Inhoud
WEEK 6 ............................................................................................................................................................. 1
HOORCOLLEGE: PREMALIGNE AANDOENINGEN EN ENDOMETRIUMCARCINOOM ................................................................... 1
HOORCOLLEGE: ENDOMETRIOSE .............................................................................................................................. 32
HOORCOLLEGE: BUIKPIJN (BENIGNE GYNAECOLOGIE).................................................................................................... 36
HOORCOLLEGE: BEELDEN IN DE GYNAECOLOGIE – VERNISSAGE ....................................................................................... 47
E-MODULE: SPONTANE MISKRAAM ........................................................................................................................... 48
ZELFSTUDIE PPT: VAGINALE INFECTIES ...................................................................................................................... 60
E-MODULE: CERVIXCARCINOOM ............................................................................................................................... 65
E-MODULE: OVARIUMCARCINOOM ........................................................................................................................... 74
E-MODULE: VULVACARCINOOM ............................................................................................................................... 87
Week 6
Hoorcollege: Premaligne aandoeningen en endometriumcarcinoom
Bij een patiënte met post menopauzaal bloedverlies waarbij het bloedverlies optreedt
vanuit de baarmoeder of de baarmoedermond is dit de differentiaal diagnose met de
prevalentie;
Atrofie circa 51% (dun, kwetsbaar baarmoederslijmvlies, door hypo-oestrogene status)
Poliepen endometrium 21% (goedaardige uitstulping van het endometrium)
Poliepen cervix 8% (goedaardige uitstulping op de cervix)
Hyperplasie 8% (overmatige en abnormale groei van cellen in het endometrium – niet
maligne)
Endometrium carcinoom 7% (baarmoederkanker)
Submuceus myoom 4,5% (vleesboom aan de binnenkant van de uterus onder het
endometrium)
Cervix carcinoom 0.5% (baarmoederhalskanker)
Realiseer je goed dat dit een heel andere DD is dan bij premenopauzaal abnormaal
uterien bloedverlies.
Het is dus heel belangrijk te weten of een vrouw postmenopauzaal is of niet.
Aanvullende diagnostiek
- cytologie
- vaginale echografie
- indien verdikt endometrium
- endometrium biopsie (pipelle, curettage)
- en/of hysteroscopie
Het onderzoek bij de klacht postmenopauzaal bloedverlies richt zich
op het uitsluiten
van (pre)maligne afwijkingen. De standaard is het uitvoeren van cervixcytologie (ter
uitsluiten (pre-)maligne afwijkingen van de cervix en het uitvoeren van een transvaginale
,echo. Bij de transvaginale echo kan het endometrium beoordeeld worden. Normaal
gesproken is er in de postmenopauzale fase geen endometrium opbouw; er zal op de
echo een (streep) dun endometrium te zien zijn.
Op het echobeeld rechts op de dia is een verdikt endometrium te zien. Bij een verdikt
endometrium is aanvullend onderzoek geïndiceerd. Op een standaard echo is geen
duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van het verdikte endometrium; dit kan
bijvoorbeeld een myoom, poliep of een endometriumcarcinoom zijn. Ter
uitsluiting/bevestiging van een maligniteit is histologisch onderzoek nodig. Deze kan
men verkrijgen door het afnemen van een pipelle (een soort rietje waarbij blind weefsel
intra uterien wordt geaspireerd). Als hier een benigne of niet-conclusieve uitslag uit
volgt dan moet er een hysteroscopie verricht worden met eventueel laagdrempelig
biopten.
Een curettage (blind leegschrapen van de baarmoeder) wordt in de praktijk alleen
verricht wanneer er geen diagnose wordt gesteld dmv pipelle, echo en/of hysteroscopie.
De richtlijn houdt een maximale endometriumdikte van 4 mm als ‘normaal’. De kans op
een maligniteit neemt toe met de echografische dikte van het endometrium. Bij een
endometriumdikte van 4 mm of kleiner is de achteraf kans op een maligniteit ca 1%, wat
overeenkomt met de prevalentie van endometriumcarcinoom in een populatie zonder
bloedverlies. Bij persisterend bloedverlies en een endometriumdikte van 4 mm of
kleiner dient alsnog hystologisch onderzoek te worden verricht.
,Op een transvaginale echo is het endometrium vaak goed te beoordelen. Op het linker
plaatje is een tripple layer endomerium te zien; wat vaak goed te zien is in de
proliferatieve fase in de menstruatiecyclus.
Op het rechterplaatje zijn de verschillende lagen niet meer goed te onderscheiden zoals
in de secretoire fase in de menstruatiecyclus maar ook bij intrauteriene afwijkingen
zoals een myoom, poliep of maligniteit.
Bij echografisch onderzoek wordt altijd de dubbele dikte (voor- en achterzijde) gemeten
(dus van myometrium tot myometrium). Het dunne streepje in het midden is het cavum
(linker foto)
, Om een verdikt slijmvlies beter echografisch te beoordelen kan een SIS (watercontrast)
echo verricht worden. Hierbij wordt water intrauterien ingebracht in
de baarmoeder via
een een dun rietje. Het water werkt als een contrast middel. Hierdoor
is beter te
beoordelen of er sprake is van een poliep, myoom of een diffuus
verdikt endometrium.
