Kinder- en jeugdpsychiatrie
1. Gedragsstoornissen
Inleiding
Onderscheid externaliserende en internaliserende stoornissen
- Externaliserende
→ ADHD
→ gedragsstoornissen
→ middelengebruik
→ antisociale persoonlijkheidsstoornis (enkel bij volwassenen gediagnosticeerd)
- internaliserende
→ angststoornissen
→ PTSS
→ OCS
→ Depressieve stemmingsstoornis
Externaliserend gedrag: gedrag dat probleem voor omgeving vormt
Internaliserend gedrag: gedrag dat probleem voor persoon zelf vormt
Gedragsstoornissen bestaat uit:
- Gedrag dat voor omgeving als lastig wordt ervaren (vb. Agressie, gewelddadigheid,
stelen, brandstichting, vandalisme)
→ kan anderen veel persoonlijk leed en/ of financiële schade veroorzaken
→ kan ook veel last veroorzaken aan gezin
- Gedrag dat te maken heeft met overtreden van regels (ongehoorzaamheid, ruzie
maken, spijbelen, weglopen van huis)
→ kan veel last veroorzaken bij kind/ jongere zelf
Gedragsstoornissen kunnen persisteren tot in volwassenheid
→ meeste volwassenen met antisociale persoonlijkheidsstoornis hadden als kind/ jongere
gedragsstoornis
⇒ antisociaal gedrag bij wortel aanpakken: vereist kennis over gedragsstoornissen bij
kinderen/ jongeren
Biologische factoren
→ vroeger taboe om te betrekken bij ontstaan gedragsstoornissen
→ nu standaard om die erbij te betrekken
⇒ Aanleg (biologische factor) en omgeving werken samen bij ontstaan van gedragsstoornis
,Habitueel gedrag waarmee rechten van anderen/ voor leeftijd-geldende maatschappelijke
normen/ regels overtreed = essentiële kenmerk van ODD en CD
→ ODD: oppositional defiant disorder = oppositionele opstandige stoornis
→ CD: conduct disorder = normoverschrijdend-gedragsstoornis
⇒ beide komen frequent voor bij kinderen/ adolescenten
→ op jonge leeftijd manifesteren, verhoogde kans op voortduren tot in volwassenheid
Diagnostische kenmerken
Hoofdkenmerken van ODD/OOS
Hoofdkenmerken oppositional defiant disorder/ oppositionele-opstandige stoornis
→ verbaal/ fysiek verzet tegen gezag van volwassene
→ 4+ van volgende symptomen
- boze/ prikkelbare stemming
→ verlies van kalmte
→ lichtgeraakt/ snel geïrriteerd
→ boos en ontevreden
- ruziezoekend/ openlijk ongehoorzaam gedrag
→ ruzie met volwassenen
→ opstandig
→ ergert anderen
→ geeft anderen schuld van hun gedrag
- wraakzucht
→ hatelijk/ wraakzuchtig
Hoofdkenmerken van CD/ NG
Hoofdkenmerken van Conduct disorder/ normoverschrijdend-gedragsstoornis
→ gedrag waarmee fundamentele rechten van anderen worden overtreden
→ 3+ volgende criteria in afgelopen jaar
- Agressie jegens mensen/ dieren
→ pesten/ bedreigen/ intimideren van anderen
→ wapen gebruiken
→ mensen/ dieren mishandelen
→ heeft in directe confrontatie slachtoffer bestolen
→ heeft iemand gedwongen tot seksuele handelingen
⇒ sterk gericht op fysieke agressie
→ uit zich meer bij jongens
→ meisjes uiten meer andere vormen van agressie: verbale/ relationele agressie
vb. Relationele agressie: anderen buiten groep sluiten, bewust onjuiste roddels over ander
verspreiden, wraak nemen door partner af te pakken van ander
, - Vernieling eigendommen
→ opzettelijk brand stichten
→ opzettelijk eigendommen van anderen vernielen
- leugenachtigheid/ diefstal
→ inbreken
→ liegen
→ stelen
- Ernstige overtredingen van regels
→ niet op tijd thuiskomen
→ weglopen van huis
→ spijbelen
Gedragsstoornis veroorzaakt klinisch significante beperkingen in functioneren op sociaal
gebied en school
→ begin kindertijd: voor 10 j minstens 1 symptoom
→ begin adolescentie: voor 10 j geen symptomen
DSM-5 verder mogelijkheid om specificeren
- Beperkte prosociale emoties (niet geneigd tot helpen van anderen)
- Gebrek berouw/ schuldgevoel
- Gebrek empathie
- Onverschilligheid over prestaties
- vlak/ deficiënt gedrag
Verschillende ontwikkelingstrajecten
DSM-5 onderscheid tussen normoverschrijdend-gedragsstoornis voor/ na 10j begint
→ moffitt stelt dat maturity gap tussen vroege seksuele volwassenheid en late economische
zelfstandigheid verantwoordelijk is voor duidelijke toename antisociaal gedrag in
adolescentie
→ Moffitt onderscheid tussen:
- Klein aantal jonge kinderen met antisociaal gedrag dat hiermee doorgaat tot in
