (bv bepaling IgE Ab) en/of huidtesten. Symptomatische karaketer
nagaan door anamnese en/of provocatietesten
Allergisch? Ook gesensibiliseerd. Gesensibiliseerd maar geen klachten bij expositie? = sensibilisatie
zonder klinische relevantie. Wel grotere kans om in toekomst allergie voor te ontwikkelen niet
nodig voor uitgebreide testen te doen.
,Kan zijn dat je allergisch bent voor leven, maar kan ook dat je allergie verliest over verloop van tijd =
enkel nog sensibilisatie.
Provocatietest gouden standaard om allergie te objectiveren maar niet altijd nodig bv
graspollenallergie of geïsoleerde allergie voor medicijn
Positieve huidtest geen absoluut bewijs dat het IgE of T cel gemedieerde reactie is toch ervan
uitgaan als er hoge huidtestspecificiteit was
3.2. Niet immunologische overgevoeligheidsreacties
Veel klachten die lijken op allergie, blijken niet gevolg te zijn van expositie aan allergenen of doro
verworven IS gemedieerd te zijn = niet-immunologische overgevoeligheidsreacties (pseudo allergie)
Bv vancomycine bij te snelle IV toediening basofiel en mastceldegranulatie histamine
release en symptomen.
Voldaan aan 2e en 3e voorwaarde: lichaamsvreemd ongevaarlijk en symptomen, maar cellen van
verworven IS zijn er niet bij betrokken (IgE en T cel) = gewoon histamine release
3.3. Overgevoeligheidsreacties volgens Gell en Coombs
- Type 1: IgE gemedieerd
o Mastcel en basofiel degranulatie
o Anafylactische shock, angio oedeem, urticaria, bronchospasme
o 1-6h na inname = onmiddellijk type
- Type 4
o 4a: Th1 cellen (IFN gamma, TNF alpha)
Ag gepresenteerd via cellen of directe T cel stimulatie
Monocyten inflammatie: macrofaag activatie
Eczema, contact dermatitis, mantoux test
1-21 dagen na blootstelling
o 4b: Th2 cellen (IL-4 en 5)
Ag presenteerde cellen of directe T cel stimulatie
Eosinofiele inflammatie
MPE, allergische rhinitis/astma, DRESS
1-meerdere dagen na inname (MPE) of 2-6w (DRESS: drug rash with
eosinophila and systemic symptoms)
o 4c: cytotoxische T cellen (fasL, preforine, granzyme B)
Cel geassocieerde Ag of directe T cel stimulatie
Keratinocyten dood gemedieerd door CD4 of CD8
Contact dermatitis, MPE, SJS/TEN (toxic epidermal necrolysis), FDE
1-2d na start voor fixed drug eruption (FDE) of 4-28d voor SJS (stevens
johnson syndrome)/TEN
o 4d: T cellen (IL-8/CXCL8)
Oplosbare Ag presenteerde cellen of directe T cel stimulatie
Neutrofielen inflammatie
AGEP
1-2d na start
4. Epidemiologie
Toegenomen prevalentie allergieën, vnl Westerse landen. Stagnatie allergisch astma en rhinitis,
stijging voedselallergie. Actopisch eczema en hooikoorts bij kinderen verdubbeld!
2
, 5. Oorzaken
Samenspel genetische factoren, omgeving en expositie aan allergenen. Enkele hypotheses
- Erfelijk materiaal veranderingen: kan niet echt wegens te snelle oploop in prevalentie wel
genetische voorbeschiktheid voor allergieën te ontwikkelen
- Aantal allergenen is gelijk gebleven! Synthese bepaalde eiwitten en productieprocessen wel
gewijzigd door vervuiling mss daarom?
- Stijging vooral geindustrialiseerde landen belang omgevingsfactoren!
