Week 1: Eigendom en beperkte rechten
Goederen
Goederen zijn alle zaken en vermogensrechten (art. 3:1 BW)
- Zaken (art. 3:2 BW) = vatbare stoffelijke objecten, bestaande uit de hoofdzaak
en haar bestanddelen (art. 3:4 lid 1 en lid 2 BW)
a. Onroerende zaken (art. 3:3 lid 1 BW)
b. Roerende zaken (art. 3:3 lid 2 BW)
- Vermogensrechten (art. 3:6 BW) = rechten die overdraagbaar zijn, of er toe
strekken de rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen
a. Auteursrecht
b. Vordering
c. Beperkt recht (art. 3:8 BW) = een recht dat aan een ander recht zodanig
verbonden is, dat het niet zonder dat andere recht kan bestaan
Registergoederen (art. 3:10 BW) = goederen voor welker overdracht of vestiging
inschrijving in de daartoe bestemde openbare registers nodig zijn
- Alle onroerende zaken; teboekgestelde luchtvaartuigen en schepen; beperkte
recht op registergoederen en aandelen in registergoederen
,HR Portacabin
Feiten
Op het terrein van Buys was een portacabin (tijdelijke bouwunit) geplaatst naast een
bedrijfsgebouw op hetzelfde perceel. De portacabin was door middel van leidingen
aangesloten op het gas-, water- en elektriciteitsnet. Daarnaast was het ook
aangesloten op de riolering en het telefoonnet.
Rechtsvraag
Wanneer kan een goed gezien worden als een onroerend goed en wanneer als een
roerend goed?
Overweging
- De rechtbank oordeelde dat uit de feiten en omstandigheden voortvloeit dat de
portacabin was verenigd met de grond waarop zij was geplaatst
- Het hof is van mening dat de portacabin in casu een onroerend goed is; het is
aangesloten op het gas-, water- en elektriciteitsnet (r.o. 3.2)
- De HR oordeelt dat de portacabin in casu onroerend is en geeft vier criteria
voor de bepaling hiervoor (r.o. 3.3)
1. Een gebouw is naar aard en inrichting bestemd om duurzaam te plaatsen
te blijven; niet de technische mogelijkheid om het gebouw te verplaatsen
2. Hierbij moet worden gekeken naar de bedoeling van de bouwer voor
zover deze naar buiten kenbaar is
3. De bestemming van het gebouw/werk dient naar buiten kenbaar te zijn
4. De verkeersopvattingen kunnen niet worden gebezigd als zelfstandige
maatstaf voor de beoordeling van de vraag of een zaak (on)roerend is,
maar kunnen wel in aanmerking genomen worden
Er zijn twee soorten bestanddelen:
1. Ideële bestanddelen (art. 3:4 lid 1 BW) = volgens verkeersopvattingen
2. Materiële bestanddelen (3:4 lid 2 BW) = hoofdzaak en bestanddeel kunnen
niet van elkaar worden gescheiden zonder het toebrengen van grove schade
HR Dépex/Curatoren
Feiten
Dépex verkoopt en levert aan Bergel een waterdestillatie-inrichting. Dit doet Dépex
wel onder eigendomsvoorbehoud. Als Bergel niet meer kan betalen, wil Dépex zijn
installaties terug. Bergel geeft aan dat dit niet mogelijk is, nu de apparatuur d.m.v.
natrekking onroerend is geworden en derhalve een bestanddeel is geworden van de
onroerende hoofdzaak, namelijk de fabriek
Rechtsvraag
Is de waterdestillatie-unit te beschouwen als bestanddeel van het fabrieksgebouw?
