Epidemiologie
Hoofdstuk 1: Historische context, definities en het nut van epidemiologie
Voorafgaand:
• Hippocrates: zocht logica achter ziekte, waarbij invloed van buiten de mens ziek maakte
• E. Jenner: zag verband tussen koepokken op uiers en pokken bij de mens ® ontwikkelde
het pokkenvaccin
• I. Semmelweis: onderzocht oorzaak van sterfte bij bevallingen ® kwam door chirurgisch
materiaal en slechte handhygiëne
Dr. John Snow ontdekte verband tussen cholera uitbraak in bepaalde gebieden en drinken van
verontreinigd water « William Farr dacht dat de lucht/hoogte de oorzaak was
• Stelde hypothese op obv sterfte volgens geografische ligging, verschil in regio’s waar er
wel/geen uitbraken waren, symptomen… ® groepen mensen geografisch indelen, wie
ging bij welke waterpomp en wie werd ziek
• Eerste onderzoeker die gecontroleerde interventie uitvoerde: waterpompen van bep.
straten afsluiten
• Glass box theorie: hij legde verbanden tussen symptomen, geografie en
populatiegegevens® epidemiologie houdt rekening met mogelijke biologische
mechanisme en cijfers ® zo’n transparant mogelijke theorie uitgewerkt over de
processen die achter een ziekte schuilen
• William Farr: black box theorie: mogelijke oorzaak (input) plaatsen tov cijfers over
ziekte/sterfte (output) ® epidemiologie start niet vanuit biologische verklaring of
hypothese, maar baseert zich enkel op cijfers
• Is een observationele epidemiologische studie: moeilijk om conclusies te trekken
omtrent causaliteit ® als we een experiment kunnen uitvoeren en verandering in
outcome waarnemen is men zekerder over de oorzaak vd ziekte
Epidemiologie is gegroeid uit het feit dat mensen samenwonen
® ookal is oorzaak verschillend, doordat mensen samenwonen, contact hebben met elkaar…
zal ‘epidemie’ op zich nooit verdwijnen
• Ziekte onder controle krijgen/uitroeien door: oorzaak bepalen, verspreiding in kaart
brengen en subgroepen die meest gevoelig zijn identificeren
• Epidemie kan een pandemie worden: wereldwijde verspreiding van een ziekte die
voldoende ernstig is en een grote impact heeft op de gezondheid
• Niet alle epidemieën veroorzaakt door infectieziekten, ook door chronische
aandoeningen ® geen duidelijke oorzaak
Bv. Obesitas (= abnormale vetophoping die gezondheid schaadt) heeft multifactoriële
oorzaak
1
, Infectieziekte: outbreak
• Entry van bv. een virus in een mens
(= eerste geval) en exit via bv. hoesten
® transmissie via bv. handcontact
• Endemische fase door super-
verspreiders en een gevoelige subgroep
® aantal gevallen blijft constant door
evenveel genezende/nieuwe
• Epidemie/pandemie door meer
verspreiding, reproductiegetal stijgt
® als de window tussen staalname en
• Oplossing: keten zo snel mogelijk en op laboresultaten zo klein mogelijk is, vormt
meerdere plaatsen doorbreken dit een opportuniteit voor controle en
preventie
Epidemiologie hanteert een kader: methodologische kapstok
• Populatie = groep mensen met gelijke kenmerken, zoals leeftijd, geslacht, afkomst… of
zoals een gebeurtenis, zelfde ingreep, voorgeschiedenis…
® duidelijk definiëren, regio en tijd goed afbakenen
o Soorten popultaties: vaste/fixed of dynamische
o Kan verder onderverdeeld worden in subpopulaties
o Nadelen van gebruiken van ‘hospital-based’ populaties:
§ Patiënt bepaalt zelf of hij mee blijft doen of niet aan de studie
§ Kan afhangen van de aard van de aandoening, want niet elk ziekenhuis
heeft dezelfde specialisaties
§ Hangt samen met de woonplaats (ziekenhuis dicht bij huis)
§ Teruggave medische kosten kan afhangen vh ziekenhuis (vooral VS)
§ Hangt samen met socio-economische status vd patiënt (of die dat
ziekenhuis kan veroorloven, vooral VS weer)
§ Hoog risico op bias
• Determinanten in verband brengen met ziekte/aandoening
= factoren die gezondheid in positieve of negatieve zin kunnen beïnvloeden
® genetisch en omgevingsfactoren (kan ook een ziekte of gezondheidstoestand zijn)
® als we een zicht hebben op de subgroepen vd populatie die het gevoeligste zijn en we de
effecten van de determinanten beter begrijpen kan de maatschappij aan preventie doen
2
Hoofdstuk 1: Historische context, definities en het nut van epidemiologie
Voorafgaand:
• Hippocrates: zocht logica achter ziekte, waarbij invloed van buiten de mens ziek maakte
• E. Jenner: zag verband tussen koepokken op uiers en pokken bij de mens ® ontwikkelde
het pokkenvaccin
• I. Semmelweis: onderzocht oorzaak van sterfte bij bevallingen ® kwam door chirurgisch
materiaal en slechte handhygiëne
Dr. John Snow ontdekte verband tussen cholera uitbraak in bepaalde gebieden en drinken van
verontreinigd water « William Farr dacht dat de lucht/hoogte de oorzaak was
• Stelde hypothese op obv sterfte volgens geografische ligging, verschil in regio’s waar er
wel/geen uitbraken waren, symptomen… ® groepen mensen geografisch indelen, wie
ging bij welke waterpomp en wie werd ziek
• Eerste onderzoeker die gecontroleerde interventie uitvoerde: waterpompen van bep.