Dit is de dwarsdoorsnede van een uterus waarbij er in de achterwand
(rechts op de dia) een poliep te zien is.
Hysteroscopie
Met een hysteroscopie wordt een kijkbuis in de baarmoeder ingebracht samen met een
distensiemiddel. Het endometrium is dan in zijn geheel te beoordelen. Eventuele
poliepen kunnen dan direct verwijderd worden (i.v.m. een kleine kans op een (pre)
maligniteit) of er kunnen gericht biopten worden afgenomen van afwijkend ogend
endometrium.
Tegenwoordig hebben we hele dunne scoopjes zodat de ingreep poliklinisch en zonder
speculum gedaan kan worden. Veel perifere ziekenhuizen doen bij postmenopauzaal
bloedverlies standaard een poliklinische hysteroscopie.
Endometrium carcinoom
De endometriumcarcinoom is de meest voorkomende gynaecologische tumor en wordt
in NL ca 2000x per jaar gediagnosticeerd. Het grootste deel (75%) wordt
postmenopauzaal gediagnosticeerd. Het geeft in vroeg stadium klachten, waardoor bij
ongeveer 80% de diagnose in een curatief stadium wordt gesteld. Het heeft daarmee de
laagste mortaliteit van de belangrijke gynaecologische kwaadaardige tumoren.
Het is de enige gynaecologische tumor die elke jaar in aantal toeneemt (o.a. door
toenemend overgewicht van de bevolking).
Het eerste symptoom is vrijwel altijd abnormaal (postmenopauzaal) bloedverlies. De
kans op postmenopauzaal bloedverlies neemt af met de leeftijd, terwijl de kans op
endometriumcarcinoom bij vrouwen met deze klacht juist toeneemt. Dus een ander
symptoom is irregulier bloedverlies.
Ontstaan endometriumcarcinoom
- Overmatige stimulatie endometrium door oestrogenen
- ovarieel
- perifere vet
- familiair
- hormoon producerende tumor
Over de etiologie is relatief weinig bekend. Tot de risicofactoren worden gerekend:
- langdurige of excessieve oestrogene stimulatie, welke kan leiden tot
endometriumhyperplasie met uiteindelijk atypie en carcinoom:
endogeen: obesitas, nullipariteit, anovulatoire cycli, vroege menarche/late
WEEK 6 ............................................................................................................................................................. 1
HOORCOLLEGE: PREMALIGNE AANDOENINGEN EN ENDOMETRIUMCARCINOOM ................................................................... 1
HOORCOLLEGE: ENDOMETRIOSE .............................................................................................................................. 32
HOORCOLLEGE: BUIKPIJN (BENIGNE GYNAECOLOGIE).................................................................................................... 36
HOORCOLLEGE: BEELDEN IN DE GYNAECOLOGIE – VERNISSAGE ....................................................................................... 47
E-MODULE: SPONTANE MISKRAAM ........................................................................................................................... 48
ZELFSTUDIE PPT: VAGINALE INFECTIES ...................................................................................................................... 60
E-MODULE: CERVIXCARCINOOM ............................................................................................................................... 65
E-MODULE: OVARIUMCARCINOOM ........................................................................................................................... 74
E-MODULE: VULVACARCINOOM ............................................................................................................................... 87
Week 6
Hoorcollege: Premaligne aandoeningen en endometriumcarcinoom
Bij een patiënte met post menopauzaal bloedverlies waarbij het bloedverlies optreedt
vanuit de baarmoeder of de baarmoedermond is dit de differentiaal diagnose met de
prevalentie;
Atrofie circa 51% (dun, kwetsbaar baarmoederslijmvlies, door hypo-oestrogene status)
Poliepen endometrium 21% (goedaardige uitstulping van het endometrium)
Poliepen cervix 8% (goedaardige uitstulping op de cervix)
Hyperplasie 8% (overmatige en abnormale groei van cellen in het endometrium – niet
maligne)
Endometrium carcinoom 7% (baarmoederkanker)
Submuceus myoom 4,5% (vleesboom aan de binnenkant van de uterus onder het
endometrium)
Cervix carcinoom 0.5% (baarmoederhalskanker)
Realiseer je goed dat dit een heel andere DD is dan bij premenopauzaal abnormaal
uterien bloedverlies.
Het is dus heel belangrijk te weten of een vrouw postmenopauzaal is of niet.
Aanvullende diagnostiek
- cytologie
- vaginale echografie
- indien verdikt endometrium
- endometrium biopsie (pipelle, curettage)
- en/of hysteroscopie
Het onderzoek bij de klacht postmenopauzaal bloedverlies richt zich
op het uitsluiten
van (pre)maligne afwijkingen. De standaard is het uitvoeren van cervixcytologie (ter
uitsluiten (pre-)maligne afwijkingen van de cervix en het uitvoeren van een transvaginale
,echo. Bij de transvaginale echo kan het endometrium beoordeeld worden. Normaal
gesproken is er in de postmenopauzale fase geen endometrium opbouw; er zal op de
echo een (streep) dun endometrium te zien zijn.
