Taak 3: “Papa was ook een boef”
Bron: PMTO: Een korte beschrijving van de behandeling
Parent Management Training Oregon (PMTO): ambulante behandeling gericht op ouders van kinderen
met ernstige gedragsproblemen in de leeftijd van 4 tot en met 12 jaar.
Uitgangspunt: het antwoord op gedragsproblemen liggen niet bij het kind, maar in zijn sociale
omgeving, er moet dus verandering plaats vinden in de manier waarop de sociale omgeving op het
kind reageert behandeling: ouders effectieve opvoedingsstrategieën aanleren.
Doelgroep: ouders van kinderen (12 jaar of jonger) met ernstig openlijk (e.g. vechten) of heimelijk
externaliserend probleemgedrag (e.g. stelen, liegen). (middelengebruik/ spijbelen kan al voorkomen).
Externaliserende probleemgedrag kan gepaard gaan met internaliserend probleemgedrag.
Ontstaan PMTO:
De jaren ’60 Patterson startte het systematisch observeren van negatieve gedragspatronen tussen
ouders en kinderen. 3 vormen van negatieve interactie tussen ouders en kinderen:
1. Negatieve wisselwerking, waarbij ouders reageren op hetzelfde niveau als het kind
(welles/nietes discussie)
2. Negatieve wisselwerking leidt tot escalatie, discussies monden uit in ruzie en lopen uit de
hand.
3. Bekrachtiging van negatief gedrag, waarbij het kind met ongewenst gedrag iets afdwingt.
(ouder voelt zich tijdelijk opgelucht, doordat het ongewenste gedrag stopt, maar wordt bij
iedere vergelijkbare ervaring gesterkt in de overtuiging dat hij geen grip heeft op het gedrag
van zijn kind (Patterson, 2005).
Het ontleden van deze negatieve interactiepatronen vormde de basis voor PMTO.
OSLC (Oregon Social Learning Centre): probeerde doormiddel van ‘trial and error’ verschillende
opvoedingsstrategieën en technieken uit en onderzochten de effecten hiervan.
Uitgangspunten en werkzame elementen van PMTO staan weergegeven in het Interactional
Learning model (SIL-model). SIL-model: beschrijft hoe ouders er met effectieve
opvoedingsstrategieën voor kunnen zorgen dat hun kind goed functioneert en voldoende is
opgewassen tegen de negatieve invloed van ongunstige contextuele factoren.
Effectief ouderschap: een buffer tegen de invloed van stressoren in de omgeving, waardoor het kind
zich adequaat kan ontwikkelen. kinderen leren het meest van hun ouders.
Patterson et al.; Vijf effectieve en vier ondersteunende opvoedingsstrategieën (→ zijn ook
opgenomen in andere opvoedkundige programma’s, zoals Tripe P, Incredible years en PCIT)
Vijf effectieve opvoedingsstrategieën:
Je kind stimuleren door aanmoediging: gericht
prijzen en belonen leert het kind wel gedrag gewenst
is en vergroot de kans dat het kind dit vaker laat zien
(ook positief voor het zelfvertrouwen).
Grenzen stellen: structureel verbinden van milde
consequenties aan ongewenst gedrag en leren het
kind in een vroeg stadium ‘slim’ te laten kiezen om
deze milde consequenties te voorkomen.
Met elkaar probleem-oplossen: Ouders leren hoe zij
vraagstukken en (keuze)problemen op een
constructieve manier kunnen bespreken en oplossen,
kinderen leren samenwerken en gestructureerd
problemen aanpakken.
Zicht en toezicht houden: ouders leren risicovolle
situaties inschatten krijgt concrete handvatten om
effectief zicht te houden op verschillende
levensgebieden van het kind
38
, Positief betrokken zijn bij je kind: de liefde; leren leuke dingen te ondernemen met je kind,
voldoende tijd vrij te maken en interesse te tonen in de leefwereld van je kind.
Vier ondersteunende strategieën:
Duidelijke instructies leren geven: grotere kans dat het kind ze ook opvolgt.