volwassenheid = life-course persistent/ early-onset groep/ early starters
→ kinderen met neuropsychologische problemen, adhd en lichte stoornissen in
motoriek
⇒ staan gedurende hun ontwikkeling bloot aan negatieve invloeden die antisociaal
gedrag bevorderen
=> uitmondt in antisociale persoonlijkheid op volwassen leeftijd
⇒ jongens vertonen meer gewelddadig gedrag; hierdoor vaker veroordeeld dan
jongens dat op latere leeftijd dat gedrag vertonen
, - Groter aantal adolescenten pas in adolescentie antisociaal gedrag vertonen =
adolescence-onset/ late-onset groep/ late starters
→ vertoont tijdelijk antisociaal gedrag dat min/ meer normatief is
→ 2 soorten ontwikkelingstrajecten
- Gedrag tijdelijk vertonen
→ algemeen goed in staat tot aangaan stabiele relaties
→ presteren meestal goed op school
→ later relatief kansrijk op arbeidsmarkt
- Problematische groep
→ hele ontwikkeling met problemen achter rug (vb. Oppositioneel gedrag)
→ veel minder goed in staat tot aangaan stabiele relaties
→ verworpen door leeftijdsgenoten
→ gaan om met antisociale leeftijdsgenoten
→ falen op school
→ later veel minder kans op arbeidsmarkt
Psychopathie: ongevoeligheid en emotieloosheid
Concept uit 1941 weer in zwang geraakt in psychiatrie
Psychopathie
→ bevat
- Gedragskenmerken van normoverschrijdend-gedragsstoornis (impulsiviteit en geringe
gedragscontrole)
- Affectieve / interpersoonlijke kenmerken
→ onoprechte vriendelijkheid
→ oppervlakkig affect
→ egocentriciteit
→ gebrek aan schuldgevoel en empathie
→ buiten zichzelf leggen van schuld
→ geringe angst
→ grote stressbestendigheid
→ niet in DSM-5 beschreven
⇒ mogelijk als specificatie op te nemen bij ‘normoverschrijdend-gedragsstoornis’
→ kenmerken
- Beperkte prosociale emoties (niet geneigd anderen te helpen)
- Gebrek berouw/ schuldgevoel
- ongevoeligheid/ gebrek aan empathie
- Onverschilligheid over prestaties
- vlak/ deficiënt affect
⇒ kinderen/ jongeren met deze kenmerken zijn minder gevoelig voor straf/ behandeling
=> moeite met herkennen van onlust, angst en verdriet bij anderen
1. Gedragsstoornissen
Inleiding
Onderscheid externaliserende en internaliserende stoornissen
- Externaliserende
→ ADHD
→ gedragsstoornissen
→ middelengebruik
→ antisociale persoonlijkheidsstoornis (enkel bij volwassenen gediagnosticeerd)
- internaliserende
→ angststoornissen
→ PTSS
→ OCS
→ Depressieve stemmingsstoornis
Externaliserend gedrag: gedrag dat probleem voor omgeving vormt
Internaliserend gedrag: gedrag dat probleem voor persoon zelf vormt
Gedragsstoornissen bestaat uit:
- Gedrag dat voor omgeving als lastig wordt ervaren (vb. Agressie, gewelddadigheid,
stelen, brandstichting, vandalisme)
→ kan anderen veel persoonlijk leed en/ of financiële schade veroorzaken
→ kan ook veel last veroorzaken aan gezin
- Gedrag dat te maken heeft met overtreden van regels (ongehoorzaamheid, ruzie
maken, spijbelen, weglopen van huis)
→ kan veel last veroorzaken bij kind/ jongere zelf
Gedragsstoornissen kunnen persisteren tot in volwassenheid
→ meeste volwassenen met antisociale persoonlijkheidsstoornis hadden als kind/ jongere
gedragsstoornis
⇒ antisociaal gedrag bij wortel aanpakken: vereist kennis over gedragsstoornissen bij
kinderen/ jongeren
Biologische factoren
→ vroeger taboe om te betrekken bij ontstaan gedragsstoornissen
→ nu standaard om die erbij te betrekken
⇒ Aanleg (biologische factor) en omgeving werken samen bij ontstaan van gedragsstoornis
,Habitueel gedrag waarmee rechten van anderen/ voor leeftijd-geldende maatschappelijke
normen/ regels overtreed = essentiële kenmerk van ODD en CD
→ ODD: oppositional defiant disorder = oppositionele opstandige stoornis
→ CD: conduct disorder = normoverschrijdend-gedragsstoornis
⇒ beide komen frequent voor bij kinderen/ adolescenten
→ op jonge leeftijd manifesteren, verhoogde kans op voortduren tot in volwassenheid
Diagnostische kenmerken
Hoofdkenmerken van ODD/OOS
Hoofdkenmerken oppositional defiant disorder/ oppositionele-opstandige stoornis
→ verbaal/ fysiek verzet tegen gezag van volwassene
→ 4+ van volgende symptomen
- boze/ prikkelbare stemming
→ verlies van kalmte
