Portfolio
Beroepssemester 2023
“IT TAKES A VILLAGE TO RAISE A CHILD…”
,Inhoud
Inleiding..................................................................................................................................................3
1. Ontwikkelopdracht.............................................................................................................................3
1.1 Achtergrond informatie betekenisvolle situatie...........................................................................4
1.2 Betekenisvolle situatie..................................................................................................................4
2. De intuïtieve fase................................................................................................................................4
2.1 Alliantie en vertrouwen................................................................................................................4
2.2 Eigen normen, waarden en eigen visie.........................................................................................5
3. De disciplinaire fase............................................................................................................................6
3.1 Licht Verstandelijke Beperking en seksualiteit..............................................................................6
3.2 Beroepscode.................................................................................................................................7
3.3 Seksuele voorlichting binnen de school en het beroepsproduct..................................................7
4. De wijsgerige fase...............................................................................................................................8
4.1 Sexual Scripting Theory en cultuurverschillen..............................................................................9
4.2 (Seksueel) zelfbeschikkingsrecht..................................................................................................9
4. Professionele spanningsvelden en professioneel handelen.............................................................10
4.1 Discretionaire ruimte en het bespreekbaar maken van seksualiteit...........................................10
4.2 Instrumenteel en intuïtief handelen...........................................................................................11
5. Conclusie..........................................................................................................................................11
Literatuurlijst........................................................................................................................................12
Bijlage 1 - Leerdoelen...........................................................................................................................15
Bijlage 2 – Beroepsproduct 1 aanbevelingslijst seksuele voorlichting..................................................17
Bijlage 3 – Beroepsproduct 2 Vlaggensysteem.....................................................................................27
Bijlage 5 - Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.............................................................29
Bijlage 6 - Kwetsbaarheid jongeren met een LVB.................................................................................30
Bijlage 7 – Vertrouwensbreuk..............................................................................................................32
Bijlage 8 – Ontwikkelplan afstuderen...................................................................................................33
..............................................................................................................................................................33
Bijlage 11 – Positive behaviour support...............................................................................................35
,Inleiding
In februari 2022 startte ik met mijn stage op het Orion College Amsterdam Zuidoost, OCZO. Een
speciaal voortgezet onderwijs school voor zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK) van 12 tot en met
20 jaar. De missie die de school met zich meedraagt is niet alleen om haar leerlingen goed onderwijs
te bieden, maar ook de juiste zorg en een gerichte competentieontwikkeling. De bijbehorende visie is
dat het Orion College leerlingen een oefenplaats biedt die ondersteunt bij het ontwikkelen van zowel
sociale als maatschappelijke competenties. Dit houdt in dat het onderwijs prikkelend en uitdagend is
en nauw aansluit bij de behoefte van het individuele kind (Orion College Zuidoost, 2021).
Het Orion College is een school waar ik met veel plezier het praktijksemester heb afgerond, ik werd
goed opgevangen in het team en was al snel een vertrouwenspersoon voor de leerlingen. Voor mij was
de keuze dan ook snel gemaakt om ook tijdens mijn beroepssemester hier stage te lopen. Het idee was,
ontstaan in het praktijksemester, dat ik de achterwacht deed. Een time-out lokaal waar leerlingen heen
kwamen als zij even overprikkeld waren. Na een tijdje mocht ik ook een leerling begeleiden: A.
Hoewel ik dit heel leuk vond om te doen, merkte ik dat ik enige begeleiding miste en heel erg
zoekende was naar mijn rol. Na enkele gesprekken en dit aangegeven vond ik mijn plekje binnen de
school, ronde ik mijn praktijksemester af en startte ik vol goede moed na de zomervakantie met het
beroepssemester.
Toch verliep deze start niet zo soepel als gehoopt, ik was elke dag ingeroosterd in de achterwacht. Ook
op dagen dat ik er niet was. Daarnaast kwamen leerlingen nauwelijks naar de achterwacht, zag ik A
nog maar één keer per week vanwege haar stages en werd het begin gesprek met mijn stagebegeleider
steeds verschoven. Ik kreeg het gevoel alsof ik er maar een beetje bij liep om de achterwacht te vullen.
