Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515 - 1648
1 Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?
1515 - 1571
1 Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?
1515 - 1571
Samenvatting van context
• 1515 – Karel V wordt heerser van een deel van de gebieden in de Nederlanden. In 1543 is hij
heer over alle zeventien gewesten van de Nederlanden.
o Veel mensen woonden in de Nederlanden in steden, die groeiden door oplevende
handel.
o Een deel van het geld moest worden afgedragen aan Karel V in ruil voor privileges:
dan mocht een stad bijvoorbeeld verdedigingsmuren bouwen. Zo kregen steden een
sterke positie.
• 1531 – Karel V wilde echter zijn politiek centraliseren, vanuit Brussel. De Zuidelijke
Nederlanden waren namelijk belangrijker dan de Noordelijke.
o In 1531 kwamen er drie Collaterale Raden die Karel moesten ondersteunen. Naast
edellieden, zaten er ook ambtenaren, hetgeen ten koste ging van de adel.
o Onder de burgers en de adel was er ontevredenheid over deze hervormingen: ze
voelden zich bedreigd in hun positie.
• 16e eeuw – Ook op religieus gebied ontstond er de crisis van de Reformatie. De Katholieke
Kerk zou vol misstanden zitten, hetgeen aan de kaak werd gesteld door onder andere
Maarten Luther en Johannes Calvijn.
o Luther en Calvijn moedigden gelovigen aan zelf de Bijbel te lezen, hetgeen
makkelijker werd door de uitvinding van de boekdrukkunst.
o Karel V liet Luther verschijnen op de Rijksdag te Worms om zijn uitspraken terug te
nemen, maar dat deed Luther niet
o In plaats hiervan was er een afsplitsing van de Katholieke Kerk: de protestantse
kerken waren geboren, onder welke de lutherse en calvinistische.
• 1550 – In Nederland kreeg Calvijn meer aanhang.
o Hij vond dat lagere overheden zich tegen een hogere overheid mochten verzetten.
o Daarbij vond hij ook, i.t.t. Luther, dat onderdanen zonder toestemming van een vorst
hun eigen kerk mochten beginnen.
o Calvinisten deden dat dan ook, wat Karel V ertoe bracht om in 1550 in het
Bloedplakkaat weer duidelijk te maken dat ketters veroordeeld moesten worden.
• 1555 – Karel was zelf katholiek en vond dat protestanten de rust verstoorden. In zijn Duitse
Rijk waren echter veel vorsten protestants geworden. In 1555 moest Karel zich daarbij
neerleggen. De afspraak ‘cuius regio, eius religio’ gold: wiens gebied, diens religie.
o Dit wordt ook wel de Augsburgse godsdienstvrede genoemd.
• 1555 – De zoon van Karel V, Filips II, volgt hem op als heer der Nederlanden.
• 1566 – Veel edellieden waren het oneens met de kettervervolgingen en wilden dat Filips
privileges respecteerde. Daartoe dienden ze in 1566 het Smeekschrift in.
o Filips was zelf afwezig, maar zijn plaatsvervangster besloot de vervolgingen stil te
leggen.
o Calvinisten hadden geen kerken en hielden hagenpreken in de buitenlucht, buiten
het bereik van stadsbesturen. Men ging in de zomer van ’66 vaker naar deze preken.
• Eind zomer 1566 – De situatie escaleerde alsnog, waardoor calvinisten beelden in katholieke
kerken stuksloegen. We spreken hierover als de Beeldenstorm.
o Filips beschuldigde de adel van de beeldenstorm, omdat de adel aandrong op een
milde opstelling. Daarom stuurde hij de Hertog van Alva naar de Nederlanden.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
1
1 Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?
1515 - 1571
1 Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden?
1515 - 1571
Samenvatting van context
• 1515 – Karel V wordt heerser van een deel van de gebieden in de Nederlanden. In 1543 is hij
heer over alle zeventien gewesten van de Nederlanden.
o Veel mensen woonden in de Nederlanden in steden, die groeiden door oplevende
handel.
o Een deel van het geld moest worden afgedragen aan Karel V in ruil voor privileges:
dan mocht een stad bijvoorbeeld verdedigingsmuren bouwen. Zo kregen steden een
sterke positie.
• 1531 – Karel V wilde echter zijn politiek centraliseren, vanuit Brussel. De Zuidelijke
Nederlanden waren namelijk belangrijker dan de Noordelijke.
o In 1531 kwamen er drie Collaterale Raden die Karel moesten ondersteunen. Naast
edellieden, zaten er ook ambtenaren, hetgeen ten koste ging van de adel.
o Onder de burgers en de adel was er ontevredenheid over deze hervormingen: ze
voelden zich bedreigd in hun positie.
• 16e eeuw – Ook op religieus gebied ontstond er de crisis van de Reformatie. De Katholieke
Kerk zou vol misstanden zitten, hetgeen aan de kaak werd gesteld door onder andere
Maarten Luther en Johannes Calvijn.
o Luther en Calvijn moedigden gelovigen aan zelf de Bijbel te lezen, hetgeen
makkelijker werd door de uitvinding van de boekdrukkunst.
o Karel V liet Luther verschijnen op de Rijksdag te Worms om zijn uitspraken terug te
nemen, maar dat deed Luther niet
o In plaats hiervan was er een afsplitsing van de Katholieke Kerk: de protestantse
kerken waren geboren, onder welke de lutherse en calvinistische.
• 1550 – In Nederland kreeg Calvijn meer aanhang.
o Hij vond dat lagere overheden zich tegen een hogere overheid mochten verzetten.
o Daarbij vond hij ook, i.t.t. Luther, dat onderdanen zonder toestemming van een vorst
hun eigen kerk mochten beginnen.
o Calvinisten deden dat dan ook, wat Karel V ertoe bracht om in 1550 in het
Bloedplakkaat weer duidelijk te maken dat ketters veroordeeld moesten worden.
• 1555 – Karel was zelf katholiek en vond dat protestanten de rust verstoorden. In zijn Duitse
Rijk waren echter veel vorsten protestants geworden. In 1555 moest Karel zich daarbij
neerleggen. De afspraak ‘cuius regio, eius religio’ gold: wiens gebied, diens religie.
o Dit wordt ook wel de Augsburgse godsdienstvrede genoemd.
• 1555 – De zoon van Karel V, Filips II, volgt hem op als heer der Nederlanden.
• 1566 – Veel edellieden waren het oneens met de kettervervolgingen en wilden dat Filips
privileges respecteerde. Daartoe dienden ze in 1566 het Smeekschrift in.
o Filips was zelf afwezig, maar zijn plaatsvervangster besloot de vervolgingen stil te
leggen.
o Calvinisten hadden geen kerken en hielden hagenpreken in de buitenlucht, buiten
het bereik van stadsbesturen. Men ging in de zomer van ’66 vaker naar deze preken.
• Eind zomer 1566 – De situatie escaleerde alsnog, waardoor calvinisten beelden in katholieke
kerken stuksloegen. We spreken hierover als de Beeldenstorm.
o Filips beschuldigde de adel van de beeldenstorm, omdat de adel aandrong op een
milde opstelling. Daarom stuurde hij de Hertog van Alva naar de Nederlanden.
Samenvatting door Tahrim Ramdjan
Geschiedenis CSE 2016
1
