Methoden en technieken van de
Sociale
Gezondheidswetenschappen
Hoofdstuk 1: inleiding
Hierarchy of Evidence
Level 1: Systematic review of RCT’S, Systematic review of nonrandomized trials
Level 2: Single RCT, Single nonrandomized trial
Level 3: Systematic review of correlational/observational studies
Level 4: Single correlational/observational study
Level 5: Systematic review of descriptive/qualitative/psychologic studies
Level 6: Single descriptive/qualitative/psychologic studies
Level 7: Opinions of authorities, expert committees
Cruciale aspecten bij beoordeling evidentie:
Betrouwbaarheid: je verwacht dat als je de studie herhaalt je hetzelfde resultaat hebt.
Validiteit: hebben we in een studie wel effectief gemeten waarover we een uitspraak doen?
Verstoring (confounding): in welke mate hebben we een studie dat X leidt tot Y en in welke mate is
deze al dan niet verstoord door andere dingen die we niet weten?
Vertekening: komt heel vaak terug.
Veralgemeenbaarheid: iets wat in een labo werkt wil niet noodzakelijk zeggen dat het te
veralgemenen is naar een andere setting.
1
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
,Hoofdstuk 2: Cyclus empirisch onderzoek
Leerdoelen:
1. Cyclus wetenschappelijk onderzoek beschrijven en in eigen woorden uitleggen.
2. Onderscheid tussen verschillende onderzoeksdesigns uitleggen en de verschillende stappen van
deze designs toepassen.
Typen van onderzoeken
Theoretisch OZ (ook: fundamenteel OZ): kennis gericht op
1. Beschrijven
2. Begrijpen
3. Verklaren
4. Voorspellen
Praktijkgericht OZ: kennis gericht op
1. Beïnvloeding
2. Veranderen van sociale processen of maatschappelijke situaties
Voorbeeld van participerende observatie: Street Corner Society (kwalitatief veldonderzoek a.d.h.v.
participerend observatie op ontrafelen sociale structuur).
Mixed-methods onderzoek= verschillende aspecten van een onderzoeksvraag wordt beantwoord
met de juiste methode.
Triangulatie= de onderzoeker gebruikt meerdere bronnen van data zodat bevindingen dubbel
gecheckt worden.
2
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
,Relatie tussen theorie en empirische gegevens: Ideeën (THEORIE) -> Deductie -> Realiteit (DATA) ->
Inductie.
Inductie: Logisch redeneren op basis van de bevindingen met het oog op het formuleren van meer
algemene uitspraken. Vinden van wetmatigheden in de gegevens.
Bijvoorbeeld: 1000 zwanen zijn wit dus alle zwanen zijn wit. Waarnemingen: zwaan is altijd wit.
Deductie: Logisch afleiden op basis van de theoretische inzichten met het oog op het formuleren van
een toetsbare uitspraak die in sociale werkelijkheid kan onderzocht en getoetst worden. Vinden van
empirische verschijnselen die de uitspraak onderbouwen.
Bijvoorbeeld: er is een theorie die stelt dat zwanen wit zijn. Uit die algemene uitspraak deduceer ik
dat als alle zwanen wit zijn, als ik 100 zwanen observeer dat die altijd zullen wit zijn. Hypothese die je
afleidt uit theorie.
Bijvoorbeeld: COVID 19 gedraagt zich zoals influenza (inductie), toetsen met de werkelijkheid
(deductie).
Empirische cyclus van het theorie gericht onderzoek
1. Observeren
Beschrijven/interpreteren
2. Inductie
3. Algemene wetten en deductie voorspellen
4. Toetsing
5. Evalueren
Empirische cyclus: niet altijd in één onderzoek te realiseren, kan jaren in beslag nemen, collectieve
onderneming en niet altijd alle stappen.
1. Observeren en het kennisprobleem.
Er wordt niet vertrokken vanuit toevallige observaties maar van onderzoek dat al bestaat.
Onderzoek start meestal met denkwerk, voorafgaande hypothesetesten.
Beschrijvend of explorerend onderzoek: interesse in het beschrijven van fenomenen die
voorkomen. Bijvoorbeeld: beschrijvend onderzoek rond het voorkomen van COVID in
Belgische populatie.
2. Inductie
Vinden van verschillen, samenhangen en regelmatigheden in de gegevens. Afleiden van meer
algemene uitspraken door logisch redeneren o.b.v. de bevindingen.
Veralgemening
1. Sociale wetmatigheden deterministische wetmatigheid
2. Algemene theorie: variërend van louter beschrijvend naar empirisch testen van
theoretische ideeën
3
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
, Voorbeeld van een zuiver inductieve benadering: Glazer & Strauss: ‘Grounded theory’
methode: onderzoek over bewustzijn van naderende dood bij terminale patiënten
interacties.
De onderzoeker laat zich zo weinig mogelijk leiden door al bestaande begrippen,
hypothesen en theorieën. Op basis van observaties. A.d.h.v. interacties gaan ze een
theorie ontwikkelen.
