Materiaal leer
1) Hout
inleiding
Waarom hout als bouwmateriaal
- beschikbaarheid
- transporteerbaarheid (beperkte transportkosten)
- bewerkbaarheid
- relatief sterk> relatief grote overspanningen
- prijs
- natuurlijk > hernieuwbaar > recycleerbaar/herbruikbaar
- constructief en niet-constructief gebruik
- gebruiken als volhoudt of als afgeleide materialen
bosbeheer en certificering
er is bezorgdheid over de uitputting van natuurlijke energiebronnen
> duurzaam bosgebruik in tropische bossen
> later ook duurzaam bosbeheer voor alle bossen
Duurzaam?:
1. ecologische verantwoord
2. respect voor sociaal-culturele aspecten (inheemse volkeren)
3. economisch haalbaar
Keurmerken
FSC = raad voor duurzaam bosbeheer > doen certificeringen van bossen en labelen van houtproducten
10 principes van FSC voor goed bosbeheer:
1. nationale wetten, internationale afspraken en de criteria van FSC respecteren
2. gebruik en eigendom van bos moet vastgelegd zijn
3. inheemse volkeren moeten erkend en gerespecteerd worden
4. verbeteren van het lange termijn sociale en economische welzijn van bosarbeiders en lokale gemeenschappen
5. efficiënt gebruiken zodat economische, ecologische en sociale voordelen worden veiliggesteld
6. de ecologische functies en biodiversiteit beschermen
7. een duidelijk beheerplan opstellen voor lange termijn
8. regelmatige controle
9. hoge natuurwaarde behouden (niet elk bos kan gekapt worden)
10. plantages moeten een aanvulling zijn op natuurlijke bossen (mogen ze niet vervangen)
om een label te krijgen wordt alles gecontroleerd: CHAIN OF CUSTODY = handelsproject bos-zagerij-eindproduct
een sterke stijging in de certificering
in 2015 zijn de gecertificeerde bossen verdubbeld tov 2004
1
,Het materiaal hout
Houtstructuur
groei van de boom: natuurlijke kolom
- druk (door eigen gewicht)
- buiging (door wind)
> spanningen waar houd goed tegen kan
- trek ⊥ op lengterichting > treedt zelden op in de natuur
> dus houd kan minder goed tegen trek
hout is anisotroop = eigenschappen zijn richtingsafhankelijk
naaldhout (zachthout) = Coniferous
- in bar klimaat
- dunne rechte stam, kruin is kegelvormig
- gaan zuinig om met water: kleverige naalden met klein manteloppervlak
- goedkoper, makkelijker bewerkbaar, groeit sneller terug
Loofhout (hardhout) = Deciduous
- in gematigde klimaten
- weelderige bolvormige kruin met veel bladeren
- dikkere minder rechte stam
- laten bladeren vallen in winterperiode (bescherming tegen sneeuw + minder vocht verlies)
Hout anatomie
groei van de boom (wortels + stam + kruin) > 2 kringlopen
SAP KRINGLOOP
- sappen (water met voedingsstoffen en mineralen) worden via spinthout naar boven gepompt
> opwaartse sapstroom
- in de bladeren worden sappen door zonne energie en koolzuur omgezet in nuttige
voedingsstoffen (suikers), waarbij zuurstof vrijkomt = fotosynthese
- voedingsstoffen gaan via bast terug naar de wortels
> neerwaartse sapstroom
- vallende bladeren en schors worden door bacteriën terug omgezet in anorganisch materiaal
KOOLSTOFKRINGLOOP (vanaf dat de voedingsstoffen terug naar de wortels gaan)
‘verkerning’ = boom groeit in de hoogte (primaire groei) en in de dikte (secundaire groei) > na een tijd
verplaatst de sapstroom zich naar buiten toe (naar binnen toe valt het stil)
kernhout (donkere kleur)
- vorming van looistoffen, harsen, … (zorgt er voor dat het hout minder snel wordt aangetast)
- vaten worden afgesloten
- vorming bederfwerende middelen
- verdikking celwand
2
, Celwand = basis sterkte hout
- microfybrillen =bouwblokken van de celwand > natuurlijke polymeren
- cellulose > laatste en buiten laag
vezels, buiging, gevoelig voor water
- hemicellulose > midden laag
korter/sterker vertakt dan cellulose, elasticiteit
- lignine > eerste laag
complexe crosslinks, druk, gevoelig voor zuren
Houtanatomie - Macroscopisch
6 onderdelen van hout van het hart tot de schors:
1) Merg / hart:
- restant van de jonge stegel (1j)
- verhout niet > blijft gevoelig voor schimmel
2) Kern:
- cellen nemen niet meer deel aan het leefproces
- gevormd uit afstervend spinthout
- donkerder door meer celwanden op elkaar (hard)
3) Spint:
- opgaande sapstroom
- bevat reservevoedsel
4) cambium:
- diktegroei (1 cel dik) (productie van hout cellen)
- scheiding tussen opwaartse en neerwaartse sapstroom
5) bast:
- leevend gedeelte van de schil
- neergaande sapstroom
schil
6) Schors/ korst:
- afgestorven gedeelte van de schil
- bescherming tegen externe invloeden
groei ringen
de kern en het spint bevatten jaarringen = laat hout + vroeghout
> want houtcellen worden niet altijd even snel aangemaakt in’t cambium (sapstromen zijn minder actief in de winter)
vroeghout:
- voorjaar (zomer/lente)
- veel sap strooming > grote cellen met dunne wanden > bredere lichtere laag
- zwakker
laat hout:
- najaar (winter)
- minder sapstroom > nauwe celle met dikke wander > smalle donkere laag
- sterker
bij tropische houtsoorten > geen jaarringen > want minder verschillende seizoenen
