CONSUMENTENRECHT
2022-2023
,DOEL VAN HET VAK
Bescherming van de “consument” in de verhouding tot ondernemingen: onderneming beschikt over
grotere ervaring en expertise t.a.v. consument + onderneming heeft meer onderhandelingsmacht
- Analyse bestaande regelgeving
o Regelen die in de RS aan bod komen
o Regelen die nodig zijn in de praktijk als bedrijfsjurist
- Toepassing van bestaande regelgeving: a.d.h.v. voorbeelden uit RS en dagelijks leven
- Kritische reflectie: regelen moeten een evenwicht creëren tussen de rechtmatige belangen
van de consument en die van de onderneming
o Wat met streven naar duurzame maatschappij? – bv. herroepingsrecht
Boek VI WER (o.m. onrechtmatige bedingen, overeenkomsten op afstand) + bepaalde “bijzondere”
wetgeving (o.m. wettelijke garantie) ! niet Boek VII WER => privaat bankrecht
Cursus:
- Slides (voorafgaand aan de les beschikbaar via Ufora) + nota’s (lesopnames gedurende twee
weken beschikbaar)
- Te kennen voor het examen: wat behandeld wordt in de les
- Arresten Hof van Justitie (vermeld op de slides): enkel te kennen in de mate waarin ze
behandeld worden in de les
o Ter voorbereiding van de les zal u soms een arrest moeten lezen
o Namen moet je niet kennen
- Bijkomende documentatie via Ufora
- Discussiefora via Ufora (vragen + “uit het leven gegrepen”)
Wetgeving: elke tekst van wetgevende aard (RL, vo.)
- Gebruik tijdens lessen en examen
- Onderlijnen of markeren van de tekst mag; cijfers, letters of tekens aanbrengen mag niet (cfr.
wetboekenreglement)
Examen
- Mondeling (met schriftelijke voorbereiding)
o 2 of 3 vragen: meestal maar 2 als het goed gaat
o 15 minuten voorbereiding
- Beoordeling: kennis, (kritisch) inzicht, structuur
- Januari 2023: onderling wisselen toegestaan mits voorafgaand akkoord
- Gebruik alle nationale en Europese wetgeving is toegelaten
1
,CONSUMENTENRECHT IN DE EU
OORSPRONG CONSUMENTENRECHT
Omzetting EU-recht
- De meeste regelen hebben een Europese oorsprong (omzetting van RL)
- Terug te vinden in Boek VI WER en soms ook ergens anders bv. wettelijke garantieregeling in
BW
o Ook regeling houden met definities uit Boek I!
o Mogelijks nieuw Boek 19: zou gaan over bescherming van consumenten die laattijdig
betalen à Kan impact hebben op onrechtmatige bedingen bv. nalatigheidsintrest,
schadebedingen enz.
§ Niet duidelijk of/hoe dit tot stand zal komen
- Belangrijke rol voor HvJ: interpretatie werkt door naar belgische omzetting = principe van RL-
conforme interpretatie
HOOG BESCHERMINGSNIVEAU
Europese rechtsgrond regelen consumentenbescherming
- Harmonisatie met het oog op de realisatie van de interne markt (art. 114 VWEU)
- Bevoegdheid van de EU = Bescherming van de economische belangen van consument (art.
169 VWEU)
o Maximale harmonisatie is enkel mogelijk o.g.v. artikel 114 VWEU
o Wanneer dit gebeurt o.b.v. art. 169 VWEU mogen de lidstaten extra bescherming
voorzien! als er ook gesteund wordt op art. 114 VWEU = maximale harmonisatie
§ Laatste jaren gebeurt dit steeds vaker!
§ Waarom maximaal harmoniseren? à gelijk veld creëren
• Argument ondernemingen: concurrentie + meer kosten maken
• Je zou dan ook op de hoogte moeten zijn van alle regelingen in alle
LS = kost
• Meer rechtszekerheid voor de concurrent (confident consumer
argument)
- Bij maximale harmonisatie: vereiste van een hoog beschermingsniveau staat centraal!