Na enkele weken kwam er eindelijk een gesprek en kon ik dit aangeven; ook om mijn stage leerzaam
en betekenisvol te maken zou ik graag meer willen leren. In de tussentijd nam ik zelf het initiatief en
bood leerlingen een luisterend oor en ondersteunde af en toe in een klas. De punten waar ik tegen aan
liep werden allemaal opgeschreven maar concrete plannen lieten nog even op zich wachten. Maar naar
mate het schooljaar vorderde werd de achterwacht drukker en kreeg ik meer begeleidende taken; ik
kreeg meer leerlingen om 1 op 1 begeleiding te geven. Kortom, hoewel ik de eerste weken na de
zomervakantie opnieuw zoekende was naar mijn rol binnen de school, vond ik al snel weer mijn plekje
dankzij het nemen van eigen initiatief en het uitspreken van de dingen waar ik tegen aan liep.
In dit verslag schrijf ik over mijn competentieontwikkelingen in het beroepssemester en mijn
leermomenten in de afgelopen maanden. In het eerste hoofdstuk heb ik mijn betekenisvolle situatie
uitgeschreven en het achtergrond verhaal, waarna ik dieper in ga op het micro-, meso- en
macroniveau. Mijn betekenisvolle situatie gaat over A, een meisje met een licht verstandelijke
beperking die ik sinds maart 2022 begeleid. Daarna schrijf ik over de professionele spanningsvelden
en hoe ik hier mee omgegaan ben. Tot slot zijn er diverse bijlagen toegevoegd, waaronder de
beroepsproducten, meer verdieping en de start van mijn onderzoeksopzet voor mijn scriptie.
1. Ontwikkelopdracht
, 1.1 Achtergrond informatie betekenisvolle situatie
Vorig schooljaar startte ik met het begeleiden van een leerling, A. Een Nigeriaans meisje van nu 17
jaar dat functioneert op licht verstandelijk beperkt intelligentieniveau. A heeft in het verleden
vervelende situaties meegemaakt omtrent seksualiteit en vind het moeilijk grenzen aan te geven. Vorig
jaar had zij verkering met een medeleerling: Z. In dit contact leek sprake te zijn van een coërcief
interactiepatroon; dwang interacties waarbij individuen elkaar wederzijds negatief bekrachtigen
(Patterson, 1982). Z leek het contact vaak af te dwingen van A, waarna de contactmomenten eindigden
met boze woorden. Ook vertelde A in gesprekken dat Z haar bedreigde als zij dingen niet wilde doen.
Z is na enkele maanden van school gewisseld, maar het negatief telefonisch contact zoeken leek te
verergeren. Na enkele weken is dit uiteindelijk gestopt.
1.2 Betekenisvolle situatie
Dit schooljaar kreeg A verkering met een nieuwe leerling op school, een jongen van 12 genaamd J. J
stelde zich voor aan A als een jongen van 14. Maar dit bleek achteraf niet waar te zijn. Hoewel A (17)
aangaf dat 12 jaar wel heel jong is, vond zij het geen reden om het uit te maken met J. Al snel vertelde
A in onze gesprekken dat J grensoverschrijdend gedrag vertoonde. Hij voelde op plekken waar zij het
niet fijn vond, maar vond dit op het moment zelf moeilijk aan te geven. Niet alleen bij A leek hij
grensoverschrijdend gedrag te vertonen, ook andere meisjes probeerde hij te zoenen. Vooral meisjes
die minder goed gebekt leken te zijn en het lastig vinden om nee te zeggen. En alhoewel A in
gesprekken leek te begrijpen waarom deze verkering niet gezond is en beloofde niet alleen met hem af
te spreken, deed ze dit na enkele dagen toch weer. Waarna er weer een gebeurtenis ontstond die zij
niet fijn vond. In onze gesprekken kwam tevens naar voren dat A weinig kennis heeft over het
onderwerp seksualiteit en intimiteit, veel meer dan de kennis over het gebruik van
voorbehoedsmiddelen heeft zij niet.