Op het echobeeld rechts op de dia is een verdikt endometrium te zien. Bij een verdikt
endometrium is aanvullend onderzoek geïndiceerd. Op een standaard echo is geen
duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van het verdikte endometrium; dit kan
bijvoorbeeld een myoom, poliep of een endometriumcarcinoom zijn. Ter
uitsluiting/bevestiging van een maligniteit is histologisch onderzoek nodig. Deze kan
men verkrijgen door het afnemen van een pipelle (een soort rietje waarbij blind weefsel
intra uterien wordt geaspireerd). Als hier een benigne of niet-conclusieve uitslag uit
volgt dan moet er een hysteroscopie verricht worden met eventueel laagdrempelig
biopten.
Een curettage (blind leegschrapen van de baarmoeder) wordt in de praktijk alleen
verricht wanneer er geen diagnose wordt gesteld dmv pipelle, echo en/of hysteroscopie.
De richtlijn houdt een maximale endometriumdikte van 4 mm als ‘normaal’. De kans op
een maligniteit neemt toe met de echografische dikte van het endometrium. Bij een
endometriumdikte van 4 mm of kleiner is de achteraf kans op een maligniteit ca 1%, wat
overeenkomt met de prevalentie van endometriumcarcinoom in een populatie zonder
bloedverlies. Bij persisterend bloedverlies en een endometriumdikte van 4 mm of
kleiner dient alsnog hystologisch onderzoek te worden verricht.
,Op een transvaginale echo is het endometrium vaak goed te beoordelen. Op het linker
plaatje is een tripple layer endomerium te zien; wat vaak goed te zien is in de
proliferatieve fase in de menstruatiecyclus.
Op het rechterplaatje zijn de verschillende lagen niet meer goed te onderscheiden zoals
in de secretoire fase in de menstruatiecyclus maar ook bij intrauteriene afwijkingen
zoals een myoom, poliep of maligniteit.
Bij echografisch onderzoek wordt altijd de dubbele dikte (voor- en achterzijde) gemeten
(dus van myometrium tot myometrium). Het dunne streepje in het midden is het cavum
(linker foto)
, Om een verdikt slijmvlies beter echografisch te beoordelen kan een SIS (watercontrast)
echo verricht worden. Hierbij wordt water intrauterien ingebracht in
de baarmoeder via
een een dun rietje. Het water werkt als een contrast middel. Hierdoor
is beter te
beoordelen of er sprake is van een poliep, myoom of een diffuus
verdikt endometrium.
Dit is de dwarsdoorsnede van een uterus waarbij er in de achterwand
(rechts op de dia) een poliep te zien is.
Hysteroscopie
Met een hysteroscopie wordt een kijkbuis in de baarmoeder ingebracht samen met een
distensiemiddel. Het endometrium is dan in zijn geheel te beoordelen. Eventuele
poliepen kunnen dan direct verwijderd worden (i.v.m. een kleine kans op een (pre)
maligniteit) of er kunnen gericht biopten worden afgenomen van afwijkend ogend
endometrium.
Tegenwoordig hebben we hele dunne scoopjes zodat de ingreep poliklinisch en zonder
speculum gedaan kan worden. Veel perifere ziekenhuizen doen bij postmenopauzaal
bloedverlies standaard een poliklinische hysteroscopie.
Endometrium carcinoom
De endometriumcarcinoom is de meest voorkomende gynaecologische tumor en wordt
in NL ca 2000x per jaar gediagnosticeerd. Het grootste deel (75%) wordt
postmenopauzaal gediagnosticeerd. Het geeft in vroeg stadium klachten, waardoor bij
ongeveer 80% de diagnose in een curatief stadium wordt gesteld. Het heeft daarmee de
laagste mortaliteit van de belangrijke gynaecologische kwaadaardige tumoren.
Het is de enige gynaecologische tumor die elke jaar in aantal toeneemt (o.a. door
toenemend overgewicht van de bevolking).
Het eerste symptoom is vrijwel altijd abnormaal (postmenopauzaal) bloedverlies. De
kans op postmenopauzaal bloedverlies neemt af met de leeftijd, terwijl de kans op
endometriumcarcinoom bij vrouwen met deze klacht juist toeneemt. Dus een ander
symptoom is irregulier bloedverlies.
Ontstaan endometriumcarcinoom
- Overmatige stimulatie endometrium door oestrogenen
- ovarieel
- perifere vet
- familiair
- hormoon producerende tumor
Over de etiologie is relatief weinig bekend. Tot de risicofactoren worden gerekend:
- langdurige of excessieve oestrogene stimulatie, welke kan leiden tot
endometriumhyperplasie met uiteindelijk atypie en carcinoom:
endogeen: obesitas, nullipariteit, anovulatoire cycli, vroege menarche/late
