Voortplanting - hoorcolleges
Voortplanting
Hoorcollege 1 – Inleiding
De rol van de dierenarts:
- gezelschapsdieren
- hobby
- commerciële fokkerij/landbouw met economische factoren
- wildlife/bedreigde diersoorten
Deze moeten zo optimaal mogelijk voorlopen of juist zorgen voor anticonceptie.
Veel advies wordt gegeven over:
1. Fertiliteitsbegeleiding
keuze van de fokdieren (man en vrouw): genetisch, erfelijke gebreken/inteelt voorkomen en
(on)vruchtbaarheid vaststellen.
veiligheid vaststellen van zowel de mens als het dier, bv. als de merrie niet wil.
verminderen van het risico op het overdragen van besmettelijke ziektes door bv. handmatig
insemineren.
transport.
2. Moderne voortplantingstechnieken
Kunstmatige inseminatie
KI (het inbrengen van de sperma). Eén ejaculatie vaak genoeg voor meer dan 1 merrie/koe.
IVF (eicellen eruit halen en in vitro bevruchten om deze erna weer terug te plaatsen),
hiermee is er geen invloed meer van het dier of de vruchtbaarheid.
Hormonale aansturing van de cyclus van het vrouwelijke
dier. GnRH wordt afgegeven door de hypothalamus,
waardoor de hypofyse FSH en LH gaat maken. FSH (follikel
stimulating hormone) stimuleert de groei van het follikel.
De follikels komen in het ovarium en geven daar
hormonen af zoals oestradiol en inhibine die een
negatieve feedback heeft op de vorming van FSH, zodat er
niet steeds meer follikels bij komen. Verder zorgt de
oestradiol ervoor dat het dier in bronst komt en zo laat
weten dat ze bereid is om gedekt te worden. Als het
follikel goed ontwikkeld is zal de LH het overnemen van de
FSH tot deze ver genoeg gerijpt is voor de ovulatie. Bij de ovulatie barst het follikel, waardoor de eicel
vrijkomt en naar de eileider gaat. Het lege follikels vult zich met bloed en wordt o.i.v. LH afgebroken.
De eicel gaat progesteron maken wat zorgt voor de inhibitie van GnRH en LH, zodat er geen nieuwe
follikelrijping plaatsvindt, daarbij stopt het de bronst en houd het de dracht in stand.
Dieren laten zelf zien in welk deel van de cyclus ze zitten door gedrag dat ze vertonen bij de
aanwezigheid van mannelijke dieren of vrouwelijke dieren.
Hengstige merrie: wijdbeens bij de hengst, urineren, staart omhoog en duwt de clitoris naar buiten
(blitsen). Bij de merrie en koe wordt via het rectum de baarmoeder ect. gevoeld en met echo
bekeken om te zien in welk deel van de cyclus deze zit. Als er geen optie tot echo is kan er ook
gekeken worden of het dier drachtig is door de hormonen in het bloed te meten.
Progesteron is belangrijk om de dracht in stand te houden en deze wordt bij sommige soorten
overgenomen door de placenta.
Drachtdiagnostiek bij een merrie kan al na 10 dagen na het insemineren met een echo.
1
Voortplanting
Hoorcollege 1 – Inleiding
De rol van de dierenarts:
- gezelschapsdieren
- hobby
- commerciële fokkerij/landbouw met economische factoren
- wildlife/bedreigde diersoorten
Deze moeten zo optimaal mogelijk voorlopen of juist zorgen voor anticonceptie.
Veel advies wordt gegeven over:
1. Fertiliteitsbegeleiding
keuze van de fokdieren (man en vrouw): genetisch, erfelijke gebreken/inteelt voorkomen en
(on)vruchtbaarheid vaststellen.
veiligheid vaststellen van zowel de mens als het dier, bv. als de merrie niet wil.
verminderen van het risico op het overdragen van besmettelijke ziektes door bv. handmatig
insemineren.
transport.
2. Moderne voortplantingstechnieken
Kunstmatige inseminatie
KI (het inbrengen van de sperma). Eén ejaculatie vaak genoeg voor meer dan 1 merrie/koe.
IVF (eicellen eruit halen en in vitro bevruchten om deze erna weer terug te plaatsen),
hiermee is er geen invloed meer van het dier of de vruchtbaarheid.
Hormonale aansturing van de cyclus van het vrouwelijke
dier. GnRH wordt afgegeven door de hypothalamus,
waardoor de hypofyse FSH en LH gaat maken. FSH (follikel
stimulating hormone) stimuleert de groei van het follikel.
De follikels komen in het ovarium en geven daar
hormonen af zoals oestradiol en inhibine die een
negatieve feedback heeft op de vorming van FSH, zodat er
niet steeds meer follikels bij komen. Verder zorgt de
oestradiol ervoor dat het dier in bronst komt en zo laat
weten dat ze bereid is om gedekt te worden. Als het
follikel goed ontwikkeld is zal de LH het overnemen van de
FSH tot deze ver genoeg gerijpt is voor de ovulatie. Bij de ovulatie barst het follikel, waardoor de eicel
vrijkomt en naar de eileider gaat. Het lege follikels vult zich met bloed en wordt o.i.v. LH afgebroken.
De eicel gaat progesteron maken wat zorgt voor de inhibitie van GnRH en LH, zodat er geen nieuwe
follikelrijping plaatsvindt, daarbij stopt het de bronst en houd het de dracht in stand.
Dieren laten zelf zien in welk deel van de cyclus ze zitten door gedrag dat ze vertonen bij de
aanwezigheid van mannelijke dieren of vrouwelijke dieren.
Hengstige merrie: wijdbeens bij de hengst, urineren, staart omhoog en duwt de clitoris naar buiten
(blitsen). Bij de merrie en koe wordt via het rectum de baarmoeder ect. gevoeld en met echo
bekeken om te zien in welk deel van de cyclus deze zit. Als er geen optie tot echo is kan er ook
gekeken worden of het dier drachtig is door de hormonen in het bloed te meten.
Progesteron is belangrijk om de dracht in stand te houden en deze wordt bij sommige soorten
overgenomen door de placenta.
Drachtdiagnostiek bij een merrie kan al na 10 dagen na het insemineren met een echo.
1