Later het schooljaar leek A een zelfde soort relatie te hebben met een meisje. En alhoewel zij geen
verkering hadden en er geen sprake leek te zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag, was er wel
sprake van ander grensoverschrijdend gedrag. A vertelde mij dat ze verliefd was op S, maar dat S haar
vaak sloeg als ze iets niet deed wat S van haar verwachtte en niet leek te luisteren als A aangaf dat ze
iets niet wilde of leuk vond. Toch kon A hier geen afstand van nemen.
2. De intuïtieve fase
2.1 Alliantie en vertrouwen
Uit diverse internationale (interventie)onderzoeken binnen de geestelijke gezondheidszorg blijkt dat de
alliantie tussen cliënt en hulpverlener een belangrijke rol speelt bij het verloop en het resultaat van een
hulpverleningstraject (Priebe & McCabe, 2006; Shirk & Karver, 2003). Driessen (2003) noemt de
alliantie, ook wel vertrouwensband, tussen hulpverlener en cliënt dan ook één van de belangrijkste
voorwaarde om tot een succesvolle hulpverlening te komen. Iets wat ik dagelijks terug zie in de
praktijk; leerlingen zijn heel open en vertellen veel bij de mensen die zij vertrouwen binnen de school,
maar kunnen daarentegen ook heel defensief en gesloten zijn bij de mensen die zij wantrouwen.
Als professional staat de vertrouwensband tussen mijn cliënt en mij dan ook stipt bovenaan. Een
belangrijke waarde die voortkomt vanuit mijn eigen ervaringen met de jeugdhulpverlening en waarvan
het belang is bevestigd tijdens mijn stages de afgelopen paar jaar. Als professional wil ik mijn cliënt
ten alle tijden het gevoel geven dat zij niet alleen worden gezien en gehoord, maar ook dat zij een stem
hebben in het hulpverleningsproces. Door cliënten nauw te betrekken bij het hulpverleningsproces
wordt er niet alleen gewerkt aan de empowerment van de cliënt maar wordt volgens eerdere
Beroepssemester 2023
“IT TAKES A VILLAGE TO RAISE A CHILD…”
,Inhoud
Inleiding..................................................................................................................................................3
1. Ontwikkelopdracht.............................................................................................................................3
1.1 Achtergrond informatie betekenisvolle situatie...........................................................................4
1.2 Betekenisvolle situatie..................................................................................................................4
2. De intuïtieve fase................................................................................................................................4
2.1 Alliantie en vertrouwen................................................................................................................4
2.2 Eigen normen, waarden en eigen visie.........................................................................................5
3. De disciplinaire fase............................................................................................................................6
3.1 Licht Verstandelijke Beperking en seksualiteit..............................................................................6
3.2 Beroepscode.................................................................................................................................7
3.3 Seksuele voorlichting binnen de school en het beroepsproduct..................................................7
4. De wijsgerige fase...............................................................................................................................8
4.1 Sexual Scripting Theory en cultuurverschillen..............................................................................9
4.2 (Seksueel) zelfbeschikkingsrecht..................................................................................................9
4. Professionele spanningsvelden en professioneel handelen.............................................................10
4.1 Discretionaire ruimte en het bespreekbaar maken van seksualiteit...........................................10
4.2 Instrumenteel en intuïtief handelen...........................................................................................11
5. Conclusie..........................................................................................................................................11
Literatuurlijst........................................................................................................................................12
Bijlage 1 - Leerdoelen...........................................................................................................................15
Bijlage 2 – Beroepsproduct 1 aanbevelingslijst seksuele voorlichting..................................................17
Bijlage 3 – Beroepsproduct 2 Vlaggensysteem.....................................................................................27
Bijlage 5 - Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.............................................................29
Bijlage 6 - Kwetsbaarheid jongeren met een LVB.................................................................................30
Bijlage 7 – Vertrouwensbreuk..............................................................................................................32
Bijlage 8 – Ontwikkelplan afstuderen...................................................................................................33
..............................................................................................................................................................33
Bijlage 11 – Positive behaviour support...............................................................................................35
,Inleiding
In februari 2022 startte ik met mijn stage op het Orion College Amsterdam Zuidoost, OCZO. Een
speciaal voortgezet onderwijs school voor zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK) van 12 tot en met
20 jaar. De missie die de school met zich meedraagt is niet alleen om haar leerlingen goed onderwijs
te bieden, maar ook de juiste zorg en een gerichte competentieontwikkeling. De bijbehorende visie is
dat het Orion College leerlingen een oefenplaats biedt die ondersteunt bij het ontwikkelen van zowel
sociale als maatschappelijke competenties. Dit houdt in dat het onderwijs prikkelend en uitdagend is
en nauw aansluit bij de behoefte van het individuele kind (Orion College Zuidoost, 2021).