Overweging
- Het hof geeft aan dar de destillatieapparatuur moet worden aangemerkt
als onroerend goed van Bergel
- De HR vernietigt het arrest van het hof (r.o. 4) en geeft een maatstaf
voor deze vraag (r.o. 3.7):
o Als de machine en het gebouw constructief op elkaar zijn
afgestemd, is de machine een bestanddeel van het gebouw. Dit
geldt ook als het gebouw uit een oogpunt van geschiktheid als
fabrieksgebouw bij ontbreken van de apparatuur als onvoltooid
moet worden beschouwd; hierbij komt het niet aan op de functie
welke het apparatuur vervult
,Eigendom (art. 5:1 BW)
Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben
(= volledig recht)
- Goederenrechtelijk recht Het is een recht op een zaak (art. 3:2
BW), en een zaak is een goed (art. 3:1 BW)
- Subjectief recht Het is een recht dat iemand kan hebben
- Absolute werking Inroepbaar tegen eenieder
- Zaaksgevolg (droit de suite) het eigendomsrecht en elk beperkt
recht blijft op een zaak rusten, zelfs wanneer de eigendom van die
wordt overgedragen
Art. 5:3 BW: Voor zover de wet niet anders bepaalt, is de eigenaar van een zaak
eigenaar van al haar bestanddelen
Beperkte rechten (art, 3:8 BW)
Beperkte rechten zijn afgeleid uit een meer omvattend recht, hetwelk met het
beperkte recht is bezwaard (eigendomsrechten, vorderingen op naam, intellectuele
eigendomsrechten)
- Boek 5: rusten enkel op zaken
- Boek 3: rusten op zaken en vermogensrechten
Zekerheidsrechten: Deze soort rechten dienen ter verzekering van een zaak
o Pand (art. 3:236 BW): Pandrecht wordt gevestigd op niet-
registergoederen
Stil pandrecht (art. 3:237 lid 1 BW): Er wordt geen mededeling
gedaan aan de debiteur van de vordering
- Op een recht aan toonder of order
- Op het vruchtgebruik van een zaak/recht
Openbaar pandrecht (art. 3:239 lid 1 BW): De verpanding wordt
vermeld
o Hypotheek (art. 3:260 BW): Een hypotheekrecht kan alleen worden
gevestigd op registergoederen
Genotsrechten: Deze soort rechten geven de rechthebbende daarom rechten
met betrekking tot gebruik van het genot van een zaak
o Vruchtgebruik (art. 3:201 BW): Dit geeft het recht om goederen die
aan een ander toebehoren te gebruiken en daarvan de vruchten te
genieten
o Erfpacht (art. 5:85 lid 1 BW): Dit geeft de erfpachter de bevoegdheid
om de onroerende zaken van een ander (de erfverpachter) te houden
en te gebruiken
o Erfdienstbaarheid (art. 5:70 lid 2 BW): Dit houdt een last in waarmee
een dienend erf ten behoeve van een heersend erf is bezwaard
o Opstal (art. 5:101 BW): Dit geeft het recht om in, op, of boven de
onroerende zaak van iemand anders, doorgaans een stuk grond, een
gebouw, werk of beplantingen te hebben of te verkrijgen
Beperkte rechten kunnen worden gevestigd krachtens art. 3:81 lid 1 BW
Beperkte rechten gaan teniet door art. 3:81 lid 2 BW
, Jurisprudentie
HR Warmtekrachtkoppelingsinstallatie (WKK)
Rechtsvraag
Is een WKK een onroerende zaak in de zin van art. 2 lid 1 van de Wet op belastingen
van rechtsverkeer?
Overweging
De WKK moet naar aard en inrichting bestemd zijn om duurzaam ter plaatse te
blijven, waarbij moet worden gelet op de bedoeling van de bouwer voor zover deze
naar buiten kenbaar is. Die bedoeling moet blijken uit bijzonderheden van aard en
inrichting van de WKK. Niet van belang is dat technisch de mogelijkheid bestaat om
de WKK te verplaatsen (r.o. 3.3)
HR Woonark
Feiten
De woonark was was door middel van twee metalen beugels bevestigd rond
meerpalen. De meerpalen waren verankerd in de bodem van de waterkavel
Rechtsvraag
Is de in het geding zijnde woonark roerend of onroerend?
