Samenvatting Fysiologie Ontwikkeling en Voortplanting

H2: DE NIET-ZWANGERE VROUW

1. Gonadotropinen (= hormonen die gonaden (~ ovaria) stimuleren)
Follikel stimulerend hormoon (FSH)
 Stimuleert groei primaire follikels
 Ontwikkeling finale follikels

Luteïniserend hormoon (LH)
 Ontwikkeling finale follikels
 Ovulatie

 Vrijzetting o.i.v. GnRH vanuit gonadotrope cellen (adenohypofyse):
GnRH-neuronen: cellichamen in POA (= nucleus praeopticus)  vormen synaps in ME (= eminentia
mediana) met kleine capillairen van de poortader
 Doorstroming van de hypothalamus naar de adenohypofyse

(1) Stimulatie GnRH-neuronen  signaal naar de synapsen  vrijgave GnRH: w getransporteerd
over de poortader  via bloed naar de capillairen in de adenohypofyse
(2) Binding van GnRH op receptoren op gonadotrope cellen  vrijgave LH en FSH  detectie
ovaria

Hoe weten de gonadotrope cellen of ze LH of FSH moeten vrijzetten?
 Verklaring: GnRH gesecreteerd uit GnRH neuronen in pulsatief  LH en FSH: pulsatief
 LH: hoge frequentie: LH-beta expressie (vrijzetting): 1 puls / uur
 FSH: lage frequentie : FSH-beta expressie 1 pulse / 4 uur
 FSH en LH verschillen enkel in hun β-keten

Regulatie van de vrijgave:




Regulatie door KNDy-neuronen
 Vrijgave Kiss-peptines: binding via een R op GnRH-neuronen  stimulatie GnRH secretie
 Vrijgave Dynorphine (=endogeen opioid peptide): binding aan opioid receptor op KDNy
neuron  verminderde Kiss-secretie
 Vrijgave neurokinine B (= NKB, tachykinin peptide): binding aan NK3 receptor op KDNy
neuron  verhoogde Kiss-secretie (synchronisatie)

Regulatie door de ovaria


Astrid Vermeire – fysiologie OV

,  Oestrogenen
o Gedeeltelijke inhibitie van de KNDy-neuronen (onderdrukking valt tijdens de
menopauze weg)
o Inhibitie vrijgave FSH
o Positieve feedback  2 voorwaarden: (1) oestrogeen concentratie is voldoende hoog
+ (2) hoge concentratie moet voor een lange periode behouden blijven
 Deze voorwaarden w enkel voldaan in het midden van de ovariële cyclus
 Inhibine: inhibitie vrijgave FSH
 Progesteron: stimulatie dynorfine  inhibitie KNDy-neuronen (verminderde Kiss-secretie)

Regulatie door externe factoren
 Stress: inhibitie GnRH-neuronen + KNDy-neuronen  minder kiss-peptines  uitblijven van
de ovulatie
o Negatieve energiebalans (atleten, anorexia), psychisch, …
 Borstvoeding: contraceptief (inhibitie)


2. Follikels
= eicel omgeven door verschillende cellagen

‘Afvalreeks’: tijdens de zwangerschap 7 miljoen voortplantingscellen  bij de geboorte: 2 miljoen 
pubertijd: 300 000  elke maand: deel rijpt  stop: menopauze

Folliculogenese = rijping van follikels doorheen verschillende stadia

1STE FASE: GONADOTROOP-ONAFHANKELIJKE PREANTRALE FOLLIKELGROEP

 Eerst: in utero ontwikkeling (5 weken na de bevruchting)
 Vorming van gonadale ribbels
 Vorming primordiale stamcellen
 Universele ontwikkeling tot gonaden

(1) Primordiale follikel (20 weken)
 De overgrote follikels in de ovaria bevinden zich in de primordiale fase  kunnen
onveranderd blijven gedurende 30-40 jaar
 Eicel met 1 laag pregranulosacellen
o Functie: (1) ondersteuning eicelgroei + (2) vorming basale membraan

