KINDER- EN
JEUGDBESCHERMINGSRECHT
KINDBEELDEN
Welke foto geeft best weer wat een kind is?
- Spelend kindje en kindje op het strand: Vreedzaam, vrijheid van de kindjes die kunnen spelen
- Links boven: kinderen zijn kwetsbaar
- Hoodie: rellen in London, hele wijk in brand gezet.
Tweedeling: idee van onschuldige kinderen die risico lopen van onschuld te verliezen <-> diegene
die vanalles meenemen (zoals kindsoldaat)
- Kind in gevaar reflex op bescherming: elke kind heeft recht op bescherming (angels)
- Kind als gevaar reflex van bescherming van de samenleving tegen het kind, met een
bestraffing (devils)
KINDBEELD ALS SOCIALE CONSTRUCTIE
Kindbeeld en positietoewijzing geconstrueerd
- Sociale constructie
o Je kan niet zeggen “kinderen zijn zo”, we construeren kinderen op die manier
We geven kinderen een rol en beeld in de maatschappij
o Kind als constructie (we maken het kind zo) vs. essentialisme (het kind is zo)
o Als kinderen zo zijn, dan moet je je er bij neerlegging. Maar als we een kind
maatschappelijk construeren, dan kan je dat ook veranderen.
Kindbeeld is evolutief en afhankelijk van welke cultuur
Kind dat moet spelen ↔ kind dat mee moet zorgen voor een
inkomen
- Betekenisverlening door volwassenen dominant: één kindbeeld als werkelijkheid
gedefinieerd (objectivering)
o Assumpties in België
o Kinderen worden gemaakt door de volwassenen, deze bepalen de positie in de
samenleving.
Huidig kindbeeld: vooronderstellingen over kinderen:
- Ontwikkelingsstadia
o Opwaartse beweging die eindigt wanneer een kind 18 jaar is, dan is het kind ‘af’
o We gaan er van uit dat elke kind deze doorlopen en op dezelfde manier doorlopen.
- In gevaar – als gevaar (Van Obbergen) (Valentine 1996: ‘Angels and Devils’)
o Zie hoger
o Sommige kinderen worden gezien als een bedreiging, zoals jongeren die verdovende
middelen gebruiken
o Sommige kinderen moeten beschermd worden en andere kinderen zijn een
hypothetisch gevaar
1
, - Kinderen kwalitatief verschillend van volwassenen
o Vanaf je 18j is uw ontwikkeling nog niet voltooid, maar dit is wel een sterk
maatschappelijk geconstrueerd beeld op weg naar een ‘volledig’ mens zijn.
→ Pedagogisch concept: kind = onvolwassene, die gestimuleerd en geholpen moet worden tot
volwassenheid
- = nog-niet-positie: nog-niet-zijn; afhankelijkheid; ‘bezit van’
o Kinderen zijn ‘nog niet’: ze hebben nog niet het volledige ontwikkelingsstadia
doorlopen.
‘Not yet’
o Geduurde de periode is er een positie van kwetsbaarheid en afhankelijkheid.
o Kinderen moeten geholpen worden door verschillende stadia en moeten geholpen
worden om tot volwassenheid te komen
KINDBEELD(EN) KINDERRECHTENBEWEGING
- Problematisering (eens) dominante kindbeeld door kinderrechtenbeweging
- Uitgangspunt: gelijkwaardigheid alle mensen, ongeacht leeftijd
o Volwaardig mens zijn hangt niet af van uw leeftijd
o In gelijkwaardigheid zit hier geen verschil
Gelijkwaardigheid, niet gelijkheid (objectieve verschillen)
Het gaat niet over een identieke behandeling: als men een baby behandelt
op een manier hoe men een volwassen behandelt dan zal de baby
waarschijnlijk dood gaan, want deze kan nog niets zelfstandig doen.
- → Kinderen kunnen zichzelf zijn (=/= gelijke behandeling als volwassenen)
o Zelfbeschikkingsrecht/autonomie: hebben rechten (inclusief participatierechten)
Kinderen zijn niet gelijk aan volwassenen, maar ze zijn wel gelijkwaardig. De
leeftijd doet er niet toe om te bepalen of je een volwaardig mens bent.
= Agency
o Wat met bescherming? (preferentiële rechten)
Hoe kan je verantwoorden dan je kinderen bijzondere bescherming gaat
bieden? Want iedereen is gelijkwaardig
Men betwist niet dat ze de bescherming nodig hebben, je moet het zien als
een recht. Kijken vanuit het perspectief waaruit je de bescherming gaat
bieden.