o Logisch: anders zouden LS die een hogere bescherming bieden moeten gaan
afbouwen bij maximale harmonisatie met een laag beschermingsniveau
§ Beleidskeuze is steeds het resultaat van onderhandelingen à compromis
tussen LS
o Vereiste terug te vinden in
§ artikel 12 + 114 VWEU
§ artikel 38 Handvest Grondrechten EU
§ Herhaald in Europese Richtlijnen + overwegingen in de RL
o = Basisbeginsel in rechtspraak van het Hof van Justitie
2
, HARMONISATIE
MINIMALE HARMONISATIE
- Minimale bescherming, doch additionele bescherming is mogelijk binnen de principes van
vrij verkeer! (gold plating)
o Additionele bescherming = kost voor ondernemingen
à meestal inperking van vrij verkeer MAAR kan gerechtvaardigd worden
- Verenigbaarheid met Europees recht beoordelen op grond van het primaire verdragsrecht
o Welke toets? à Inperking van vrij verkeer enkel gerechtvaardigd indien
1) Doelstelling van algemeen belang
2) Pertinentiecriterium
3) Proportionaliteitstoets
• Niet mogelijk om hetzelfde doel te bereiken met een maatregel die
minder verregaand is
• HvJ 16 december 2008, C-205/07, Lodewijk Gysbrechts:
Vroegere belgische regel over ovk op afstand waarbij het verboden
was gedurende de bedenktermijn een betaling van de consument te
eisen. Dit betekende dat ondernemingen eerst moesten leveren, dan
7 dagen wachten (bedenktermijn begint te lopen op dag na levering)
en dan pas betaling kunnen verwachten. à HvJ zegt dat dit een kost
is voor de ondernemingen buiten België. Er is een algemeen belang =
consumentenbescherming. MAAR niet proportioneel! De regel op zich
was proportioneel, maar de FOD economie gaf aan de regel de
interpretatie dat je tijdens die termijn ook niet de
kredietkaartnummer van de consument mag vragen ten titel van
garantie. Deze interpretatie ging te ver = belemmering vrij verkeer.
à DUS BELANGRIJK: HvJ kijkt ook naar interpretatie en toepassing!
o RL Verkoop op afstand is intussen verdwenen
o Nieuwe RL is nu maximaal geharmoniseerd en laat dit verbod
niet toe. Regel bestaat dus niet meer
- Voorbeeld: Richtlijn Oneerlijke Bedingen (1993)
o In Europa nog heel veel verschillende regelen inzake onrechtmatige bedingen
o Europa heeft alleen
§ indicatieve lijst van onrechtmatige bedingen
§ een transparantieverplichting
à België gaat veel verder dan Europa: zwarte lijst van bedingen die altijd verboden
zijn
à Niet goed voor interne markt
3
2022-2023
,DOEL VAN HET VAK
Bescherming van de “consument” in de verhouding tot ondernemingen: onderneming beschikt over
grotere ervaring en expertise t.a.v. consument + onderneming heeft meer onderhandelingsmacht
- Analyse bestaande regelgeving
o Regelen die in de RS aan bod komen
o Regelen die nodig zijn in de praktijk als bedrijfsjurist
- Toepassing van bestaande regelgeving: a.d.h.v. voorbeelden uit RS en dagelijks leven
- Kritische reflectie: regelen moeten een evenwicht creëren tussen de rechtmatige belangen
van de consument en die van de onderneming
o Wat met streven naar duurzame maatschappij? – bv. herroepingsrecht
Boek VI WER (o.m. onrechtmatige bedingen, overeenkomsten op afstand) + bepaalde “bijzondere”
wetgeving (o.m. wettelijke garantie) ! niet Boek VII WER => privaat bankrecht
Cursus:
- Slides (voorafgaand aan de les beschikbaar via Ufora) + nota’s (lesopnames gedurende twee
weken beschikbaar)
- Te kennen voor het examen: wat behandeld wordt in de les
- Arresten Hof van Justitie (vermeld op de slides): enkel te kennen in de mate waarin ze
behandeld worden in de les
o Ter voorbereiding van de les zal u soms een arrest moeten lezen
o Namen moet je niet kennen
- Bijkomende documentatie via Ufora
- Discussiefora via Ufora (vragen + “uit het leven gegrepen”)
Wetgeving: elke tekst van wetgevende aard (RL, vo.)
- Gebruik tijdens lessen en examen
- Onderlijnen of markeren van de tekst mag; cijfers, letters of tekens aanbrengen mag niet (cfr.
wetboekenreglement)
Examen
- Mondeling (met schriftelijke voorbereiding)
o 2 of 3 vragen: meestal maar 2 als het goed gaat
o 15 minuten voorbereiding
- Beoordeling: kennis, (kritisch) inzicht, structuur
- Januari 2023: onderling wisselen toegestaan mits voorafgaand akkoord
- Gebruik alle nationale en Europese wetgeving is toegelaten
1
,CONSUMENTENRECHT IN DE EU
OORSPRONG CONSUMENTENRECHT
Omzetting EU-recht
- De meeste regelen hebben een Europese oorsprong (omzetting van RL)
- Terug te vinden in Boek VI WER en soms ook ergens anders bv. wettelijke garantieregeling in
BW
o Ook regeling houden met definities uit Boek I!
o Mogelijks nieuw Boek 19: zou gaan over bescherming van consumenten die laattijdig
betalen à Kan impact hebben op onrechtmatige bedingen bv. nalatigheidsintrest,
schadebedingen enz.