(2) Primair pre-antraal follikel
 Vorming zona pellucida door de eicel via vrijzetting van glucoporteïnen
o Zona pellucida = ondoordringbare, beschermende laag rond de eicel  1 zaadcel kan
binnendringen + eicel is afgeschermd van de buitenwereld (hormonale
veranderingen)
 Pregranulosacellen: differentiatie naar 1-lagige granulosacellen
(3) Secundair pre-antraal follikel
 Granulosacellen worden meerlagig (nemen in aantal toe) + secreteren follikelvocht waardoor
kleine holtes ontstaan
 Vorming thecacellen = fibroblasten die zich differentiëren vanuit het BW  1-lagige,
buitenste laag  proliferatie  2-lagig
 Vascularisatie tot basale lamina
 Expressie FSH-receptoren



Astrid Vermeire – fysiologie OV

, o Aanwezig  folliculogenese
o Afwezig  atresie

2DE FASE: GONADOTROOP-AFHANKELIJKE ANTRALE FOLLIKELGROEI (vanaf de pubertijd)

 Voor de pubertijd: onderdrukking door NPY-neuronen  geen vrijgave van GnRH
 Rond de pubertijd: meer vetweefsel opgeslagen  geven leptine vrij: inhiberen NPY-neuronen 
Vrijgave GnRH: spontane golven onafhankelijk van de ovariale cyclus
 Gevolg: binnen de ovaria gaan er bepaalde follikels verder ontwikkelen en andere niet 
follikels in verschillende stadia

(4) Antraal follikel
 Stijging FSH  rekrutering: follikels met voldoende FSH-R pikkel het signaal op 
ontwikkeling tot antraal follikel
 Ontwikkeling antrum (=holte met follikelvocht)
o Voedings-en afvalstoffen (afkomstig van de granulosacellen)
o Functie: facilitatie loskomen eicel bij ovulatie

(5) Pre-ovulatoire of Graafse follikel
 Differentiatie granulosacellen
o Antraal granulosacellen: aan de buitenzijde van de basale lamina + bevatten LH-R (
detectie LH) + steroïdhormoon synthese (oestrogenen en progesteron)
o Cumulus granulosacellen: omringen de eicel + geen LH-R ( ongevoelig voor LH) +
geen steroïdhormoon synthese
 Piek in LH  ovulatie + meiose I w afgewerkt (oöcyt) + vorming 1 ste poollichaampje +
cumulus cellen zullen verdwijnen (antraal cellen zullen later het geel lichaam vormen)

Atresie
= het stuk gaan van follikels & eicel tijdens de ontwikkeling, ‘afvalreeks’ van follikels
 Trigger: constante/dalende FSH-concentratie
 Staandaardinstelling: de meerderheid zal afsterven

3. Ovariële cyclus (28 dagen)

FOLLICULAIRE FASE (14 dagen): dominantie van oestrogenen  verdere rijping & ontwikkeling

(1) Rekrutering: dag 1-5
 Dag 1 = menstruatie (bloedverlies maximaal dag 2-3  dan afname)
 [FSH] en [LH]↑  verklaring: de concentraties zullen evolueren zoals ze geëvolueerd zijn op
het einde van de vorige cyclus  oiv [FSH]-stijging:
 ± 20 pre-antrale follikels  antrale follikels: brengen voldoende FSH-R tot expressie
 Thecalaag ontwikkelen een LH-R
o Detectie LH  aanmaak enzymen: metabolisatie van androgenen vanuit cholesterol
 Stimulatie granulosacellen tot productie E2 en Inhibine
o Binding FSH op granulosacellen  aanmaak aromatase  androgenen afkomstig uit
de thecacellen w gemetaboliseerd tot oestrogenen & aanmaak inhibine

 Gevolg: stijging oestrogenen & inhibine in granulosacellen + meer granulosacellen w aangemaakt
(celdeling ↑)
**concentratie oestrogenen-inhibine hebben een gelijkaardig verloop
(2) Selectie: dag 5-10


Astrid Vermeire – fysiologie OV