- Hygiënehypothese
o Verbeterde hygiëne en kleinere families stijging prevalentie allergie
o Minder blootstelling aan microbiële producten zou ontwikkeling allergie bevorderen
o Verhoogde kans op ontwikkelen allergie
Westerse leefomgeving, wonen in stad, hogere SEC, opgroeien kleine
familie, geboorte via sectio, flesvoeding, frequent AB gebruik
o Beschermen tegen allergie
Opgroeien in grote familie, day-care in 1e levensmaanden, antroposofische
levensstijl, veel huisdieren, wonen op platteland, opgroeien op boerderij
o Geen sluitend bewijs causaal verand en vermoedelijk bredere impact door
gewijzigde levensomstandigheden
Vaccinatie: geen verhoogd risico op allergie, juist lagere prevalentie! Zonder blootstelling kan je ook
niet allergisch worden, maar je weet niet aan wat je allemaal blootgesteld bent
6. Pathogenese IgE gemedieerde reacties
Allergeen door Ag presenterende cel verwerkt en gepresenteerd worden aan T cellen in bepaalde
omstandigheden (genetische predispositie, context…) evolueren naar specifieke Th2 cellen
secretie IL-4, 5 en 13 B cellen stimuleren tot aanmaak IgE = sensibilisatiefase
IgE Ab in circulatie op hoge affiniteitsR voor IgE binden (aanwezig op membraan mastcellen
(mucosa, huid en perivasculair) en basofielen (intravasculair)). Hernieuwd contact na
sensibilisatiefase? IgE moleculen op opp cross linken en
- Degranulatie histamine, tryptase, platelet activating factor
- De novo synthese moleculen (bv PG)
Mediatoren die onmiddellijk vrij komen vroege klachten
- Niezen
- Neusloop
- Nasale congestie
- Bronchoconstrictie
- Vasodilatatie
Mediatoren in 2e tijd vrijkomen of bijkomende synthese (chemokines en IL-5 via Th2 cellen)
inflammatoir infiltraat met vnl eosinofielen meer chronische klachten
- Neusobstructie
- Astma
- 2e golf van klachten in geval van anafylaxie
IL-4 IgE productie en Th2 proliferatie bevorderen. IL-5 trekt eosinofielen aan. IL-13 IgE
productie + mucussecretie + luchtweghyperreactiviteit
3
H1 Het immuunsysteem en allergie
1. Inleiding
IS = bescherming tegen pathogenen en evt ontaarde cellen (maligniteiten). Onderscheid tss
lichaamseigen en lichaamsvreemd steunen op aangeboren en verworven IS
- Aangeboren: R die vaststaande patronen in lichaamsvreemde moleculen herkennen en
immuunrespons activeren
o Pattern recognition R bv Toll-like R aanwezig op opp cellen lichaamsvreemde
PAMP (pathogen associated molecular patterns) en DAMP (damage) herkennen
inflammatoire reactie
o Fagocyten, mastcellen, complement en huid en slijmvliezen (fysieke barrière)
- Verworven: immuunrespons tegen lichaamsvreemde producten die we in loop leven
tegenkomen door aanmaak Ag specifieke Ab (IgM, G, E, A)
o B cellen of Ag specifieke T-cel R op T cellen
o Ook geheugenfunctie bv herexpositie? Snel immuunantwoord en meer gericht
Ook onderscheid nodig tussen gevaarlijk (adequate reactie) en ongevaarlijke dingen.
2. Immuunziekten
Problemen in IS
- Immuundeficiëntie: als IS faalt of afwezig is hogere kans infecties of auto-immuniteit,
allergie, maligniteiten…
o Aangeboren (bv primaire immuundeficiëntie) of verworven (bv tgv HIV)
- Auto-immuniteit: indien verworven IS reageert op lichaamseigen Ag
- Auto-inflammatie: bepaalde cascades in IS continu actief terwijl het niet nodig is
o Inflammatie zonder trigger
- Allergie: immuunrespons tegen ongevaarlijk lichaamsvreemd Ag = onnodig
o Ag = allergeen
3. Allergie en onderscheid met sensibilisatie
Allergie: 3 voorwaarden
- Reactie gemedieerd door componenten verworven IS
- Reactie gericht op lichaamsvreemd ongevaarlijk antigeen
- Reactie is symptomatisch
3.1. Allergie vs sensibilisatie
Sensibilisatie: als er argumenten zijn voor 1e 2 voorwaarden. Pas allergie als er ook symptomen zijn.
Sens nagaan met labotesten (bv bepaling IgE Ab) en/of huidtesten. Symptomatische karaketer
nagaan door anamnese en/of provocatietesten
Allergisch? Ook gesensibiliseerd. Gesensibiliseerd maar geen klachten bij expositie? = sensibilisatie
zonder klinische relevantie. Wel grotere kans om in toekomst allergie voor te ontwikkelen niet
nodig voor uitgebreide testen te doen.
,Kan zijn dat je allergisch bent voor leven, maar kan ook dat je allergie verliest over verloop van tijd =
enkel nog sensibilisatie.
Provocatietest gouden standaard om allergie te objectiveren maar niet altijd nodig bv
graspollenallergie of geïsoleerde allergie voor medicijn
Positieve huidtest geen absoluut bewijs dat het IgE of T cel gemedieerde reactie is toch ervan
uitgaan als er hoge huidtestspecificiteit was
3.2. Niet immunologische overgevoeligheidsreacties
Veel klachten die lijken op allergie, blijken niet gevolg te zijn van expositie aan allergenen of doro
verworven IS gemedieerd te zijn = niet-immunologische overgevoeligheidsreacties (pseudo allergie)
Bv vancomycine bij te snelle IV toediening basofiel en mastceldegranulatie histamine
release en symptomen.