Overweging
- Het hof heeft de woonark als onroerend aangemerkt
- De HR verwerpt het oordeel met de volgende motivering (r.o. 4.2): “Het
gaat hier om een zaak die blijkens zijn constructie bestemd is om te
drijven en drijft, zodat er sprake is van een schip in de zin van art. 8:1
BW. Een schip is in het algemeen een roerende zaak (…)”
HR Havenkranen
Feiten
Het terrein van X BV wordt gehuurd van de gemeente. Ten behoeve van X BV is er
een opstalrecht gevestigd op het terrein. Een zustermaatschappij van X BV, A BV,
schaft twee havenkranen aan, die verhuurd worden aan X BV. De kranen zijn
geplaatst op rails, waarop zij heen en weer kunnen bewegen. Later worden de twee
kranen aan X BV verkocht. Nu de inspecteur stelt dat de kranen als onroerende
zaken zijn aan te merken, wordt er ter zake van de verkrijging overdrachtsbelasting
geheven
Rechtsvraag
Zijn de in het geding zijnde kranen roerend of onroerend?
Overweging
- De rechtbank oordeelt dat de kranen bestemd zijn om duurzaam ter
plaatse te blijven en derhalve onroerend zijn (art. 3:3 lid 1 BW)
- Het hof is het eens met de rechtbank
- Cassatie:
1. De havenkranen dienen naar hun aard beschouwd te worden
gezien als roerend; ze zijn van wielen voorzien en bewegen zich op
eigen kracht voort langs een railtraject, waarop zij zonder enige
vaste verbinding zijn geplaatst
2. Mobiele havenkranen zijn in het algemeen roerend
- De HR stelt dat beweeglijkheid niet in de weg hoeft te staan aan de
kwalificatie onroerend, behalve dan wanneer het een zaak betreft die
drijft
Goederen
Goederen zijn alle zaken en vermogensrechten (art. 3:1 BW)
- Zaken (art. 3:2 BW) = vatbare stoffelijke objecten, bestaande uit de hoofdzaak
en haar bestanddelen (art. 3:4 lid 1 en lid 2 BW)
a. Onroerende zaken (art. 3:3 lid 1 BW)
b. Roerende zaken (art. 3:3 lid 2 BW)
- Vermogensrechten (art. 3:6 BW) = rechten die overdraagbaar zijn, of er toe
strekken de rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen
a. Auteursrecht
b. Vordering
c. Beperkt recht (art. 3:8 BW) = een recht dat aan een ander recht zodanig
verbonden is, dat het niet zonder dat andere recht kan bestaan
Registergoederen (art. 3:10 BW) = goederen voor welker overdracht of vestiging
inschrijving in de daartoe bestemde openbare registers nodig zijn
- Alle onroerende zaken; teboekgestelde luchtvaartuigen en schepen; beperkte
recht op registergoederen en aandelen in registergoederen
,HR Portacabin
Feiten
Op het terrein van Buys was een portacabin (tijdelijke bouwunit) geplaatst naast een
bedrijfsgebouw op hetzelfde perceel. De portacabin was door middel van leidingen
aangesloten op het gas-, water- en elektriciteitsnet. Daarnaast was het ook
aangesloten op de riolering en het telefoonnet.
Rechtsvraag
Wanneer kan een goed gezien worden als een onroerend goed en wanneer als een
roerend goed?