straten afsluiten
• Glass box theorie: hij legde verbanden tussen symptomen, geografie en
populatiegegevens® epidemiologie houdt rekening met mogelijke biologische
mechanisme en cijfers ® zo’n transparant mogelijke theorie uitgewerkt over de
processen die achter een ziekte schuilen
• William Farr: black box theorie: mogelijke oorzaak (input) plaatsen tov cijfers over
ziekte/sterfte (output) ® epidemiologie start niet vanuit biologische verklaring of
hypothese, maar baseert zich enkel op cijfers
• Is een observationele epidemiologische studie: moeilijk om conclusies te trekken
omtrent causaliteit ® als we een experiment kunnen uitvoeren en verandering in
outcome waarnemen is men zekerder over de oorzaak vd ziekte
Epidemiologie is gegroeid uit het feit dat mensen samenwonen
® ookal is oorzaak verschillend, doordat mensen samenwonen, contact hebben met elkaar…
zal ‘epidemie’ op zich nooit verdwijnen
• Ziekte onder controle krijgen/uitroeien door: oorzaak bepalen, verspreiding in kaart
brengen en subgroepen die meest gevoelig zijn identificeren
• Epidemie kan een pandemie worden: wereldwijde verspreiding van een ziekte die
voldoende ernstig is en een grote impact heeft op de gezondheid
• Niet alle epidemieën veroorzaakt door infectieziekten, ook door chronische
aandoeningen ® geen duidelijke oorzaak
Bv. Obesitas (= abnormale vetophoping die gezondheid schaadt) heeft multifactoriële
oorzaak
1
, Infectieziekte: outbreak
• Entry van bv. een virus in een mens
(= eerste geval) en exit via bv. hoesten
® transmissie via bv. handcontact
• Endemische fase door super-
verspreiders en een gevoelige subgroep
® aantal gevallen blijft constant door
evenveel genezende/nieuwe
• Epidemie/pandemie door meer
verspreiding, reproductiegetal stijgt
® als de window tussen staalname en
• Oplossing: keten zo snel mogelijk en op laboresultaten zo klein mogelijk is, vormt
meerdere plaatsen doorbreken dit een opportuniteit voor controle en
preventie
Epidemiologie hanteert een kader: methodologische kapstok
• Populatie = groep mensen met gelijke kenmerken, zoals leeftijd, geslacht, afkomst… of
zoals een gebeurtenis, zelfde ingreep, voorgeschiedenis…
® duidelijk definiëren, regio en tijd goed afbakenen
o Soorten popultaties: vaste/fixed of dynamische
o Kan verder onderverdeeld worden in subpopulaties
o Nadelen van gebruiken van ‘hospital-based’ populaties:
§ Patiënt bepaalt zelf of hij mee blijft doen of niet aan de studie
§ Kan afhangen van de aard van de aandoening, want niet elk ziekenhuis
heeft dezelfde specialisaties
§ Hangt samen met de woonplaats (ziekenhuis dicht bij huis)
§ Teruggave medische kosten kan afhangen vh ziekenhuis (vooral VS)
§ Hangt samen met socio-economische status vd patiënt (of die dat
ziekenhuis kan veroorloven, vooral VS weer)
§ Hoog risico op bias
• Determinanten in verband brengen met ziekte/aandoening
= factoren die gezondheid in positieve of negatieve zin kunnen beïnvloeden
® genetisch en omgevingsfactoren (kan ook een ziekte of gezondheidstoestand zijn)
® als we een zicht hebben op de subgroepen vd populatie die het gevoeligste zijn en we de
effecten van de determinanten beter begrijpen kan de maatschappij aan preventie doen
2