Voorbeeld van een puur kwantitatieve inductieve benadering: Data mining. Dit is een
techniek die steeds meer op de voorgrond komt. Op basis van observaties, het klikgedrag,
surfgedrag,… van mensen gaan ze een theorie ontwikkelen/formuleren.
3. Deductie en voorspellingen
Ontwikkelde theorieën worden vertaald naar duidelijk verwachtingen/voorspellingen over
nieuwe waarnemingen om ze daarmee te toetsen.
Doel is verfijnen, corrigeren of verwerpen van theorie.
Voorbeeld: COVID: observaties en hierdoor inzicht krijgen in het virus dat zich anders
gedraagt dan andere virussen. -> nieuwe theorie ontwikkelen. Uit die theorie kunnen we een
aantal voorspellingen deduceren.
4. Toetsing en evaluatie van de hypothesen
De waarnemingen worden getoetst met hypothesen adhv strikte (meestal statistische)
criteria.
Bijvoorbeeld: witte zwanen, in Europa bestonden er enkel witte zwanen, dus de theorie is dat
zwanen per definitie wit zijn. Nadien werden er in Canada zwarte zwanen ontdekt.
Door de observatie heeft men een aanpassing gedaan dat zwanen ofwel wit ofwel zwart
kunnen zijn.
Examenvraag: Bespreek de verschillende stappen van de empirische
cyclus van theoretisch onderzoek. Die dit aan de hand van een
zelfgekozen voorbeeld.
Er wordt gezegd dat er bij premature kinderen te vroeg wordt gestart met voeding. Hierdoor kan er
een stukje darm afsterven.
Observeren en het kennisprobleem: vroegtijdig starten van voeding leidt tot afsterven van stukje
darm.
Inductie: je mag niet te vroeg starten met de voeding bij premature kinderen
Deductie en voorspellingen: door het uit te testen van de theorie, terug observeren
Toetsing en evaluatie van de hypothesen: theorie aanpassen.
Empirische cyclus van het praktijk gericht onderzoek
1. Beïnvloeding
2. Veranderen van sociale processen of maatschappelijke situaties
Meeste onderzoek wat ook gericht is op praktische implicatie is toch theoretisch onderzoek omdat
het gericht is op onderzoek die nog niet gekend is!
Praktijkgericht onderzoek is niet zo zeer geïnteresseerd in nieuwe kennis.
Empirische cyclus is vaak wel in één onderzoek, kortere cyclus en vaker alle stappen.
1. Probleemanalyse
4
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
Sociale
Gezondheidswetenschappen
Hoofdstuk 1: inleiding
Hierarchy of Evidence
Level 1: Systematic review of RCT’S, Systematic review of nonrandomized trials
Level 2: Single RCT, Single nonrandomized trial
Level 3: Systematic review of correlational/observational studies
Level 4: Single correlational/observational study
Level 5: Systematic review of descriptive/qualitative/psychologic studies
Level 6: Single descriptive/qualitative/psychologic studies
Level 7: Opinions of authorities, expert committees
Cruciale aspecten bij beoordeling evidentie:
Betrouwbaarheid: je verwacht dat als je de studie herhaalt je hetzelfde resultaat hebt.
Validiteit: hebben we in een studie wel effectief gemeten waarover we een uitspraak doen?
Verstoring (confounding): in welke mate hebben we een studie dat X leidt tot Y en in welke mate is
deze al dan niet verstoord door andere dingen die we niet weten?
Vertekening: komt heel vaak terug.
Veralgemeenbaarheid: iets wat in een labo werkt wil niet noodzakelijk zeggen dat het te
veralgemenen is naar een andere setting.
1
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
,Hoofdstuk 2: Cyclus empirisch onderzoek
Leerdoelen:
1. Cyclus wetenschappelijk onderzoek beschrijven en in eigen woorden uitleggen.
2. Onderscheid tussen verschillende onderzoeksdesigns uitleggen en de verschillende stappen van
deze designs toepassen.
Typen van onderzoeken
Theoretisch OZ (ook: fundamenteel OZ): kennis gericht op
1. Beschrijven
2. Begrijpen
3. Verklaren
4. Voorspellen
Praktijkgericht OZ: kennis gericht op
1. Beïnvloeding
2. Veranderen van sociale processen of maatschappelijke situaties
Voorbeeld van participerende observatie: Street Corner Society (kwalitatief veldonderzoek a.d.h.v.
participerend observatie op ontrafelen sociale structuur).
Mixed-methods onderzoek= verschillende aspecten van een onderzoeksvraag wordt beantwoord
met de juiste methode.
Triangulatie= de onderzoeker gebruikt meerdere bronnen van data zodat bevindingen dubbel
gecheckt worden.
2
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
,Relatie tussen theorie en empirische gegevens: Ideeën (THEORIE) -> Deductie -> Realiteit (DATA) ->
Inductie.
Inductie: Logisch redeneren op basis van de bevindingen met het oog op het formuleren van meer
algemene uitspraken. Vinden van wetmatigheden in de gegevens.
