Methoden in de rechtswetenschap
De Belastingdienst vorderde tot 2019 ten onrechte grote bedragen terug van de
kinderopvangtoeslag. Deze onrechtmatige werkwijze leidde tot veel gedupeerde
gezinnen. De Belastingdienst viel veel te verwijten. De rechtbanken hielden ook
te veel vast aan de al bestaande jurisprudentie wat resulteerde in grote ophef
door heel Nederland.1
In de rechtswetenschap worden eerdere uitspraken en traditionele rechtsnormen
vaak gebruikt voor hun onderzoeken naar het recht. Enkel gebruik maken van
klassiek rechtswetenschappelijke methoden schetst een minder compleet beeld
van de rechtswetenschap. Tegenwoordig worden ook de empirische
benaderingen gebruikt voor de bestudering van het recht. 2 In dit betoog
beantwoord ik de vraag: ‘In hoeverre is de empirische bestudering een
hulpwetenschap voor de traditionele rechtswetenschap?’ Beginnend met de
verhouding van doctrineonderzoek en empirisch-onderzoek. Aansluitend zal de
visie van Stolker worden toegelicht. Vervolgens zal de scheiding van recht en
moraal besproken worden aan de hand van het standpunt van Hart. Daarnaast
zal gekeken worden wat empirische methoden doen met de objectiviteit van het
recht. Tot slot zal ik mijn bevindingen uiteenzetten in mijn conclusie.
Doctrinair onderzoek en empirisch onderzoek
Juridische onderzoekers gaan op verschillende manieren te werk in hun
onderzoek. Een traditionele manier om het recht te onderzoeken is de doctrinaire
rechtswetenschap.3 De focus ligt vooral op het positieve recht dat voornamelijk
bestaat uit wet en rechtspraak. Het is een onderzoek naar het recht zoals het zou
moeten zijn.4 Tevens worden andere methoden steeds meer relevant voor
onderzoek naar het recht. De empirische methode is een nieuw ontwikkelde
manier van onderzoeken waar de sociale werkelijkheid van het recht in kaart
wordt gebracht; dat gebeurt met name door het systematisch gegevens
verzamelen uit de praktijk door middel van observatie. 5 Om doctrinair onderzoek
te kunnen doen, is duidelijkheid hoe het recht in de praktijk wordt toegepast
soms belangrijk. Zonder informatie over de daadwerkelijke toepassing van het
recht in de praktijk is het soms lastig om te bepalen hoe het recht zou moeten
zijn.
Stolker
Stolker heeft een andere benadering gegeven aan de definitie ‘wetenschap’.
Volgens hem wordt vanaf de 19e eeuw het menselijke gedrag ook gezien als een
onderzoeksobject. Het recht en andere literatuurwetenschappen hebben hierbij
plaats gekregen binnen de wetenschap. Daarentegen is het wel van belang dat
deze wetenschappen zich zoveel mogelijk moeten vasthouden aan de methoden
van de natuurwetenschappen. In het bijzonder moet de focus worden gelegd op
repliceerbaarheid, verificatie en falsificatie.6 In de rechtswetenschap is het soms
lastig om hieraan vast te houden, omdat er vaak bij het recht meerdere
1
Ortlep, NJB 2021/2725.
2
Tjong Tjin Tai & Verbruggen, NJB 2022, p. 4.
3
Tjong Tjin Tai & Verbruggen, NJB 2022, p. 4.
4
Cliteur & Ellian 2022, p. 29-30.
5
Cliteur & Ellian 2022, p. 38-39.
6
Stolker 2014, p. 201-202.
De Belastingdienst vorderde tot 2019 ten onrechte grote bedragen terug van de
kinderopvangtoeslag. Deze onrechtmatige werkwijze leidde tot veel gedupeerde
gezinnen. De Belastingdienst viel veel te verwijten. De rechtbanken hielden ook
te veel vast aan de al bestaande jurisprudentie wat resulteerde in grote ophef
door heel Nederland.1
In de rechtswetenschap worden eerdere uitspraken en traditionele rechtsnormen
vaak gebruikt voor hun onderzoeken naar het recht. Enkel gebruik maken van
klassiek rechtswetenschappelijke methoden schetst een minder compleet beeld
van de rechtswetenschap. Tegenwoordig worden ook de empirische
benaderingen gebruikt voor de bestudering van het recht. 2 In dit betoog
beantwoord ik de vraag: ‘In hoeverre is de empirische bestudering een
hulpwetenschap voor de traditionele rechtswetenschap?’ Beginnend met de
verhouding van doctrineonderzoek en empirisch-onderzoek. Aansluitend zal de
visie van Stolker worden toegelicht. Vervolgens zal de scheiding van recht en
moraal besproken worden aan de hand van het standpunt van Hart. Daarnaast
zal gekeken worden wat empirische methoden doen met de objectiviteit van het
recht. Tot slot zal ik mijn bevindingen uiteenzetten in mijn conclusie.
Doctrinair onderzoek en empirisch onderzoek
Juridische onderzoekers gaan op verschillende manieren te werk in hun
onderzoek. Een traditionele manier om het recht te onderzoeken is de doctrinaire
rechtswetenschap.3 De focus ligt vooral op het positieve recht dat voornamelijk
bestaat uit wet en rechtspraak. Het is een onderzoek naar het recht zoals het zou
moeten zijn.4 Tevens worden andere methoden steeds meer relevant voor
onderzoek naar het recht. De empirische methode is een nieuw ontwikkelde
manier van onderzoeken waar de sociale werkelijkheid van het recht in kaart
wordt gebracht; dat gebeurt met name door het systematisch gegevens
verzamelen uit de praktijk door middel van observatie. 5 Om doctrinair onderzoek
te kunnen doen, is duidelijkheid hoe het recht in de praktijk wordt toegepast
soms belangrijk. Zonder informatie over de daadwerkelijke toepassing van het
recht in de praktijk is het soms lastig om te bepalen hoe het recht zou moeten
zijn.
Stolker
Stolker heeft een andere benadering gegeven aan de definitie ‘wetenschap’.
Volgens hem wordt vanaf de 19e eeuw het menselijke gedrag ook gezien als een
onderzoeksobject. Het recht en andere literatuurwetenschappen hebben hierbij
plaats gekregen binnen de wetenschap. Daarentegen is het wel van belang dat
deze wetenschappen zich zoveel mogelijk moeten vasthouden aan de methoden
van de natuurwetenschappen. In het bijzonder moet de focus worden gelegd op
repliceerbaarheid, verificatie en falsificatie.6 In de rechtswetenschap is het soms
lastig om hieraan vast te houden, omdat er vaak bij het recht meerdere
1
Ortlep, NJB 2021/2725.
2
Tjong Tjin Tai & Verbruggen, NJB 2022, p. 4.
3
Tjong Tjin Tai & Verbruggen, NJB 2022, p. 4.
4
Cliteur & Ellian 2022, p. 29-30.
5
Cliteur & Ellian 2022, p. 38-39.
6
Stolker 2014, p. 201-202.
