MEERTALIGHEID, MEERSTEMMIGHEID
MOEDER, WAAROM SPREKEN WIJ
1. Inleiding
Taalbeleid
- Opgelegd door de overheid
- Gezien als aanval op eigen identiteit
Taal als evidentie
- Wnr we dezelfde taal spreken, anders loopt communicatie mis
- Na verkeersongeval niet meer evident: mensen knn ‘stom’ worden
Taal is universeel, lokaal, groepsgebonden: andere groepen = andere talen
Non-verbale communicatie: vb 2 baby’s, communicatie zonder talige kenmerken
dit heeft nood aan “echte” taal om complexere taken te knn overbrengen
Wereldkennis
- Individueel niveau v taalgebruik: manier waarop taal onze kennis vd wereld (=
cognitie) uitbreidt via taal leren we de wereld kennen
- Sociale kennis
o = kennis die we opdoen via anderen: vb scholing, vorming etc
o = aangeleerd gedrag
o Merendeel van onze kennis
o Sociale kennis & taalgebruik = fundamenteel interactief
= (complexe) interactie met anderen die ons nuttige info aanbieden
Tailor-made: op maat van ons niveau
De mens als sociaal wezen
- Taal = sociaal bindmiddel = fundamenteel kenmerk v homo sapiens
- Taal onderscheidt ons van alle andere soorten op aarde
fundamentele kloof tss mens/dier? Of zijn we eigenlijk niet zo verschillend
= CONTINUITEIT
- Hebben dieren taal? Of zijn ze fundamenteel/radicaal verschillend?
= DISRUPTIE
- Merk op: kwalitatief verschil menselijke taal vs dierlijke communicatievormen
- Talige communicatie: functie taal = communiceren
- Cognitie: kennis vd wereld: verfijnd ivglm dieren zie vb spaceshuttle
Talige communicatie
- Meer dan interactie
- Sociale relaties (onbewust) communiceren, ook non-verbaal
o Vb 2 kennissen die elkaar tegenkomen en glimlachen
doen mensapen ook
Vb chimpansees die elkaar vlooien (hiërarchisch)
Vb mensaap in gevangenschap, leert blik verzorger volgen/interpreteren
, 2. Extern perspectief
2.1 Taalkundige antropologie
Antropologie: studie menselijk gedrag, doel = begrijpen wat ons mens maakt
Taalkunde/taalwetenschap: studie taalsystemen, werking taal, functie, evolutie
Alessandro Duranti – Linguistic Antropology
- 3 onderzoekstromingen binnen taalkundige antropologie
1. Etnografie/etnolinguïstiek
Taalkundige beschrijvingen v kleine, amper onderzochte stammen
2. Internationale linguïstiek en talige contactname
3. Onderzoek rond “taal als sociale actie” met constructivistische
benderingen van identiteit, rol v taal, functie taal voor organisatie van
gemeenschappen (= taalideologieën)
2.2 De kern van het debat
Extern perspectief over gebruik v taal: waarom zijn we taal beginnen gebruiken?
- Evolutieleer & evolutionaire biologie
o Functie v bepaalde vorm = afhankelijk vd vorm
Vorm ontstaat uit proces v adaptatie
Meest succesvolle vorm = survival = hogere slaagkans op genetische
reproductie = vorm verspreiden
Functie van vorm kan veranderen!
vb vleugels vogels: eerst gebruikt om af te koelen/lichaam te
beschermen, daarna vliegen
Vliegen = betere fitness condition: vluchten v roofdieren,
grotere afstanden afleggen voor voedsel
Succesvolle adaptatie
Evolutie NIET vanuit teleologisch/doelmatig perspectief
o Taalvermogen
≠ ontwikkeld met functie die door taal ingevuld moest worden
= ontwikkeld in context waarbij het evolutionair voordeel diende
o Verschil mens/dier
Mens/bonobo: 99% dezelfde genen zelfde voorouder
Waarom hebben wij taal en zij niet?
Kwalitatieve kloof
Kwantitatieve kloof: morfologie van mensen/mensapen
kloven gradueel of snel ontstaan?