Het Orion College is een school waar ik met veel plezier het praktijksemester heb afgerond, ik werd
goed opgevangen in het team en was al snel een vertrouwenspersoon voor de leerlingen. Voor mij was
de keuze dan ook snel gemaakt om ook tijdens mijn beroepssemester hier stage te lopen. Het idee was,
ontstaan in het praktijksemester, dat ik de achterwacht deed. Een time-out lokaal waar leerlingen heen
kwamen als zij even overprikkeld waren. Na een tijdje mocht ik ook een leerling begeleiden: A.
Hoewel ik dit heel leuk vond om te doen, merkte ik dat ik enige begeleiding miste en heel erg
zoekende was naar mijn rol. Na enkele gesprekken en dit aangegeven vond ik mijn plekje binnen de
school, ronde ik mijn praktijksemester af en startte ik vol goede moed na de zomervakantie met het
beroepssemester.
Toch verliep deze start niet zo soepel als gehoopt, ik was elke dag ingeroosterd in de achterwacht. Ook
op dagen dat ik er niet was. Daarnaast kwamen leerlingen nauwelijks naar de achterwacht, zag ik A
nog maar één keer per week vanwege haar stages en werd het begin gesprek met mijn stagebegeleider
steeds verschoven. Ik kreeg het gevoel alsof ik er maar een beetje bij liep om de achterwacht te vullen.
Na enkele weken kwam er eindelijk een gesprek en kon ik dit aangeven; ook om mijn stage leerzaam
en betekenisvol te maken zou ik graag meer willen leren. In de tussentijd nam ik zelf het initiatief en
bood leerlingen een luisterend oor en ondersteunde af en toe in een klas. De punten waar ik tegen aan
liep werden allemaal opgeschreven maar concrete plannen lieten nog even op zich wachten. Maar naar
mate het schooljaar vorderde werd de achterwacht drukker en kreeg ik meer begeleidende taken; ik
kreeg meer leerlingen om 1 op 1 begeleiding te geven. Kortom, hoewel ik de eerste weken na de
zomervakantie opnieuw zoekende was naar mijn rol binnen de school, vond ik al snel weer mijn plekje
dankzij het nemen van eigen initiatief en het uitspreken van de dingen waar ik tegen aan liep.
In dit verslag schrijf ik over mijn competentieontwikkelingen in het beroepssemester en mijn
leermomenten in de afgelopen maanden. In het eerste hoofdstuk heb ik mijn betekenisvolle situatie
uitgeschreven en het achtergrond verhaal, waarna ik dieper in ga op het micro-, meso- en
macroniveau. Mijn betekenisvolle situatie gaat over A, een meisje met een licht verstandelijke
beperking die ik sinds maart 2022 begeleid. Daarna schrijf ik over de professionele spanningsvelden
en hoe ik hier mee omgegaan ben. Tot slot zijn er diverse bijlagen toegevoegd, waaronder de
beroepsproducten, meer verdieping en de start van mijn onderzoeksopzet voor mijn scriptie.