Overweging
- De rechtbank oordeelde dat uit de feiten en omstandigheden voortvloeit dat de
portacabin was verenigd met de grond waarop zij was geplaatst
- Het hof is van mening dat de portacabin in casu een onroerend goed is; het is
aangesloten op het gas-, water- en elektriciteitsnet (r.o. 3.2)
- De HR oordeelt dat de portacabin in casu onroerend is en geeft vier criteria
voor de bepaling hiervoor (r.o. 3.3)
1. Een gebouw is naar aard en inrichting bestemd om duurzaam te plaatsen
te blijven; niet de technische mogelijkheid om het gebouw te verplaatsen
2. Hierbij moet worden gekeken naar de bedoeling van de bouwer voor
zover deze naar buiten kenbaar is
3. De bestemming van het gebouw/werk dient naar buiten kenbaar te zijn
4. De verkeersopvattingen kunnen niet worden gebezigd als zelfstandige
maatstaf voor de beoordeling van de vraag of een zaak (on)roerend is,
maar kunnen wel in aanmerking genomen worden
Er zijn twee soorten bestanddelen:
1. Ideële bestanddelen (art. 3:4 lid 1 BW) = volgens verkeersopvattingen
2. Materiële bestanddelen (3:4 lid 2 BW) = hoofdzaak en bestanddeel kunnen
niet van elkaar worden gescheiden zonder het toebrengen van grove schade
HR Dépex/Curatoren
Feiten
Dépex verkoopt en levert aan Bergel een waterdestillatie-inrichting. Dit doet Dépex
wel onder eigendomsvoorbehoud. Als Bergel niet meer kan betalen, wil Dépex zijn
installaties terug. Bergel geeft aan dat dit niet mogelijk is, nu de apparatuur d.m.v.
natrekking onroerend is geworden en derhalve een bestanddeel is geworden van de
onroerende hoofdzaak, namelijk de fabriek
Rechtsvraag
Is de waterdestillatie-unit te beschouwen als bestanddeel van het fabrieksgebouw?
Overweging
- Het hof geeft aan dar de destillatieapparatuur moet worden aangemerkt
als onroerend goed van Bergel
- De HR vernietigt het arrest van het hof (r.o. 4) en geeft een maatstaf
voor deze vraag (r.o. 3.7):
o Als de machine en het gebouw constructief op elkaar zijn
afgestemd, is de machine een bestanddeel van het gebouw. Dit
geldt ook als het gebouw uit een oogpunt van geschiktheid als
fabrieksgebouw bij ontbreken van de apparatuur als onvoltooid
moet worden beschouwd; hierbij komt het niet aan op de functie
welke het apparatuur vervult
,Eigendom (art. 5:1 BW)
Eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben
(= volledig recht)
- Goederenrechtelijk recht Het is een recht op een zaak (art. 3:2
BW), en een zaak is een goed (art. 3:1 BW)
- Subjectief recht Het is een recht dat iemand kan hebben
- Absolute werking Inroepbaar tegen eenieder
- Zaaksgevolg (droit de suite) het eigendomsrecht en elk beperkt
recht blijft op een zaak rusten, zelfs wanneer de eigendom van die
wordt overgedragen
Art. 5:3 BW: Voor zover de wet niet anders bepaalt, is de eigenaar van een zaak
eigenaar van al haar bestanddelen
Beperkte rechten (art, 3:8 BW)
Beperkte rechten zijn afgeleid uit een meer omvattend recht, hetwelk met het
beperkte recht is bezwaard (eigendomsrechten, vorderingen op naam, intellectuele
eigendomsrechten)
- Boek 5: rusten enkel op zaken
- Boek 3: rusten op zaken en vermogensrechten
Zekerheidsrechten: Deze soort rechten dienen ter verzekering van een zaak
o Pand (art. 3:236 BW): Pandrecht wordt gevestigd op niet-
registergoederen
Stil pandrecht (art. 3:237 lid 1 BW): Er wordt geen mededeling
gedaan aan de debiteur van de vordering
- Op een recht aan toonder of order