- Consensus dat kinderen drager van rechten zijn, niet over zelfstandige uitoefening.
o Geen consensus of handelingsbekwaam zijn of niet
STROMINGEN IN DE KINDERRECHTENBEWEGING INZAKE HANDELINGSBEKWAAMHEID
E. Verhellen: vader van de kinderrechten in Vlaanderen – 3 stromingen over de discussie of kinderen
handelsbekwaam zijn
Reformistische stroming
- Kleine verandering
2
, - Onbekwaamheidsargument in principe geldig, maar onderschatting bekwaamheid van
kinderen
o Kinderen zijn handelingsonbekwaam, maar er kunnen uitzonderingen zijn
o We moeten de onbekwaamheid een beetje bijsturen
- → Juridische vormgeving: verlagen meerderjarigheid – geleidelijke rechtsverkrijging (cf. art. 5
CRC)
o Selectief de leeftijd laten variëren naar mate van het thema
Radicale stroming
- Betwist geldigheid onbekwaamheidsargument op ethische gronden: gelijkwaardigheid alle
mensen
o Kinderen hebben rechten, ze moeten deze zelf en zelfstandig kunnen uitvoeren.
o Zeer verregaande stroming
- → Juridische vormgeving: volledige handelingsbekwaamheid
Pragmatische stroming
- Uitgangspunt omdraaien: begin met het idee dat kinderen handelingsbekwaam zijn
o Daarna kan je nagaan voor specifieke thema’s of dit inderdaad klopt
o Vb. ga er van uit dat kinderen zelf euthanasie kunnen plegen, maar ga onderzoeken
of je die beslissing kan overlaten en kinderen en of ze inderdaad wel in staat zijn om
deze beslissing te nemen.
Als ze van de principes afwijken, dan zullen we ze onbekwaam verklaren.
- Erkennen rechten en recht op zelfstandige uitoefening, tenzij voor specifieke rechten
incompetentie kan worden bewezen, en maatschappelijke consensus
o Concreet: net als de reformistische stroming zeggen ze dat kinderen niet voor alle
rechten de competentie hebben, maar hier gaan ze wel uit van de
handelingsbekwaamheid in de regel (onbekwaamheid is eerder de uitzondering dan
de regel)
o De regel = handelingsbekwaamheid
- → Juridische vormgeving: verleggen bewijslastlast
o Kind moet de bekwaamheid niet bewijzen, de maatschappij moet concreet bewijzen
dat ze een competentie niet hebben
- We hanteren deze stroming vaak in België: in het algemeen erkent de Belgische wet dat
kinderen toch dezelfde rechten hebben als volwassen
o Eigenlijk verschil ligt bij handelingsbekwaamheid
o Principe = bekwaamheid
3
, NORMATIEF KADER (UNIVERSEEL)
Gaat nooit actief bevraagd worden, je moet gewoon een beeld krijgen en weten waarover je informatie krijgt.
KORTE HISTORIEK
- Verklaring Genève (1924):
o Plichten van volwassenen ~ materiële behoeften kind
Materieel: huisvesting, voedsel, …
o Kindbeeld: rechtsobject
Kind is het voorwerp van de rechten, niet de drager van de rechten
Kanteling in de opvolging (1959)
- Verklaring van de Rechten van het Kind (1959):
o + Liefde en begrip
Aandacht voor immateriële behoefte van kinderen
o Kindbeeld: rechtssubject (rechtsbekwaam) – handelingsonbekwaam
Kind wordt erkend in ‘mens-zijn’
Kinderen kunnen de rechten niet zelfstandig uitoefenen
- VN-Verdrag over de Rechten van het Kind (VRK – 1989)
o = politiek meest haalbare verdrag, maar geen ideaalbeeld van kinderrechtenverdrag
Gaat niet over de belangrijkheid van kinderen, het is meer een deel van het
geopolitieke spel
o Facultatief Protocol bij het VRK over kinderhandel, -prostitutie en pornografie (2000)
o Facultatief Protocol bij het VRK over de betrokkenheid van kinderen in gewapende
conflicten (2000)
o Facultatief Protocol tot oprichting van een klachtprocedure (2011)
- Andere VN-verdragen:
o Internationaal verdrag over burgerlijke en politieke rechten (BUPO)
o Internationaal verdrag over economische, sociale en culturele rechten (ECOSOC)
o …
VERDRAG OVER DE RECHTEN VAN HET KIND
- 196 verdragspartijen
o VS heeft dit ondertekend, maar niet geratificeerd. Dit is het enige land dat eigenlijk
geen partij is van dit verdrag.
- In België in werking getreden in 1992
Structuur:
- Preambule: niet-bindend
o Inhoud: Uitgangspunten en ook bepaalde zaken waarover men het fundamenteel oneens zijn.
Vb. recht op ongeboren leven, er was geen eensgezindheid dus het wordt vernoemd in
preambule.
