Systeemdenken | Hoorcollege Peter Kemper | 31 januari 2023 | 12:10 uur
Introductie en algemene gedachten
Korte geschiedenis systeemtheorie
Nagy (intergenerationeel)
Wat is een systeem?
Definitie uit de van Dale woordenboek:
• Doelmatig geordend samenhangend geheel van bij elkaar horende dingen en hun
onderdelen: stelsel
-> Kan toegepast worden binnen verschillende disciplines
Trend
Binnen de hulpverlening wordt veel gebruik gemaakt van systeemtherapie: tegenwoordig steeds meer
Aftasten eigen autonomie: het gesprek wordt meer aangegaan (hoe werkt een systeem, welke rol
heeft elk lid van een groep, gezin)
Algemene systeemleer.
Uitgangspunten systeemleer:
1) Het geheel is meer dan de som der delen
2) Een systeem wordt geleid door regels
3) Er is sprake van circulaire causaliteit
4) Het systeem streeft naar homeostase; balans, evenwicht
5) Er is sprake van circulaire feedbackprocessen; Gedrag van de een heeft invloed op de ander
6) Het principe van de equifinaliteit; een uitkomst kan verschillende uitgangssituaties hebben
Het kan het beste en het slechtste in elkaar naar boven halen.
Voorbeeld: muzikanten die een groep een mooi product maken, maar gaan ze solo dan is het
product minder goed.
Geheel is meer dan de som der delen
• Het functioneren van één element kan niet los gezien worden van het functioneren van
andere elementen.
Voorbeeld; Er is sprake van continue interacties in een systeem. (Een sloot ziet er anders uit dan twee
weken geleden). Of een broertje trekt alle aandacht naar zich toe, het zusje zet zichzelf op de
achtergrond.
Regels
• Elk systeem heeft bepaalde ‘regels’ wat el en niet toelaatbaar is, wanneer er ingegrepen dient
te worden etc. (strenge opvoedstijl, wel of geen IPad bij het ontbijt)
• Vaak impliciete afspraken, kan voor elk systeem anders zijn
Circulaire causaliteit
• Het is niet eenduidig wie het probleem veroorzaakt. Het is een interactieproces waarbij zender
en ontvanger op elkaar reageren.
• De ‘schuldvraag’
• Verschil met lineaire causaliteit (het heeft invloed op elkaar en volgt elkaar op)
• Voorbeeld relatie echtscheiding/gedragsproblemen (kind voelt het, wordt boos, zo ontstaat er
een vicieuze cirkel.
Oorzaak – Gevolg of oorzaak=gevolg=oorzaak=gevolg
Het streven naar homeostase
- Een systeem streeft altijd naar een bepaald evenwicht. Je kunt dit zien als een dynamisch
evenwicht, er zijn altijd factoren die het evenwicht van een systeem dreigen aan te tasten.
Circulaire feedbackprocessen
- Het evenwicht van een systeem hangt samen met circulaire feedbackprocessen:
- Het oppikken van stemming, gedrag en veranderingen en het eigen gedrag daarop aanpassen.
Introductie en algemene gedachten
Korte geschiedenis systeemtheorie
Nagy (intergenerationeel)
Wat is een systeem?
Definitie uit de van Dale woordenboek:
• Doelmatig geordend samenhangend geheel van bij elkaar horende dingen en hun
onderdelen: stelsel
-> Kan toegepast worden binnen verschillende disciplines
Trend
Binnen de hulpverlening wordt veel gebruik gemaakt van systeemtherapie: tegenwoordig steeds meer
Aftasten eigen autonomie: het gesprek wordt meer aangegaan (hoe werkt een systeem, welke rol
heeft elk lid van een groep, gezin)
Algemene systeemleer.
Uitgangspunten systeemleer:
1) Het geheel is meer dan de som der delen
2) Een systeem wordt geleid door regels
3) Er is sprake van circulaire causaliteit
4) Het systeem streeft naar homeostase; balans, evenwicht
5) Er is sprake van circulaire feedbackprocessen; Gedrag van de een heeft invloed op de ander
6) Het principe van de equifinaliteit; een uitkomst kan verschillende uitgangssituaties hebben
Het kan het beste en het slechtste in elkaar naar boven halen.
Voorbeeld: muzikanten die een groep een mooi product maken, maar gaan ze solo dan is het
product minder goed.
Geheel is meer dan de som der delen
• Het functioneren van één element kan niet los gezien worden van het functioneren van
andere elementen.
Voorbeeld; Er is sprake van continue interacties in een systeem. (Een sloot ziet er anders uit dan twee
weken geleden). Of een broertje trekt alle aandacht naar zich toe, het zusje zet zichzelf op de
achtergrond.
Regels
• Elk systeem heeft bepaalde ‘regels’ wat el en niet toelaatbaar is, wanneer er ingegrepen dient
te worden etc. (strenge opvoedstijl, wel of geen IPad bij het ontbijt)
• Vaak impliciete afspraken, kan voor elk systeem anders zijn
Circulaire causaliteit
• Het is niet eenduidig wie het probleem veroorzaakt. Het is een interactieproces waarbij zender
en ontvanger op elkaar reageren.
• De ‘schuldvraag’
• Verschil met lineaire causaliteit (het heeft invloed op elkaar en volgt elkaar op)
• Voorbeeld relatie echtscheiding/gedragsproblemen (kind voelt het, wordt boos, zo ontstaat er
een vicieuze cirkel.
Oorzaak – Gevolg of oorzaak=gevolg=oorzaak=gevolg
Het streven naar homeostase
- Een systeem streeft altijd naar een bepaald evenwicht. Je kunt dit zien als een dynamisch
evenwicht, er zijn altijd factoren die het evenwicht van een systeem dreigen aan te tasten.
Circulaire feedbackprocessen
- Het evenwicht van een systeem hangt samen met circulaire feedbackprocessen:
- Het oppikken van stemming, gedrag en veranderingen en het eigen gedrag daarop aanpassen.
