Samenvatting Geschiedenis Van De Psychologie (P0M35a)

Geschiedenis
Les 0: Ten geleide
Sapere aude= durf je verstand te gebruiken ~ Kant  de verlichtingsgedacht= exponent van
relationeel denken




Opzet
Chronologische tijdlijn
 15de – 20ste eeuw
 Vijf ‘etappes’




Inhoud
Mens, maatschappij en methode

 Inzichten en empirische bevindingen rond mens en menselijk gedrag
o Filosofie
o Empirische voorlopers
 Maatschappij:
o ‘it’s the economy, stupid’
o Het maatschappelijk mensbeeld
 Trends van individualisatie en sociaal management
 ‘Wat is wetenschap’?
o hoe wetenschap de werkelijkheid ‘veroverde’
o Cf. belang wetenschappelijke methode in opleiding en psychologie

Vertekeningen

1

,  Eurocentrisch
o WEIRDest people in the world’, waarbij het acroniem WEIRD staat voor ‘Western,
educated, industrialized, rich, and democratic’
o geen cross-culturele vergelijking van het psychologische
 Eurocentrisme is het beklemtonen van Europese en meer in het algemeen westerse
ideeën, zonder rekening te houden met de invloeden van andere culturen
 Klassieke auteurs: gestroomlijnde visie
o Heel wat andere tijdgenoten actief
o Uitsluitend mannen…
o ‘academische’ en niet toegepaste psychologie
 De mate waarin onderzoeksbevindingen ook gelden voor het alledaagse leven
 Mensbeeld van de maatschappelijke elite

Beperkingen
 Geen politieke geschiedenis
o Zie “het verhaal van Vlaanderen”  hier gebeurt dat wel
 Geen historisch werk
o Dwarsverbanden, primaire bronnen, specifieke thema’s
 Beperkt aantal thema’s, bijvoorbeeld niet
o ontdekking van het kind, positie van de vrouw, psychisch lijden, …
 Geen filosofisch opo of grondslagenonderzoek
o Bv. Mind-body, voorwaarden voor psychologisch onderzoek

2 data kennen:
1879: Wundt, stichting eerste labo voor experimentele psychologie in Leipzig
1789: Franse revolutie
 andere data: voor 1800: in juiste eeuw kunnen situeren
vanaf 1800 ‘op halve eeuw’ nauwkeurig




2

, Hoofdstuk 1: geschiedschrijving
‘Die Psychologie hat eine lange Vergangenheit, doch nur eine kurze Geschichte.’ ~Hermann
Ebbinghaus

Waarom?

 Hedendaagse en traditionele benaderingen van de geschiedenis van de psychologie

Aanpak: Hoe de geschiedenis (van de psychologie) beschrijven?

 Strekkingen
 Mogelijke valkuilen

Waarom?
Traditionele visie
 Citaat Ebbinghaus
o Griekse oudheid – 17de eeuw – 19de eeuw (fysiologie)
 Context: Psychologie die zichzelf moest bewijzen als wetenschap
 Geschiedenis van de psychologie om dit te ondersteunen
o ‘verhaal’:
 Stijgende graad van wetenschappelijkheid
 Verwezenlijkingen
o Opeenvolging van ‘grote namen’
 Psychologen als intellectuele erfgenamen een lange traditie
o Teruggaand tot Aristoteles en Plato
o Elke auteur die schreef over psychologische onderwerpen (ongeacht reden of
precieze inhoud) wordt gedoopt tot Psycholoog ‘avant la lettre’
o Motto: “de vragen zijn dezelfde, de methode is verschillend”

DUS:

Traditionele visie Hedendaagse visie
 Overzicht verleden  Verduidelijking hedendaagse situatie
 Continuïteit van verleden naar heden: vragen  Mogelijk discontinuïteit: vragen zijn
zijn dezelfde, methode is verschillend. verschillend
 Psychologie zelf wordt niet in vraag gesteld  Status van psychologie, zelfreflectie, relatie
tussen Psychologie en haar domein




Hedendaagse visie
Dubbele motivering:

 Inhoudelijk
o Kennis van het verleden
o Begrijpen van het heden
 Vb. Conceptleren, APS  APA in 1988, afbakening disciplines
o Nadenken over toekomst?
 Kritische reflectie:

3

, o Tijd-ruimtelijke gesitueerdheid
o Wat is wetenschap?
o Eigenheid van de psychologie?

Tijd-ruimtelijke gesitueerdheid
 Doorheen tijd: tijdsgeest
 Ruimte: gesitueerd in culturele context!
o Wetenschap wordt beïnvloed door culturele context
 Studie van individuele verschillen enkel plaatsvinden in m’ij waar er al
erkenning is voor verschillen tussen mensen
 Cartesiaans mensbeeld
 Boeddhistische anatta (ontkennen van ‘ik’)  andere manier om te kijken
naar het psychische, in dat wereldbeeld is er geen plaats voor psychologie
hoe wij die kennen
o Wetenschap beïnvloedt ook de cultuur
 Psychoanalyse eind 19de eeuw in Wenen
 Daarna ook deel van de (artistieke) cultuur

Wat is wetenschap?
 Wetenschap is geen gegevenheid, maar een verworvenheid
o Evolutie:
 Precisering en nuancering van de antwoorden
 Aard van de vragen
 Selectie in wat wel/niet onderzocht wordt
o Methodologie als vereiste kwaliteitscriteria
 Experiment, natuur- vs. geesteswetenschappen
o Vatten van de werkelijkheid is niet eenvoudig
 Hoe men tot wetenschap gekomen is?
 Hoe dit zich (deels) vertaald heeft in de psychologie?

Fundamentele eigenheid van de psychologie
aanwijsbaar domein?  moeilijk af te bakenen  ons domein moeten we ontginnen met
concepten, psychologische taal  psychologische concepten zijn geen natuurlijke categorieën

‘… we have no way of knowing what psychological phenomena are, no way of giving them meaning,
except in terms of that language’ (Richards, 2002, p. 9)

2 posities:

1. Linguïstisch determinisme= als taal verandert, dan verandert ook de psychologische
werkelijkheid
vb. IQ van 140, Oedipuscomplex  iets als een IQ bestond niet, voor Freud duidde niemand
het op de manier van Oedipuscomplex
2. Instrumentalisme= psychologische theorie is instrument, een ‘alsof’ werkelijkheid (metafoor,
beeldspraak) om het psychisch functioneren te bestuderen
vb. werkgeheugen



DUS: Hedendaagse visie op geschiedenis van de psychologie


4