- Op het vruchtgebruik van een zaak/recht
Openbaar pandrecht (art. 3:239 lid 1 BW): De verpanding wordt
vermeld
o Hypotheek (art. 3:260 BW): Een hypotheekrecht kan alleen worden
gevestigd op registergoederen
Genotsrechten: Deze soort rechten geven de rechthebbende daarom rechten
met betrekking tot gebruik van het genot van een zaak
o Vruchtgebruik (art. 3:201 BW): Dit geeft het recht om goederen die
aan een ander toebehoren te gebruiken en daarvan de vruchten te
genieten
o Erfpacht (art. 5:85 lid 1 BW): Dit geeft de erfpachter de bevoegdheid
om de onroerende zaken van een ander (de erfverpachter) te houden
en te gebruiken
o Erfdienstbaarheid (art. 5:70 lid 2 BW): Dit houdt een last in waarmee
een dienend erf ten behoeve van een heersend erf is bezwaard
o Opstal (art. 5:101 BW): Dit geeft het recht om in, op, of boven de
onroerende zaak van iemand anders, doorgaans een stuk grond, een
gebouw, werk of beplantingen te hebben of te verkrijgen
Beperkte rechten kunnen worden gevestigd krachtens art. 3:81 lid 1 BW
Beperkte rechten gaan teniet door art. 3:81 lid 2 BW
, Jurisprudentie
HR Warmtekrachtkoppelingsinstallatie (WKK)
Rechtsvraag
Is een WKK een onroerende zaak in de zin van art. 2 lid 1 van de Wet op belastingen
van rechtsverkeer?
Overweging
De WKK moet naar aard en inrichting bestemd zijn om duurzaam ter plaatse te
blijven, waarbij moet worden gelet op de bedoeling van de bouwer voor zover deze
naar buiten kenbaar is. Die bedoeling moet blijken uit bijzonderheden van aard en
inrichting van de WKK. Niet van belang is dat technisch de mogelijkheid bestaat om
de WKK te verplaatsen (r.o. 3.3)
HR Woonark
Feiten
De woonark was was door middel van twee metalen beugels bevestigd rond
meerpalen. De meerpalen waren verankerd in de bodem van de waterkavel
Rechtsvraag
Is de in het geding zijnde woonark roerend of onroerend?
Overweging
- Het hof heeft de woonark als onroerend aangemerkt
- De HR verwerpt het oordeel met de volgende motivering (r.o. 4.2): “Het
gaat hier om een zaak die blijkens zijn constructie bestemd is om te
drijven en drijft, zodat er sprake is van een schip in de zin van art. 8:1
BW. Een schip is in het algemeen een roerende zaak (…)”
HR Havenkranen
Feiten
Het terrein van X BV wordt gehuurd van de gemeente. Ten behoeve van X BV is er
een opstalrecht gevestigd op het terrein. Een zustermaatschappij van X BV, A BV,
schaft twee havenkranen aan, die verhuurd worden aan X BV. De kranen zijn
geplaatst op rails, waarop zij heen en weer kunnen bewegen. Later worden de twee
kranen aan X BV verkocht. Nu de inspecteur stelt dat de kranen als onroerende
zaken zijn aan te merken, wordt er ter zake van de verkrijging overdrachtsbelasting
geheven
Rechtsvraag
Zijn de in het geding zijnde kranen roerend of onroerend?
Overweging
- De rechtbank oordeelt dat de kranen bestemd zijn om duurzaam ter
plaatse te blijven en derhalve onroerend zijn (art. 3:3 lid 1 BW)
- Het hof is het eens met de rechtbank
- Cassatie:
1. De havenkranen dienen naar hun aard beschouwd te worden
gezien als roerend; ze zijn van wielen voorzien en bewegen zich op
eigen kracht voort langs een railtraject, waarop zij zonder enige
vaste verbinding zijn geplaatst
2. Mobiele havenkranen zijn in het algemeen roerend
- De HR stelt dat beweeglijkheid niet in de weg hoeft te staan aan de
kwalificatie onroerend, behalve dan wanneer het een zaak betreft die
drijft
