DT3: Celbiologie
De stof die we moeten leren:
H16
H17
H18
H20
H8 (267 t/m 288)
Collegedias laatste 2 college’s
HC1: celcyclus controle
Grotendeels H18
Kanker is een aandoening die gekenmerkt wordt door de volgende gebeurtenissen:
• er zijn cellen die zich onbeheerst vermenigvuldigen en dit blijven doen: goedaardig
• de woekerende cellen breiden zich uit in omliggend weefsel en richten hier schade
aan: goedaardig
• de woekerende cellen verspreiden zich ook naar ver weg
gelegen plaatsen in het lichaam: kwaadaardig
Hyperplasie → celdeling: fysiologisch (wondheling), pathologisch
(poliepen)
Hypertrofie → toename in grootte van de cel: groei in spiercellen
Accretie → toename van tussenstof tussen cellen
Vaak treedt er een combinatie van bovenstaande op tijdens groei
Uit stamcellen ontstaan verschillende cellen die samen een
weefsel vormen.
Precursor cellen ontstaan na deling van een stamcel, wanneer
deze uiteindelijk gespecialiseerd zijn kunnen ze niet meer delen.
→
De celgroei hangt af van: cel differentiatie, cel deling, cel dood
Het darmepitheel wordt bijvoorbeeld constant vernieuwd door
stamcellen. Dit gebeurt om darmkanker te voorkomen, toch kan
het voorkomen door mutaties.
,Celdeling ofwel vermeerdering (proliferation) gebeurt door doorlopen van de celcyclus. De
celcyclus bestaat uit verschillende stadia die gecontroleerd worden doorlopen.
Wat bepaalt de overgang van de cel naar een volgend stadium?
- “Besluitvorming” op verschillende controle momenten (checkpoints): staan in het plaatje
hierboven.
- Is afhankelijk van activiteit van Cdk’s (cyclin dependent protein kinases)
M-cdk is bijvoorbeeld belangrijk voor de mitose. De activiteit hiervan fluctueert, de
concentratie blijft gelijk tijdens de celcyclus. In de interfase (in alle andere fasen dan de M-
fase) is de activiteit laag. Deze activiteit is afhankelijk van de concentratie cycline, hiermee
wordt een complex gevormd (actieve vorm). Deze concentratie fluctueert wel.
,Toename cycline: transcriptie en translatie van het gen dat codeert voor cycline
Afname cycline: cycline wordt gelabeld met ubiquitine, hierdoor komt het los.
Activiteit van Cdk’s is dus afhankelijk van de
cycline concentratie, maar ook van de mate
van fosforylering van cdk.
Om cdk te activeren moeten de inhiberende
fosfaatgroepen op cdk worden verwijderd. Dit
gebeurt door activerende fosfatasen.
Actief M-cdk zorgt d.m.v. positieve feedback
dat fosfatase actief gemaakt wordt.
Voor elke fase in de celdeling zijn
verschillende varianten CDK die verschillende
soorten cycline nodig hebben om actieve vorm
te krijgen.
, In het volgende plaatje wordt activiteit weergegeven van S-cycline en M-cycline. Maar
waarom blijft S-cycline ook aanwezig blijft tijdens de G2 fase? Denk aan de rol.
→ S-cycline zorgt voor activering van replicatie DNA. Het verdubbelen van DNA kost veel
tijd, s-cycline blijft aanwezig om ervoor te zorgen dat er meer zekerheid is dat het DNA
daadwerkelijk gedupliceerd is.