Bijvoorbeeld: 1000 zwanen zijn wit dus alle zwanen zijn wit. Waarnemingen: zwaan is altijd wit.
Deductie: Logisch afleiden op basis van de theoretische inzichten met het oog op het formuleren van
een toetsbare uitspraak die in sociale werkelijkheid kan onderzocht en getoetst worden. Vinden van
empirische verschijnselen die de uitspraak onderbouwen.
Bijvoorbeeld: er is een theorie die stelt dat zwanen wit zijn. Uit die algemene uitspraak deduceer ik
dat als alle zwanen wit zijn, als ik 100 zwanen observeer dat die altijd zullen wit zijn. Hypothese die je
afleidt uit theorie.
Bijvoorbeeld: COVID 19 gedraagt zich zoals influenza (inductie), toetsen met de werkelijkheid
(deductie).
Empirische cyclus van het theorie gericht onderzoek
1. Observeren
Beschrijven/interpreteren
2. Inductie
3. Algemene wetten en deductie voorspellen
4. Toetsing
5. Evalueren
Empirische cyclus: niet altijd in één onderzoek te realiseren, kan jaren in beslag nemen, collectieve
onderneming en niet altijd alle stappen.
1. Observeren en het kennisprobleem.
Er wordt niet vertrokken vanuit toevallige observaties maar van onderzoek dat al bestaat.
Onderzoek start meestal met denkwerk, voorafgaande hypothesetesten.
Beschrijvend of explorerend onderzoek: interesse in het beschrijven van fenomenen die
voorkomen. Bijvoorbeeld: beschrijvend onderzoek rond het voorkomen van COVID in
Belgische populatie.
2. Inductie
Vinden van verschillen, samenhangen en regelmatigheden in de gegevens. Afleiden van meer
algemene uitspraken door logisch redeneren o.b.v. de bevindingen.
Veralgemening
1. Sociale wetmatigheden deterministische wetmatigheid
2. Algemene theorie: variërend van louter beschrijvend naar empirisch testen van
theoretische ideeën
3
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
, Voorbeeld van een zuiver inductieve benadering: Glazer & Strauss: ‘Grounded theory’
methode: onderzoek over bewustzijn van naderende dood bij terminale patiënten
interacties.
De onderzoeker laat zich zo weinig mogelijk leiden door al bestaande begrippen,
hypothesen en theorieën. Op basis van observaties. A.d.h.v. interacties gaan ze een
theorie ontwikkelen.
Voorbeeld van een puur kwantitatieve inductieve benadering: Data mining. Dit is een
techniek die steeds meer op de voorgrond komt. Op basis van observaties, het klikgedrag,
surfgedrag,… van mensen gaan ze een theorie ontwikkelen/formuleren.
3. Deductie en voorspellingen
Ontwikkelde theorieën worden vertaald naar duidelijk verwachtingen/voorspellingen over
nieuwe waarnemingen om ze daarmee te toetsen.
Doel is verfijnen, corrigeren of verwerpen van theorie.
Voorbeeld: COVID: observaties en hierdoor inzicht krijgen in het virus dat zich anders
gedraagt dan andere virussen. -> nieuwe theorie ontwikkelen. Uit die theorie kunnen we een
aantal voorspellingen deduceren.
4. Toetsing en evaluatie van de hypothesen
De waarnemingen worden getoetst met hypothesen adhv strikte (meestal statistische)
criteria.
Bijvoorbeeld: witte zwanen, in Europa bestonden er enkel witte zwanen, dus de theorie is dat
zwanen per definitie wit zijn. Nadien werden er in Canada zwarte zwanen ontdekt.
Door de observatie heeft men een aanpassing gedaan dat zwanen ofwel wit ofwel zwart
kunnen zijn.
Examenvraag: Bespreek de verschillende stappen van de empirische
cyclus van theoretisch onderzoek. Die dit aan de hand van een
zelfgekozen voorbeeld.
Er wordt gezegd dat er bij premature kinderen te vroeg wordt gestart met voeding. Hierdoor kan er
een stukje darm afsterven.
Observeren en het kennisprobleem: vroegtijdig starten van voeding leidt tot afsterven van stukje
darm.
Inductie: je mag niet te vroeg starten met de voeding bij premature kinderen
Deductie en voorspellingen: door het uit te testen van de theorie, terug observeren
Toetsing en evaluatie van de hypothesen: theorie aanpassen.
Empirische cyclus van het praktijk gericht onderzoek
1. Beïnvloeding
2. Veranderen van sociale processen of maatschappelijke situaties
Meeste onderzoek wat ook gericht is op praktische implicatie is toch theoretisch onderzoek omdat
het gericht is op onderzoek die nog niet gekend is!
Praktijkgericht onderzoek is niet zo zeer geïnteresseerd in nieuwe kennis.
Empirische cyclus is vaak wel in één onderzoek, kortere cyclus en vaker alle stappen.
1. Probleemanalyse
4
Methoden en technieken van de sociale gezondheidswetenschapen