3. Taal en biologie
3.1 De ontwikkeling van de moderne mens
Evolutionaire principes van adaptatie & selectie
genetische footprints van evolutieleer functioneren vaak autonoom
ALS menselijke taal een puur evolutionair voortvloeisel is
verschil mens/dier is dan puur natuurlijke ontwikkeling
,De lichamelijke kenmerken = natuur
± 7milj jaar geleden: voorouders bonobo & chimpansee afgesplitst v voorloper mens
mens: specifieke kenmerken ontwikkelen
- Grotere schedel: meer hersenmassa (geleidelijk proces)
- EERST evolutie vd vorm, daarna specificatie vd functie
≠ automatisch reden wrm mensen taal hebben ontwikkeld
Vgl olifanten: nog groter maar geen taalvermogen
Noam Chomsky – disruptie (1e verklaringsmodel)
- Taal heeft biologische basis in genetische mutatie
- Opgetreden toen voorouders mens zich al hadden afgesplitst van mensapen
aanleiding gegeven tot nieuwe soort: homo sapiens (200 000 jaar geleden)
- = disruptie: radicale, onoverkomelijke plotse verandering
- Taal verklaren vanuit intern perspectief: structuur & eigenschappen taal
o Structuur taal zegt alles over oorsprong taal
o Externe processen hebben geen invloed op ontwikkeling taal
- FOXP2-gen
o Men dacht dat dit een belangrijke rol speelde bij het opstellen v interne
grammatica van een taal
MAAR andere zoogdieren hebben dit ook, hebben geen taal
≠ genetische mutatie die vlgs Chomsky geleid heeft tot nieuwe soort
=> hypothese dat taal enkel biologische ontstaansgeschiedenis heeft, gebaseerd op
specifieke en nieuwe (disruptie) genetische mutatie kan NIET bevestigd worden
Biologische evolutie mens – taal
- Hersenen: belangrijk voor taal
o Groter hersenvolume zal belangrijke maar niet enige rol spelen
o Ook fysieke ontwikkelingen van genotype spelen mee
- Mens is globaal groter geworden
- Lengteverschil vrouw/man is verkleind
- Bipedie/tweevoetigheid: op 2 benen lopen met hoofd hoger dan nek
o Gevolgen:
Meer controle over borstkas & ademhaling
(ontwikkeling specifieke borstspieren)
sneller/makkelijker ademen tijdens gesprek
Handen vrij om iets anders te doen
- Strottenhoofd ingedaald in keelholte: mondholte meer plaats voor klanken
- Stembanden: manipulatie van klanken
- Menselijk brein: gespecialiseerd in
verwerken van perceptuele info in
linkerhelft
= visuele/auditieve info
zone van Broca
zone van Wernicke
, o Hersenbloeding/tumor bij Broca of Wernicke kan problemen met taal
Probleem bij Broca: afasie
Problematiek gerelateerd aan productie spraak
Moeilijk uit je woorden komen
Veel tijd nodig om zin t vormen
Meestal fout uitdrukken
Probleem bij Wernicke: afasie
Receptieve problematiek: interpretatie
Vlot en makkelijke spreken maar nonsensicale zinnen
Moeilijk lezen/teksten begrijpen
=> verschillende zones zijn gespecialiseerd in verschillende aspecten van taal
toont aan dat grote plasticiteit van hersenen ook niet toelaat om zones als vaststaand te
beschouwen
- Afasie van Broca: vrij makkelijk te verhelpen
- Afasie van Wernicke: moeilijker te verhelpen
Andere delen in de hersenen knn voor een deel de functies van die zones overnemen
/ gedeeltelijke herstelling van functies
wijst op soepele manier waarop taal in onze hersenen wordt verwerkt
moeilijk om specifieke zone of module te lokaliseren in ons brein
taal is ontstaan op moment dat die fysieke kenmerken al aanwezig waren als
randvoorwaarden waarop taal zich verder kon ontwikkelen
Continuïteitshypothese (2e verklaringsmodel)
- Evolutie = gradueel proces, lang proces van adaptatie/verfijning/specialisatie
- Hypothese: evolutie is gradueel, continu veranderingsproces
o Daarom niet onmogelijk dat randvoorwaarden net daarom ook terug te
vinden zijn bij diersoorten die genetisch-evolutionair het meest verwant zijn
met de mens
zones v Broca/Wernicke ook bij gorilla’s en grote apen
- Homo erectus: rechtop lopen
o Handen vrij om instrumenten te maken
vuur maken nieuwe manier van eten verteringsproces versneld
korter darmsysteem bij homo sapiens