→ lichtgeraakt/ snel geïrriteerd
→ boos en ontevreden
- ruziezoekend/ openlijk ongehoorzaam gedrag
→ ruzie met volwassenen
→ opstandig
→ ergert anderen
→ geeft anderen schuld van hun gedrag
- wraakzucht
→ hatelijk/ wraakzuchtig
Hoofdkenmerken van CD/ NG
Hoofdkenmerken van Conduct disorder/ normoverschrijdend-gedragsstoornis
→ gedrag waarmee fundamentele rechten van anderen worden overtreden
→ 3+ volgende criteria in afgelopen jaar
- Agressie jegens mensen/ dieren
→ pesten/ bedreigen/ intimideren van anderen
→ wapen gebruiken
→ mensen/ dieren mishandelen
→ heeft in directe confrontatie slachtoffer bestolen
→ heeft iemand gedwongen tot seksuele handelingen
⇒ sterk gericht op fysieke agressie
→ uit zich meer bij jongens
→ meisjes uiten meer andere vormen van agressie: verbale/ relationele agressie
vb. Relationele agressie: anderen buiten groep sluiten, bewust onjuiste roddels over ander
verspreiden, wraak nemen door partner af te pakken van ander
, - Vernieling eigendommen
→ opzettelijk brand stichten
→ opzettelijk eigendommen van anderen vernielen
- leugenachtigheid/ diefstal
→ inbreken
→ liegen
→ stelen
- Ernstige overtredingen van regels
→ niet op tijd thuiskomen
→ weglopen van huis
→ spijbelen
Gedragsstoornis veroorzaakt klinisch significante beperkingen in functioneren op sociaal
gebied en school
→ begin kindertijd: voor 10 j minstens 1 symptoom
→ begin adolescentie: voor 10 j geen symptomen
DSM-5 verder mogelijkheid om specificeren
- Beperkte prosociale emoties (niet geneigd tot helpen van anderen)
- Gebrek berouw/ schuldgevoel
- Gebrek empathie
- Onverschilligheid over prestaties
- vlak/ deficiënt gedrag
Verschillende ontwikkelingstrajecten
DSM-5 onderscheid tussen normoverschrijdend-gedragsstoornis voor/ na 10j begint
→ moffitt stelt dat maturity gap tussen vroege seksuele volwassenheid en late economische
zelfstandigheid verantwoordelijk is voor duidelijke toename antisociaal gedrag in
adolescentie
→ Moffitt onderscheid tussen:
- Klein aantal jonge kinderen met antisociaal gedrag dat hiermee doorgaat tot in
volwassenheid = life-course persistent/ early-onset groep/ early starters
→ kinderen met neuropsychologische problemen, adhd en lichte stoornissen in
motoriek
⇒ staan gedurende hun ontwikkeling bloot aan negatieve invloeden die antisociaal
gedrag bevorderen
=> uitmondt in antisociale persoonlijkheid op volwassen leeftijd
⇒ jongens vertonen meer gewelddadig gedrag; hierdoor vaker veroordeeld dan
jongens dat op latere leeftijd dat gedrag vertonen
, - Groter aantal adolescenten pas in adolescentie antisociaal gedrag vertonen =
adolescence-onset/ late-onset groep/ late starters
→ vertoont tijdelijk antisociaal gedrag dat min/ meer normatief is
→ 2 soorten ontwikkelingstrajecten
- Gedrag tijdelijk vertonen
→ algemeen goed in staat tot aangaan stabiele relaties
→ presteren meestal goed op school
→ later relatief kansrijk op arbeidsmarkt
- Problematische groep
→ hele ontwikkeling met problemen achter rug (vb. Oppositioneel gedrag)
→ veel minder goed in staat tot aangaan stabiele relaties
→ verworpen door leeftijdsgenoten
→ gaan om met antisociale leeftijdsgenoten
→ falen op school
→ later veel minder kans op arbeidsmarkt
Psychopathie: ongevoeligheid en emotieloosheid
Concept uit 1941 weer in zwang geraakt in psychiatrie
Psychopathie
→ bevat
- Gedragskenmerken van normoverschrijdend-gedragsstoornis (impulsiviteit en geringe
gedragscontrole)
- Affectieve / interpersoonlijke kenmerken
→ onoprechte vriendelijkheid
→ oppervlakkig affect
→ egocentriciteit
→ gebrek aan schuldgevoel en empathie
→ buiten zichzelf leggen van schuld
→ geringe angst
→ grote stressbestendigheid
→ niet in DSM-5 beschreven
⇒ mogelijk als specificatie op te nemen bij ‘normoverschrijdend-gedragsstoornis’
→ kenmerken
- Beperkte prosociale emoties (niet geneigd anderen te helpen)
- Gebrek berouw/ schuldgevoel
- ongevoeligheid/ gebrek aan empathie
- Onverschilligheid over prestaties
- vlak/ deficiënt affect
⇒ kinderen/ jongeren met deze kenmerken zijn minder gevoelig voor straf/ behandeling
=> moeite met herkennen van onlust, angst en verdriet bij anderen