Emotie-regulatie: rustig leren blijven in situaties, die stress oproepen.
Bijhouden van gedrag: reëler beeld creëren bij ouders van het gedrag van hun kind en het
effect van hun eigen handelen hierop, door middel van gerichte observatie- en
registratieopdrachten. Dit is een voorwaarde om te werken aan gedragsverandering.
Communicatie: aandacht voor gesprekstechnieken, zoals actief luisteren en goede timing.
De opbouw van de behandeling: Na de kennismaking, volgen er drie vaste onderwerpen: 1.
Duidelijke instructies geven, 2. Stimuleren door aanmoediging en 3. Effectief grenzen stellen. Daarna
wordt het maatwerk door de therapeut, afgestemd op de doelen en prioriteiten van het gezin.
Kenmerken van PMTO-behandeling: wekelijkse bijeenkomst (1 uur), min. 15 en max. 35 sessies:
Actieve opzet met veel rollenspel, thuisopdrachten en ‘telefoontje tussendoor’. De bijeenkomsten
vinden plaats bij de instelling, in de buurt (e.g. buurthuis) of bij de ouder thuis.
FIMP (Fideliy of Implementation Rating System; Knutson, Forgatch & Rains, 2003):
certificeringsinstrument om behandelintegriteit te bevorderen en onderzoeksinstrument. Een hoge
score op de FIMP blijkt samen te hangen met het gebruik van effectieve opvoedingsstrategieën door
ouders en positieve gedragsverandering bij het kind.
Vaardigheden PMTO-therapeut: ter bevordering van het leerproces van ouders.
1. Kennis
2. Structuur
3. Didactische vaardigheden
4. Procesvaardigheden
5. Algehele kwaliteit
Binnen PMTO worden nieuwe vaardigheden aangeleerd door te oefenen, doormiddel van rollenspel.
Rollenspel is een krachtig didactisch middel en actieve werkvorm om inzicht te verwerven en nieuwe
vaardigheden te leren. De therapeut doet het eerst voor en daarna oefenen ouders. Wanneer ze de
vaardigheid voldoende beheersen, oefenen ze de vaardigheden thuis. In de daarop volgende sessie
wordt de situatie geëvalueerd en oefenen ze opnieuw.
→ De kans op succes ervaren en toepassing in de praktijk wordt dus vergroot door: model staan,
bevragen, oefenen, ondersteunen, bijstellen en opnieuw oefenen.
PMTO is niet enkel ‘evidence based’, maar ook ‘research driven’: ontwikkelt zich steeds verder
door doorlopend onderzoek, de uitkomsten worden weer gebruikt om de theoretische basis aan te
scherpen en behandeling aan te passen. Praktijk → theorie → onderzoek → prakijk → … Er is, op
deze wijze, sprake van systematische doorontwikkeling: het onderzoek is de drijvende kracht
achter continue verbetering van de methodiek.
Effectiviteit PMTO:
Kinderen die PMTO hebben ontvangen vertonen significant minder externaliserend en
internaliserend probleemgedrag, volgen instructies beter op en hebben minder contacten met
delinquente leeftijdsgenoten.
Preventieve werking: kans op contact met politie/justitie en middelgebruik (tijdens puberteit)
neemt af, als ouders hebben deelgenomen aan PMTO tijdens de kindertijd.
Ouders maken na behandeling vaak minder gebruik van negatieve, dwingende
opvoedingsstrategieën en meer gebruik van effectieve opvoedingsstrategieën.
Effect ouders: moeders rapporteren minder depressieve klachten en hoger inkomen
(vergeleken met vergelijkbare moeders, die niet aan PMTO deelnamen) en ook ouders komen
minder vaak/ minder ernstig in contact met politie/justitie. Verminderde ouderlijke belasting.
Bron: Effectiviteit van PMTO in de praktijk - 2020
PMTO voor ouders van kinderen met ernstige gedragsproblemen in de basisschoolleeftijd (4-12 jaar)
en pubertijd (12-15 jaar) PMTO benutten om probleemgedrag te veranderen en gerichter te sturen en
39
Bron: PMTO: Een korte beschrijving van de behandeling
Parent Management Training Oregon (PMTO): ambulante behandeling gericht op ouders van kinderen
met ernstige gedragsproblemen in de leeftijd van 4 tot en met 12 jaar.