overige energie wordt gebruikt door hersenen
o Gradueel proces: verklaring dat we kenmerken bij andere soorten zien
Designfeatures for language – Charles Hockett
N° Feature Explanation
1 Vocal-auditory channel Language is transmitted via spoken sounds perceived
by the auditory channel
2 Broadcast/directional The sound is broadcast in all directions, the receiver
can tell which direction it is coming from
3 Rapid fading The signal fades quickly
4 Total feedback The speaker can hear/perceive what s/he is
saying/communicating
MOEDER, WAAROM SPREKEN WIJ
1. Inleiding
Taalbeleid
- Opgelegd door de overheid
- Gezien als aanval op eigen identiteit
Taal als evidentie
- Wnr we dezelfde taal spreken, anders loopt communicatie mis
- Na verkeersongeval niet meer evident: mensen knn ‘stom’ worden
Taal is universeel, lokaal, groepsgebonden: andere groepen = andere talen
Non-verbale communicatie: vb 2 baby’s, communicatie zonder talige kenmerken
dit heeft nood aan “echte” taal om complexere taken te knn overbrengen
Wereldkennis
- Individueel niveau v taalgebruik: manier waarop taal onze kennis vd wereld (=
cognitie) uitbreidt via taal leren we de wereld kennen
- Sociale kennis
o = kennis die we opdoen via anderen: vb scholing, vorming etc
o = aangeleerd gedrag
o Merendeel van onze kennis
o Sociale kennis & taalgebruik = fundamenteel interactief
= (complexe) interactie met anderen die ons nuttige info aanbieden
Tailor-made: op maat van ons niveau
De mens als sociaal wezen
- Taal = sociaal bindmiddel = fundamenteel kenmerk v homo sapiens
- Taal onderscheidt ons van alle andere soorten op aarde
fundamentele kloof tss mens/dier? Of zijn we eigenlijk niet zo verschillend
= CONTINUITEIT
- Hebben dieren taal? Of zijn ze fundamenteel/radicaal verschillend?
= DISRUPTIE
- Merk op: kwalitatief verschil menselijke taal vs dierlijke communicatievormen
- Talige communicatie: functie taal = communiceren
- Cognitie: kennis vd wereld: verfijnd ivglm dieren zie vb spaceshuttle
Talige communicatie
- Meer dan interactie
- Sociale relaties (onbewust) communiceren, ook non-verbaal
o Vb 2 kennissen die elkaar tegenkomen en glimlachen
doen mensapen ook
Vb chimpansees die elkaar vlooien (hiërarchisch)
Vb mensaap in gevangenschap, leert blik verzorger volgen/interpreteren
, 2. Extern perspectief
2.1 Taalkundige antropologie
Antropologie: studie menselijk gedrag, doel = begrijpen wat ons mens maakt
Taalkunde/taalwetenschap: studie taalsystemen, werking taal, functie, evolutie
Alessandro Duranti – Linguistic Antropology
- 3 onderzoekstromingen binnen taalkundige antropologie
1. Etnografie/etnolinguïstiek
Taalkundige beschrijvingen v kleine, amper onderzochte stammen
2. Internationale linguïstiek en talige contactname
3. Onderzoek rond “taal als sociale actie” met constructivistische
benderingen van identiteit, rol v taal, functie taal voor organisatie van
gemeenschappen (= taalideologieën)
2.2 De kern van het debat
Extern perspectief over gebruik v taal: waarom zijn we taal beginnen gebruiken?
- Evolutieleer & evolutionaire biologie
o Functie v bepaalde vorm = afhankelijk vd vorm
Vorm ontstaat uit proces v adaptatie
Meest succesvolle vorm = survival = hogere slaagkans op genetische
reproductie = vorm verspreiden
Functie van vorm kan veranderen!
vb vleugels vogels: eerst gebruikt om af te koelen/lichaam te
beschermen, daarna vliegen
Vliegen = betere fitness condition: vluchten v roofdieren,
grotere afstanden afleggen voor voedsel
Succesvolle adaptatie
Evolutie NIET vanuit teleologisch/doelmatig perspectief
o Taalvermogen
≠ ontwikkeld met functie die door taal ingevuld moest worden
= ontwikkeld in context waarbij het evolutionair voordeel diende
o Verschil mens/dier
Mens/bonobo: 99% dezelfde genen zelfde voorouder
Waarom hebben wij taal en zij niet?
Kwalitatieve kloof
Kwantitatieve kloof: morfologie van mensen/mensapen
kloven gradueel of snel ontstaan?