1. Ontwikkelopdracht
, 1.1 Achtergrond informatie betekenisvolle situatie
Vorig schooljaar startte ik met het begeleiden van een leerling, A. Een Nigeriaans meisje van nu 17
jaar dat functioneert op licht verstandelijk beperkt intelligentieniveau. A heeft in het verleden
vervelende situaties meegemaakt omtrent seksualiteit en vind het moeilijk grenzen aan te geven. Vorig
jaar had zij verkering met een medeleerling: Z. In dit contact leek sprake te zijn van een coërcief
interactiepatroon; dwang interacties waarbij individuen elkaar wederzijds negatief bekrachtigen
(Patterson, 1982). Z leek het contact vaak af te dwingen van A, waarna de contactmomenten eindigden
met boze woorden. Ook vertelde A in gesprekken dat Z haar bedreigde als zij dingen niet wilde doen.
Z is na enkele maanden van school gewisseld, maar het negatief telefonisch contact zoeken leek te
verergeren. Na enkele weken is dit uiteindelijk gestopt.
1.2 Betekenisvolle situatie
Dit schooljaar kreeg A verkering met een nieuwe leerling op school, een jongen van 12 genaamd J. J
stelde zich voor aan A als een jongen van 14. Maar dit bleek achteraf niet waar te zijn. Hoewel A (17)
aangaf dat 12 jaar wel heel jong is, vond zij het geen reden om het uit te maken met J. Al snel vertelde
A in onze gesprekken dat J grensoverschrijdend gedrag vertoonde. Hij voelde op plekken waar zij het
niet fijn vond, maar vond dit op het moment zelf moeilijk aan te geven. Niet alleen bij A leek hij
grensoverschrijdend gedrag te vertonen, ook andere meisjes probeerde hij te zoenen. Vooral meisjes
die minder goed gebekt leken te zijn en het lastig vinden om nee te zeggen. En alhoewel A in
gesprekken leek te begrijpen waarom deze verkering niet gezond is en beloofde niet alleen met hem af
te spreken, deed ze dit na enkele dagen toch weer. Waarna er weer een gebeurtenis ontstond die zij
niet fijn vond. In onze gesprekken kwam tevens naar voren dat A weinig kennis heeft over het
onderwerp seksualiteit en intimiteit, veel meer dan de kennis over het gebruik van
voorbehoedsmiddelen heeft zij niet.
Later het schooljaar leek A een zelfde soort relatie te hebben met een meisje. En alhoewel zij geen
verkering hadden en er geen sprake leek te zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag, was er wel
sprake van ander grensoverschrijdend gedrag. A vertelde mij dat ze verliefd was op S, maar dat S haar
vaak sloeg als ze iets niet deed wat S van haar verwachtte en niet leek te luisteren als A aangaf dat ze
iets niet wilde of leuk vond. Toch kon A hier geen afstand van nemen.
2. De intuïtieve fase
2.1 Alliantie en vertrouwen
Uit diverse internationale (interventie)onderzoeken binnen de geestelijke gezondheidszorg blijkt dat de
alliantie tussen cliënt en hulpverlener een belangrijke rol speelt bij het verloop en het resultaat van een
hulpverleningstraject (Priebe & McCabe, 2006; Shirk & Karver, 2003). Driessen (2003) noemt de
alliantie, ook wel vertrouwensband, tussen hulpverlener en cliënt dan ook één van de belangrijkste
voorwaarde om tot een succesvolle hulpverlening te komen. Iets wat ik dagelijks terug zie in de
praktijk; leerlingen zijn heel open en vertellen veel bij de mensen die zij vertrouwen binnen de school,
maar kunnen daarentegen ook heel defensief en gesloten zijn bij de mensen die zij wantrouwen.
Als professional staat de vertrouwensband tussen mijn cliënt en mij dan ook stipt bovenaan. Een
belangrijke waarde die voortkomt vanuit mijn eigen ervaringen met de jeugdhulpverlening en waarvan
het belang is bevestigd tijdens mijn stages de afgelopen paar jaar. Als professional wil ik mijn cliënt
ten alle tijden het gevoel geven dat zij niet alleen worden gezien en gehoord, maar ook dat zij een stem
hebben in het hulpverleningsproces. Door cliënten nauw te betrekken bij het hulpverleningsproces
wordt er niet alleen gewerkt aan de empowerment van de cliënt maar wordt volgens eerdere