Uitgangspunt: het antwoord op gedragsproblemen liggen niet bij het kind, maar in zijn sociale
omgeving, er moet dus verandering plaats vinden in de manier waarop de sociale omgeving op het
kind reageert behandeling: ouders effectieve opvoedingsstrategieën aanleren.
Doelgroep: ouders van kinderen (12 jaar of jonger) met ernstig openlijk (e.g. vechten) of heimelijk
externaliserend probleemgedrag (e.g. stelen, liegen). (middelengebruik/ spijbelen kan al voorkomen).
Externaliserende probleemgedrag kan gepaard gaan met internaliserend probleemgedrag.
Ontstaan PMTO:
De jaren ’60 Patterson startte het systematisch observeren van negatieve gedragspatronen tussen
ouders en kinderen. 3 vormen van negatieve interactie tussen ouders en kinderen:
1. Negatieve wisselwerking, waarbij ouders reageren op hetzelfde niveau als het kind
(welles/nietes discussie)
2. Negatieve wisselwerking leidt tot escalatie, discussies monden uit in ruzie en lopen uit de
hand.
3. Bekrachtiging van negatief gedrag, waarbij het kind met ongewenst gedrag iets afdwingt.
(ouder voelt zich tijdelijk opgelucht, doordat het ongewenste gedrag stopt, maar wordt bij
iedere vergelijkbare ervaring gesterkt in de overtuiging dat hij geen grip heeft op het gedrag
van zijn kind (Patterson, 2005).
Het ontleden van deze negatieve interactiepatronen vormde de basis voor PMTO.
OSLC (Oregon Social Learning Centre): probeerde doormiddel van ‘trial and error’ verschillende
opvoedingsstrategieën en technieken uit en onderzochten de effecten hiervan.
Uitgangspunten en werkzame elementen van PMTO staan weergegeven in het Interactional
Learning model (SIL-model). SIL-model: beschrijft hoe ouders er met effectieve
opvoedingsstrategieën voor kunnen zorgen dat hun kind goed functioneert en voldoende is
opgewassen tegen de negatieve invloed van ongunstige contextuele factoren.
Effectief ouderschap: een buffer tegen de invloed van stressoren in de omgeving, waardoor het kind
zich adequaat kan ontwikkelen. kinderen leren het meest van hun ouders.
Patterson et al.; Vijf effectieve en vier ondersteunende opvoedingsstrategieën (→ zijn ook
opgenomen in andere opvoedkundige programma’s, zoals Tripe P, Incredible years en PCIT)
Vijf effectieve opvoedingsstrategieën:
Je kind stimuleren door aanmoediging: gericht
prijzen en belonen leert het kind wel gedrag gewenst
is en vergroot de kans dat het kind dit vaker laat zien
(ook positief voor het zelfvertrouwen).
Grenzen stellen: structureel verbinden van milde
consequenties aan ongewenst gedrag en leren het
kind in een vroeg stadium ‘slim’ te laten kiezen om
deze milde consequenties te voorkomen.
Met elkaar probleem-oplossen: Ouders leren hoe zij
vraagstukken en (keuze)problemen op een
constructieve manier kunnen bespreken en oplossen,
kinderen leren samenwerken en gestructureerd
problemen aanpakken.
Zicht en toezicht houden: ouders leren risicovolle
situaties inschatten krijgt concrete handvatten om
effectief zicht te houden op verschillende
levensgebieden van het kind
38
, Positief betrokken zijn bij je kind: de liefde; leren leuke dingen te ondernemen met je kind,
voldoende tijd vrij te maken en interesse te tonen in de leefwereld van je kind.
Vier ondersteunende strategieën:
Duidelijke instructies leren geven: grotere kans dat het kind ze ook opvolgt.