3
1) Hout
inleiding
Waarom hout als bouwmateriaal
- beschikbaarheid
- transporteerbaarheid (beperkte transportkosten)
- bewerkbaarheid
- relatief sterk> relatief grote overspanningen
- prijs
- natuurlijk > hernieuwbaar > recycleerbaar/herbruikbaar
- constructief en niet-constructief gebruik
- gebruiken als volhoudt of als afgeleide materialen
bosbeheer en certificering
er is bezorgdheid over de uitputting van natuurlijke energiebronnen
> duurzaam bosgebruik in tropische bossen
> later ook duurzaam bosbeheer voor alle bossen
Duurzaam?:
1. ecologische verantwoord
2. respect voor sociaal-culturele aspecten (inheemse volkeren)
3. economisch haalbaar
Keurmerken
FSC = raad voor duurzaam bosbeheer > doen certificeringen van bossen en labelen van houtproducten
10 principes van FSC voor goed bosbeheer:
1. nationale wetten, internationale afspraken en de criteria van FSC respecteren
2. gebruik en eigendom van bos moet vastgelegd zijn
3. inheemse volkeren moeten erkend en gerespecteerd worden
4. verbeteren van het lange termijn sociale en economische welzijn van bosarbeiders en lokale gemeenschappen
5. efficiënt gebruiken zodat economische, ecologische en sociale voordelen worden veiliggesteld
6. de ecologische functies en biodiversiteit beschermen
7. een duidelijk beheerplan opstellen voor lange termijn
8. regelmatige controle
9. hoge natuurwaarde behouden (niet elk bos kan gekapt worden)
10. plantages moeten een aanvulling zijn op natuurlijke bossen (mogen ze niet vervangen)
om een label te krijgen wordt alles gecontroleerd: CHAIN OF CUSTODY = handelsproject bos-zagerij-eindproduct
een sterke stijging in de certificering
in 2015 zijn de gecertificeerde bossen verdubbeld tov 2004
1
,Het materiaal hout
Houtstructuur
groei van de boom: natuurlijke kolom
- druk (door eigen gewicht)
- buiging (door wind)
> spanningen waar houd goed tegen kan
- trek ⊥ op lengterichting > treedt zelden op in de natuur
> dus houd kan minder goed tegen trek
hout is anisotroop = eigenschappen zijn richtingsafhankelijk
naaldhout (zachthout) = Coniferous
- in bar klimaat
- dunne rechte stam, kruin is kegelvormig
- gaan zuinig om met water: kleverige naalden met klein manteloppervlak
- goedkoper, makkelijker bewerkbaar, groeit sneller terug
Loofhout (hardhout) = Deciduous
- in gematigde klimaten
- weelderige bolvormige kruin met veel bladeren
- dikkere minder rechte stam
- laten bladeren vallen in winterperiode (bescherming tegen sneeuw + minder vocht verlies)
Hout anatomie
groei van de boom (wortels + stam + kruin) > 2 kringlopen
SAP KRINGLOOP
- sappen (water met voedingsstoffen en mineralen) worden via spinthout naar boven gepompt
> opwaartse sapstroom
- in de bladeren worden sappen door zonne energie en koolzuur omgezet in nuttige
voedingsstoffen (suikers), waarbij zuurstof vrijkomt = fotosynthese
- voedingsstoffen gaan via bast terug naar de wortels
> neerwaartse sapstroom
- vallende bladeren en schors worden door bacteriën terug omgezet in anorganisch materiaal
KOOLSTOFKRINGLOOP (vanaf dat de voedingsstoffen terug naar de wortels gaan)
‘verkerning’ = boom groeit in de hoogte (primaire groei) en in de dikte (secundaire groei) > na een tijd
verplaatst de sapstroom zich naar buiten toe (naar binnen toe valt het stil)
kernhout (donkere kleur)
- vorming van looistoffen, harsen, … (zorgt er voor dat het hout minder snel wordt aangetast)
- vaten worden afgesloten
- vorming bederfwerende middelen
- verdikking celwand
2
, Celwand = basis sterkte hout
- microfybrillen =bouwblokken van de celwand > natuurlijke polymeren
- cellulose > laatste en buiten laag
vezels, buiging, gevoelig voor water
- hemicellulose > midden laag
korter/sterker vertakt dan cellulose, elasticiteit
- lignine > eerste laag
complexe crosslinks, druk, gevoelig voor zuren
Houtanatomie - Macroscopisch
6 onderdelen van hout van het hart tot de schors:
1) Merg / hart:
- restant van de jonge stegel (1j)
- verhout niet > blijft gevoelig voor schimmel
2) Kern:
- cellen nemen niet meer deel aan het leefproces
- gevormd uit afstervend spinthout
- donkerder door meer celwanden op elkaar (hard)
3) Spint:
- opgaande sapstroom
- bevat reservevoedsel
4) cambium:
- diktegroei (1 cel dik) (productie van hout cellen)
- scheiding tussen opwaartse en neerwaartse sapstroom
5) bast:
- leevend gedeelte van de schil
- neergaande sapstroom
schil
6) Schors/ korst:
- afgestorven gedeelte van de schil
- bescherming tegen externe invloeden
groei ringen
de kern en het spint bevatten jaarringen = laat hout + vroeghout
> want houtcellen worden niet altijd even snel aangemaakt in’t cambium (sapstromen zijn minder actief in de winter)
vroeghout:
- voorjaar (zomer/lente)
- veel sap strooming > grote cellen met dunne wanden > bredere lichtere laag
- zwakker
laat hout:
- najaar (winter)
- minder sapstroom > nauwe celle met dikke wander > smalle donkere laag
- sterker
bij tropische houtsoorten > geen jaarringen > want minder verschillende seizoenen
3