3. Taal en biologie
3.1 De ontwikkeling van de moderne mens
Evolutionaire principes van adaptatie & selectie
genetische footprints van evolutieleer functioneren vaak autonoom
ALS menselijke taal een puur evolutionair voortvloeisel is
verschil mens/dier is dan puur natuurlijke ontwikkeling
,De lichamelijke kenmerken = natuur
± 7milj jaar geleden: voorouders bonobo & chimpansee afgesplitst v voorloper mens
mens: specifieke kenmerken ontwikkelen
- Grotere schedel: meer hersenmassa (geleidelijk proces)
- EERST evolutie vd vorm, daarna specificatie vd functie
≠ automatisch reden wrm mensen taal hebben ontwikkeld
Vgl olifanten: nog groter maar geen taalvermogen
Noam Chomsky – disruptie (1e verklaringsmodel)
- Taal heeft biologische basis in genetische mutatie
- Opgetreden toen voorouders mens zich al hadden afgesplitst van mensapen
aanleiding gegeven tot nieuwe soort: homo sapiens (200 000 jaar geleden)
- = disruptie: radicale, onoverkomelijke plotse verandering
- Taal verklaren vanuit intern perspectief: structuur & eigenschappen taal
o Structuur taal zegt alles over oorsprong taal
o Externe processen hebben geen invloed op ontwikkeling taal
- FOXP2-gen
o Men dacht dat dit een belangrijke rol speelde bij het opstellen v interne
grammatica van een taal
MAAR andere zoogdieren hebben dit ook, hebben geen taal
≠ genetische mutatie die vlgs Chomsky geleid heeft tot nieuwe soort
=> hypothese dat taal enkel biologische ontstaansgeschiedenis heeft, gebaseerd op
specifieke en nieuwe (disruptie) genetische mutatie kan NIET bevestigd worden
Biologische evolutie mens – taal
- Hersenen: belangrijk voor taal
o Groter hersenvolume zal belangrijke maar niet enige rol spelen
o Ook fysieke ontwikkelingen van genotype spelen mee
- Mens is globaal groter geworden
- Lengteverschil vrouw/man is verkleind
- Bipedie/tweevoetigheid: op 2 benen lopen met hoofd hoger dan nek
o Gevolgen:
Meer controle over borstkas & ademhaling
(ontwikkeling specifieke borstspieren)
sneller/makkelijker ademen tijdens gesprek
Handen vrij om iets anders te doen
- Strottenhoofd ingedaald in keelholte: mondholte meer plaats voor klanken
- Stembanden: manipulatie van klanken
- Menselijk brein: gespecialiseerd in
verwerken van perceptuele info in
linkerhelft
= visuele/auditieve info
zone van Broca
zone van Wernicke
, o Hersenbloeding/tumor bij Broca of Wernicke kan problemen met taal
Probleem bij Broca: afasie
Problematiek gerelateerd aan productie spraak
Moeilijk uit je woorden komen
Veel tijd nodig om zin t vormen
Meestal fout uitdrukken
Probleem bij Wernicke: afasie
Receptieve problematiek: interpretatie
Vlot en makkelijke spreken maar nonsensicale zinnen
Moeilijk lezen/teksten begrijpen
=> verschillende zones zijn gespecialiseerd in verschillende aspecten van taal
toont aan dat grote plasticiteit van hersenen ook niet toelaat om zones als vaststaand te
beschouwen
- Afasie van Broca: vrij makkelijk te verhelpen
- Afasie van Wernicke: moeilijker te verhelpen
Andere delen in de hersenen knn voor een deel de functies van die zones overnemen
/ gedeeltelijke herstelling van functies
wijst op soepele manier waarop taal in onze hersenen wordt verwerkt
moeilijk om specifieke zone of module te lokaliseren in ons brein
taal is ontstaan op moment dat die fysieke kenmerken al aanwezig waren als
randvoorwaarden waarop taal zich verder kon ontwikkelen
Continuïteitshypothese (2e verklaringsmodel)
- Evolutie = gradueel proces, lang proces van adaptatie/verfijning/specialisatie
- Hypothese: evolutie is gradueel, continu veranderingsproces
o Daarom niet onmogelijk dat randvoorwaarden net daarom ook terug te
vinden zijn bij diersoorten die genetisch-evolutionair het meest verwant zijn
met de mens
zones v Broca/Wernicke ook bij gorilla’s en grote apen
- Homo erectus: rechtop lopen
o Handen vrij om instrumenten te maken
vuur maken nieuwe manier van eten verteringsproces versneld
korter darmsysteem bij homo sapiens
overige energie wordt gebruikt door hersenen
o Gradueel proces: verklaring dat we kenmerken bij andere soorten zien
Designfeatures for language – Charles Hockett
N° Feature Explanation
1 Vocal-auditory channel Language is transmitted via spoken sounds perceived
by the auditory channel
2 Broadcast/directional The sound is broadcast in all directions, the receiver
can tell which direction it is coming from
3 Rapid fading The signal fades quickly
4 Total feedback The speaker can hear/perceive what s/he is
saying/communicating