- Algemene bepalingen:
4
JEUGDBESCHERMINGSRECHT
KINDBEELDEN
Welke foto geeft best weer wat een kind is?
- Spelend kindje en kindje op het strand: Vreedzaam, vrijheid van de kindjes die kunnen spelen
- Links boven: kinderen zijn kwetsbaar
- Hoodie: rellen in London, hele wijk in brand gezet.
Tweedeling: idee van onschuldige kinderen die risico lopen van onschuld te verliezen <-> diegene
die vanalles meenemen (zoals kindsoldaat)
- Kind in gevaar reflex op bescherming: elke kind heeft recht op bescherming (angels)
- Kind als gevaar reflex van bescherming van de samenleving tegen het kind, met een
bestraffing (devils)
KINDBEELD ALS SOCIALE CONSTRUCTIE
Kindbeeld en positietoewijzing geconstrueerd
- Sociale constructie
o Je kan niet zeggen “kinderen zijn zo”, we construeren kinderen op die manier
We geven kinderen een rol en beeld in de maatschappij
o Kind als constructie (we maken het kind zo) vs. essentialisme (het kind is zo)
o Als kinderen zo zijn, dan moet je je er bij neerlegging. Maar als we een kind
maatschappelijk construeren, dan kan je dat ook veranderen.
Kindbeeld is evolutief en afhankelijk van welke cultuur
Kind dat moet spelen ↔ kind dat mee moet zorgen voor een
inkomen
- Betekenisverlening door volwassenen dominant: één kindbeeld als werkelijkheid
gedefinieerd (objectivering)
o Assumpties in België
o Kinderen worden gemaakt door de volwassenen, deze bepalen de positie in de
samenleving.
Huidig kindbeeld: vooronderstellingen over kinderen:
- Ontwikkelingsstadia
o Opwaartse beweging die eindigt wanneer een kind 18 jaar is, dan is het kind ‘af’
o We gaan er van uit dat elke kind deze doorlopen en op dezelfde manier doorlopen.
- In gevaar – als gevaar (Van Obbergen) (Valentine 1996: ‘Angels and Devils’)
o Zie hoger
o Sommige kinderen worden gezien als een bedreiging, zoals jongeren die verdovende
middelen gebruiken
o Sommige kinderen moeten beschermd worden en andere kinderen zijn een
hypothetisch gevaar
1
, - Kinderen kwalitatief verschillend van volwassenen
o Vanaf je 18j is uw ontwikkeling nog niet voltooid, maar dit is wel een sterk
maatschappelijk geconstrueerd beeld op weg naar een ‘volledig’ mens zijn.
→ Pedagogisch concept: kind = onvolwassene, die gestimuleerd en geholpen moet worden tot
volwassenheid
- = nog-niet-positie: nog-niet-zijn; afhankelijkheid; ‘bezit van’
o Kinderen zijn ‘nog niet’: ze hebben nog niet het volledige ontwikkelingsstadia
doorlopen.
‘Not yet’
o Geduurde de periode is er een positie van kwetsbaarheid en afhankelijkheid.
o Kinderen moeten geholpen worden door verschillende stadia en moeten geholpen
worden om tot volwassenheid te komen
KINDBEELD(EN) KINDERRECHTENBEWEGING
- Problematisering (eens) dominante kindbeeld door kinderrechtenbeweging
- Uitgangspunt: gelijkwaardigheid alle mensen, ongeacht leeftijd
o Volwaardig mens zijn hangt niet af van uw leeftijd
o In gelijkwaardigheid zit hier geen verschil
Gelijkwaardigheid, niet gelijkheid (objectieve verschillen)
Het gaat niet over een identieke behandeling: als men een baby behandelt
op een manier hoe men een volwassen behandelt dan zal de baby
waarschijnlijk dood gaan, want deze kan nog niets zelfstandig doen.
- → Kinderen kunnen zichzelf zijn (=/= gelijke behandeling als volwassenen)
o Zelfbeschikkingsrecht/autonomie: hebben rechten (inclusief participatierechten)
Kinderen zijn niet gelijk aan volwassenen, maar ze zijn wel gelijkwaardig. De
leeftijd doet er niet toe om te bepalen of je een volwaardig mens bent.
= Agency
o Wat met bescherming? (preferentiële rechten)
Hoe kan je verantwoorden dan je kinderen bijzondere bescherming gaat
bieden? Want iedereen is gelijkwaardig
Men betwist niet dat ze de bescherming nodig hebben, je moet het zien als
een recht. Kijken vanuit het perspectief waaruit je de bescherming gaat
bieden.