§ Niet duidelijk of/hoe dit tot stand zal komen
- Belangrijke rol voor HvJ: interpretatie werkt door naar belgische omzetting = principe van RL-
conforme interpretatie
HOOG BESCHERMINGSNIVEAU
Europese rechtsgrond regelen consumentenbescherming
- Harmonisatie met het oog op de realisatie van de interne markt (art. 114 VWEU)
- Bevoegdheid van de EU = Bescherming van de economische belangen van consument (art.
169 VWEU)
o Maximale harmonisatie is enkel mogelijk o.g.v. artikel 114 VWEU
o Wanneer dit gebeurt o.b.v. art. 169 VWEU mogen de lidstaten extra bescherming
voorzien! als er ook gesteund wordt op art. 114 VWEU = maximale harmonisatie
§ Laatste jaren gebeurt dit steeds vaker!
§ Waarom maximaal harmoniseren? à gelijk veld creëren
• Argument ondernemingen: concurrentie + meer kosten maken
• Je zou dan ook op de hoogte moeten zijn van alle regelingen in alle
LS = kost
• Meer rechtszekerheid voor de concurrent (confident consumer
argument)
- Bij maximale harmonisatie: vereiste van een hoog beschermingsniveau staat centraal!
o Logisch: anders zouden LS die een hogere bescherming bieden moeten gaan
afbouwen bij maximale harmonisatie met een laag beschermingsniveau
§ Beleidskeuze is steeds het resultaat van onderhandelingen à compromis
tussen LS
o Vereiste terug te vinden in
§ artikel 12 + 114 VWEU
§ artikel 38 Handvest Grondrechten EU
§ Herhaald in Europese Richtlijnen + overwegingen in de RL
o = Basisbeginsel in rechtspraak van het Hof van Justitie
2
, HARMONISATIE
MINIMALE HARMONISATIE
- Minimale bescherming, doch additionele bescherming is mogelijk binnen de principes van
vrij verkeer! (gold plating)
o Additionele bescherming = kost voor ondernemingen
à meestal inperking van vrij verkeer MAAR kan gerechtvaardigd worden
- Verenigbaarheid met Europees recht beoordelen op grond van het primaire verdragsrecht
o Welke toets? à Inperking van vrij verkeer enkel gerechtvaardigd indien
1) Doelstelling van algemeen belang
2) Pertinentiecriterium
3) Proportionaliteitstoets
• Niet mogelijk om hetzelfde doel te bereiken met een maatregel die
minder verregaand is
• HvJ 16 december 2008, C-205/07, Lodewijk Gysbrechts:
Vroegere belgische regel over ovk op afstand waarbij het verboden
was gedurende de bedenktermijn een betaling van de consument te
eisen. Dit betekende dat ondernemingen eerst moesten leveren, dan
7 dagen wachten (bedenktermijn begint te lopen op dag na levering)
en dan pas betaling kunnen verwachten. à HvJ zegt dat dit een kost
is voor de ondernemingen buiten België. Er is een algemeen belang =
consumentenbescherming. MAAR niet proportioneel! De regel op zich
was proportioneel, maar de FOD economie gaf aan de regel de
interpretatie dat je tijdens die termijn ook niet de
kredietkaartnummer van de consument mag vragen ten titel van
garantie. Deze interpretatie ging te ver = belemmering vrij verkeer.
à DUS BELANGRIJK: HvJ kijkt ook naar interpretatie en toepassing!
o RL Verkoop op afstand is intussen verdwenen
o Nieuwe RL is nu maximaal geharmoniseerd en laat dit verbod
niet toe. Regel bestaat dus niet meer
- Voorbeeld: Richtlijn Oneerlijke Bedingen (1993)
o In Europa nog heel veel verschillende regelen inzake onrechtmatige bedingen
o Europa heeft alleen
§ indicatieve lijst van onrechtmatige bedingen
§ een transparantieverplichting
à België gaat veel verder dan Europa: zwarte lijst van bedingen die altijd verboden
zijn
à Niet goed voor interne markt
3