Emotie-regulatie: rustig leren blijven in situaties, die stress oproepen.
Bijhouden van gedrag: reëler beeld creëren bij ouders van het gedrag van hun kind en het
effect van hun eigen handelen hierop, door middel van gerichte observatie- en
registratieopdrachten. Dit is een voorwaarde om te werken aan gedragsverandering.
Communicatie: aandacht voor gesprekstechnieken, zoals actief luisteren en goede timing.
De opbouw van de behandeling: Na de kennismaking, volgen er drie vaste onderwerpen: 1.
Duidelijke instructies geven, 2. Stimuleren door aanmoediging en 3. Effectief grenzen stellen. Daarna
wordt het maatwerk door de therapeut, afgestemd op de doelen en prioriteiten van het gezin.
Kenmerken van PMTO-behandeling: wekelijkse bijeenkomst (1 uur), min. 15 en max. 35 sessies:
Actieve opzet met veel rollenspel, thuisopdrachten en ‘telefoontje tussendoor’. De bijeenkomsten
vinden plaats bij de instelling, in de buurt (e.g. buurthuis) of bij de ouder thuis.
FIMP (Fideliy of Implementation Rating System; Knutson, Forgatch & Rains, 2003):
certificeringsinstrument om behandelintegriteit te bevorderen en onderzoeksinstrument. Een hoge
score op de FIMP blijkt samen te hangen met het gebruik van effectieve opvoedingsstrategieën door
ouders en positieve gedragsverandering bij het kind.
Vaardigheden PMTO-therapeut: ter bevordering van het leerproces van ouders.
1. Kennis
2. Structuur
3. Didactische vaardigheden
4. Procesvaardigheden
5. Algehele kwaliteit
Binnen PMTO worden nieuwe vaardigheden aangeleerd door te oefenen, doormiddel van rollenspel.
Rollenspel is een krachtig didactisch middel en actieve werkvorm om inzicht te verwerven en nieuwe
vaardigheden te leren. De therapeut doet het eerst voor en daarna oefenen ouders. Wanneer ze de
vaardigheid voldoende beheersen, oefenen ze de vaardigheden thuis. In de daarop volgende sessie
wordt de situatie geëvalueerd en oefenen ze opnieuw.
→ De kans op succes ervaren en toepassing in de praktijk wordt dus vergroot door: model staan,
bevragen, oefenen, ondersteunen, bijstellen en opnieuw oefenen.
PMTO is niet enkel ‘evidence based’, maar ook ‘research driven’: ontwikkelt zich steeds verder
door doorlopend onderzoek, de uitkomsten worden weer gebruikt om de theoretische basis aan te
scherpen en behandeling aan te passen. Praktijk → theorie → onderzoek → prakijk → … Er is, op
deze wijze, sprake van systematische doorontwikkeling: het onderzoek is de drijvende kracht
achter continue verbetering van de methodiek.
Effectiviteit PMTO:
Kinderen die PMTO hebben ontvangen vertonen significant minder externaliserend en
internaliserend probleemgedrag, volgen instructies beter op en hebben minder contacten met
delinquente leeftijdsgenoten.
Preventieve werking: kans op contact met politie/justitie en middelgebruik (tijdens puberteit)
neemt af, als ouders hebben deelgenomen aan PMTO tijdens de kindertijd.
Ouders maken na behandeling vaak minder gebruik van negatieve, dwingende
opvoedingsstrategieën en meer gebruik van effectieve opvoedingsstrategieën.
Effect ouders: moeders rapporteren minder depressieve klachten en hoger inkomen
(vergeleken met vergelijkbare moeders, die niet aan PMTO deelnamen) en ook ouders komen
minder vaak/ minder ernstig in contact met politie/justitie. Verminderde ouderlijke belasting.
Bron: Effectiviteit van PMTO in de praktijk - 2020
PMTO voor ouders van kinderen met ernstige gedragsproblemen in de basisschoolleeftijd (4-12 jaar)
en pubertijd (12-15 jaar) PMTO benutten om probleemgedrag te veranderen en gerichter te sturen en
39