- Consensus dat kinderen drager van rechten zijn, niet over zelfstandige uitoefening.
o Geen consensus of handelingsbekwaam zijn of niet
STROMINGEN IN DE KINDERRECHTENBEWEGING INZAKE HANDELINGSBEKWAAMHEID
E. Verhellen: vader van de kinderrechten in Vlaanderen – 3 stromingen over de discussie of kinderen
handelsbekwaam zijn
Reformistische stroming
- Kleine verandering
2
, - Onbekwaamheidsargument in principe geldig, maar onderschatting bekwaamheid van
kinderen
o Kinderen zijn handelingsonbekwaam, maar er kunnen uitzonderingen zijn
o We moeten de onbekwaamheid een beetje bijsturen
- → Juridische vormgeving: verlagen meerderjarigheid – geleidelijke rechtsverkrijging (cf. art. 5
CRC)
o Selectief de leeftijd laten variëren naar mate van het thema
Radicale stroming
- Betwist geldigheid onbekwaamheidsargument op ethische gronden: gelijkwaardigheid alle
mensen
o Kinderen hebben rechten, ze moeten deze zelf en zelfstandig kunnen uitvoeren.
o Zeer verregaande stroming
- → Juridische vormgeving: volledige handelingsbekwaamheid
Pragmatische stroming
- Uitgangspunt omdraaien: begin met het idee dat kinderen handelingsbekwaam zijn
o Daarna kan je nagaan voor specifieke thema’s of dit inderdaad klopt
o Vb. ga er van uit dat kinderen zelf euthanasie kunnen plegen, maar ga onderzoeken
of je die beslissing kan overlaten en kinderen en of ze inderdaad wel in staat zijn om
deze beslissing te nemen.
Als ze van de principes afwijken, dan zullen we ze onbekwaam verklaren.
- Erkennen rechten en recht op zelfstandige uitoefening, tenzij voor specifieke rechten
incompetentie kan worden bewezen, en maatschappelijke consensus
o Concreet: net als de reformistische stroming zeggen ze dat kinderen niet voor alle
rechten de competentie hebben, maar hier gaan ze wel uit van de
handelingsbekwaamheid in de regel (onbekwaamheid is eerder de uitzondering dan
de regel)
o De regel = handelingsbekwaamheid
- → Juridische vormgeving: verleggen bewijslastlast
o Kind moet de bekwaamheid niet bewijzen, de maatschappij moet concreet bewijzen
dat ze een competentie niet hebben
- We hanteren deze stroming vaak in België: in het algemeen erkent de Belgische wet dat
kinderen toch dezelfde rechten hebben als volwassen
o Eigenlijk verschil ligt bij handelingsbekwaamheid
o Principe = bekwaamheid
3
, NORMATIEF KADER (UNIVERSEEL)
Gaat nooit actief bevraagd worden, je moet gewoon een beeld krijgen en weten waarover je informatie krijgt.
KORTE HISTORIEK
- Verklaring Genève (1924):
o Plichten van volwassenen ~ materiële behoeften kind
Materieel: huisvesting, voedsel, …
o Kindbeeld: rechtsobject
Kind is het voorwerp van de rechten, niet de drager van de rechten
Kanteling in de opvolging (1959)
- Verklaring van de Rechten van het Kind (1959):
o + Liefde en begrip
Aandacht voor immateriële behoefte van kinderen
o Kindbeeld: rechtssubject (rechtsbekwaam) – handelingsonbekwaam
Kind wordt erkend in ‘mens-zijn’
Kinderen kunnen de rechten niet zelfstandig uitoefenen
- VN-Verdrag over de Rechten van het Kind (VRK – 1989)
o = politiek meest haalbare verdrag, maar geen ideaalbeeld van kinderrechtenverdrag
Gaat niet over de belangrijkheid van kinderen, het is meer een deel van het
geopolitieke spel
o Facultatief Protocol bij het VRK over kinderhandel, -prostitutie en pornografie (2000)
o Facultatief Protocol bij het VRK over de betrokkenheid van kinderen in gewapende
conflicten (2000)
o Facultatief Protocol tot oprichting van een klachtprocedure (2011)
- Andere VN-verdragen:
o Internationaal verdrag over burgerlijke en politieke rechten (BUPO)
o Internationaal verdrag over economische, sociale en culturele rechten (ECOSOC)
o …
VERDRAG OVER DE RECHTEN VAN HET KIND
- 196 verdragspartijen
o VS heeft dit ondertekend, maar niet geratificeerd. Dit is het enige land dat eigenlijk
geen partij is van dit verdrag.
- In België in werking getreden in 1992
Structuur:
- Preambule: niet-bindend
o Inhoud: Uitgangspunten en ook bepaalde zaken waarover men het fundamenteel oneens zijn.
Vb. recht op ongeboren leven, er was geen eensgezindheid dus het wordt vernoemd in
preambule.
- Algemene bepalingen:
4