De cel kent verschillende controle momenten, deze is afhankelijk van cycline-CDK
complexen. Deze activiteit is afhankelijk van cycline concentratie en fosforylering. De
concentratieverhoging en fosforylering van complexen stopt wanneer er door de cel
problemen zijn ontdekt bij de verdubbeling. De cel gaat dan over tot:
Cell cycle arrest betekent dat de overgang naar de volgende fase van de cell cyclus niet
plaats vindt. Dit treedt op als:
- Activerende signalen voor betrokken Cycline-Cdk complex ontbreken
- Remmende signalen voor het betrokken Cycline-Cdk complex aanwezig zijn
De stof die we moeten leren:
H16
H17
H18
H20
H8 (267 t/m 288)
Collegedias laatste 2 college’s
HC1: celcyclus controle
Grotendeels H18
Kanker is een aandoening die gekenmerkt wordt door de volgende gebeurtenissen:
• er zijn cellen die zich onbeheerst vermenigvuldigen en dit blijven doen: goedaardig
• de woekerende cellen breiden zich uit in omliggend weefsel en richten hier schade
aan: goedaardig
• de woekerende cellen verspreiden zich ook naar ver weg
gelegen plaatsen in het lichaam: kwaadaardig
Hyperplasie → celdeling: fysiologisch (wondheling), pathologisch
(poliepen)
Hypertrofie → toename in grootte van de cel: groei in spiercellen
Accretie → toename van tussenstof tussen cellen
Vaak treedt er een combinatie van bovenstaande op tijdens groei
Uit stamcellen ontstaan verschillende cellen die samen een
weefsel vormen.
Precursor cellen ontstaan na deling van een stamcel, wanneer
deze uiteindelijk gespecialiseerd zijn kunnen ze niet meer delen.
→
De celgroei hangt af van: cel differentiatie, cel deling, cel dood
Het darmepitheel wordt bijvoorbeeld constant vernieuwd door
stamcellen. Dit gebeurt om darmkanker te voorkomen, toch kan
het voorkomen door mutaties.
,Celdeling ofwel vermeerdering (proliferation) gebeurt door doorlopen van de celcyclus. De
celcyclus bestaat uit verschillende stadia die gecontroleerd worden doorlopen.
Wat bepaalt de overgang van de cel naar een volgend stadium?
- “Besluitvorming” op verschillende controle momenten (checkpoints): staan in het plaatje
hierboven.
- Is afhankelijk van activiteit van Cdk’s (cyclin dependent protein kinases)
M-cdk is bijvoorbeeld belangrijk voor de mitose. De activiteit hiervan fluctueert, de
concentratie blijft gelijk tijdens de celcyclus. In de interfase (in alle andere fasen dan de M-
fase) is de activiteit laag. Deze activiteit is afhankelijk van de concentratie cycline, hiermee
wordt een complex gevormd (actieve vorm). Deze concentratie fluctueert wel.
,Toename cycline: transcriptie en translatie van het gen dat codeert voor cycline
Afname cycline: cycline wordt gelabeld met ubiquitine, hierdoor komt het los.
Activiteit van Cdk’s is dus afhankelijk van de
cycline concentratie, maar ook van de mate
van fosforylering van cdk.
Om cdk te activeren moeten de inhiberende
fosfaatgroepen op cdk worden verwijderd. Dit
gebeurt door activerende fosfatasen.
Actief M-cdk zorgt d.m.v. positieve feedback
dat fosfatase actief gemaakt wordt.
Voor elke fase in de celdeling zijn
verschillende varianten CDK die verschillende
soorten cycline nodig hebben om actieve vorm
te krijgen.
, In het volgende plaatje wordt activiteit weergegeven van S-cycline en M-cycline. Maar
waarom blijft S-cycline ook aanwezig blijft tijdens de G2 fase? Denk aan de rol.
→ S-cycline zorgt voor activering van replicatie DNA. Het verdubbelen van DNA kost veel
tijd, s-cycline blijft aanwezig om ervoor te zorgen dat er meer zekerheid is dat het DNA
daadwerkelijk gedupliceerd is.
De cel kent verschillende controle momenten, deze is afhankelijk van cycline-CDK
complexen. Deze activiteit is afhankelijk van cycline concentratie en fosforylering. De
concentratieverhoging en fosforylering van complexen stopt wanneer er door de cel
problemen zijn ontdekt bij de verdubbeling. De cel gaat dan over tot:
Cell cycle arrest betekent dat de overgang naar de volgende fase van de cell cyclus niet
plaats vindt. Dit treedt op als:
- Activerende signalen voor betrokken Cycline-Cdk complex ontbreken
- Remmende signalen voor het betrokken Cycline-Cdk complex aanwezig zijn