Voldaan aan 2e en 3e voorwaarde: lichaamsvreemd ongevaarlijk en symptomen, maar cellen van
verworven IS zijn er niet bij betrokken (IgE en T cel) = gewoon histamine release
3.3. Overgevoeligheidsreacties volgens Gell en Coombs
- Type 1: IgE gemedieerd
o Mastcel en basofiel degranulatie
o Anafylactische shock, angio oedeem, urticaria, bronchospasme
o 1-6h na inname = onmiddellijk type
- Type 4
o 4a: Th1 cellen (IFN gamma, TNF alpha)
Ag gepresenteerd via cellen of directe T cel stimulatie
Monocyten inflammatie: macrofaag activatie
Eczema, contact dermatitis, mantoux test
1-21 dagen na blootstelling
o 4b: Th2 cellen (IL-4 en 5)
Ag presenteerde cellen of directe T cel stimulatie
Eosinofiele inflammatie
MPE, allergische rhinitis/astma, DRESS
1-meerdere dagen na inname (MPE) of 2-6w (DRESS: drug rash with
eosinophila and systemic symptoms)
o 4c: cytotoxische T cellen (fasL, preforine, granzyme B)
Cel geassocieerde Ag of directe T cel stimulatie
Keratinocyten dood gemedieerd door CD4 of CD8
Contact dermatitis, MPE, SJS/TEN (toxic epidermal necrolysis), FDE
1-2d na start voor fixed drug eruption (FDE) of 4-28d voor SJS (stevens
johnson syndrome)/TEN
o 4d: T cellen (IL-8/CXCL8)
Oplosbare Ag presenteerde cellen of directe T cel stimulatie
Neutrofielen inflammatie
AGEP
1-2d na start
4. Epidemiologie
Toegenomen prevalentie allergieën, vnl Westerse landen. Stagnatie allergisch astma en rhinitis,
stijging voedselallergie. Actopisch eczema en hooikoorts bij kinderen verdubbeld!
2
, 5. Oorzaken
Samenspel genetische factoren, omgeving en expositie aan allergenen. Enkele hypotheses
- Erfelijk materiaal veranderingen: kan niet echt wegens te snelle oploop in prevalentie wel
genetische voorbeschiktheid voor allergieën te ontwikkelen
- Aantal allergenen is gelijk gebleven! Synthese bepaalde eiwitten en productieprocessen wel
gewijzigd door vervuiling mss daarom?
- Stijging vooral geindustrialiseerde landen belang omgevingsfactoren!
- Hygiënehypothese
o Verbeterde hygiëne en kleinere families stijging prevalentie allergie
o Minder blootstelling aan microbiële producten zou ontwikkeling allergie bevorderen
o Verhoogde kans op ontwikkelen allergie
Westerse leefomgeving, wonen in stad, hogere SEC, opgroeien kleine
familie, geboorte via sectio, flesvoeding, frequent AB gebruik
o Beschermen tegen allergie
Opgroeien in grote familie, day-care in 1e levensmaanden, antroposofische
levensstijl, veel huisdieren, wonen op platteland, opgroeien op boerderij
o Geen sluitend bewijs causaal verand en vermoedelijk bredere impact door
gewijzigde levensomstandigheden
Vaccinatie: geen verhoogd risico op allergie, juist lagere prevalentie! Zonder blootstelling kan je ook
niet allergisch worden, maar je weet niet aan wat je allemaal blootgesteld bent
6. Pathogenese IgE gemedieerde reacties
Allergeen door Ag presenterende cel verwerkt en gepresenteerd worden aan T cellen in bepaalde
omstandigheden (genetische predispositie, context…) evolueren naar specifieke Th2 cellen
secretie IL-4, 5 en 13 B cellen stimuleren tot aanmaak IgE = sensibilisatiefase
IgE Ab in circulatie op hoge affiniteitsR voor IgE binden (aanwezig op membraan mastcellen
(mucosa, huid en perivasculair) en basofielen (intravasculair)). Hernieuwd contact na
sensibilisatiefase? IgE moleculen op opp cross linken en
- Degranulatie histamine, tryptase, platelet activating factor
- De novo synthese moleculen (bv PG)
Mediatoren die onmiddellijk vrij komen vroege klachten
- Niezen
- Neusloop
- Nasale congestie
- Bronchoconstrictie
- Vasodilatatie
Mediatoren in 2e tijd vrijkomen of bijkomende synthese (chemokines en IL-5 via Th2 cellen)
inflammatoir infiltraat met vnl eosinofielen meer chronische klachten
- Neusobstructie
- Astma
- 2e golf van klachten in geval van anafylaxie
IL-4 IgE productie en Th2 proliferatie bevorderen. IL-5 trekt eosinofielen aan. IL-13 IgE
productie + mucussecretie + luchtweghyperreactiviteit
3
